Συντάκτης: Κυριάκος Πιερίδης*
Στην εκπνοή του 2018, ο τερματισμός της τουρκικής κατοχής του 37% του εδάφους της Κύπρου και η επανένωση του νησιού στο πλαίσιο μιας Ομοσπονδίας μοιάζουν απατηλό όνειρο.
Αυτές τις ημέρες συμπληρώνονται 55 χρόνια αφότου ξέσπασαν το 1963 στη Λευκωσία οι διακοινοτικές ταραχές, μόλις 3 χρόνια μετά την εγκαθίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Με την έλευση του 2019, το κατοχικό στάτους κβο συνεχίζεται αλώβητο από το 1974 μετά τα μαύρα γεγονότα του πραξικοπήματος και της εισβολής του «Αττίλα», εισερχόμενο στον 45ο χρόνο.
Ολα αυτά τα χρόνια το Κυπριακό σηματοδοτείται από δεκάδες κύκλους αποτυχημένων διαπραγματεύσεων υπό την αιγίδα του ΟΗΕ. Η ειδική απεσταλμένη του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ, Τζέιν Χολ Λουτ, την εβδομάδα που πέρασε ολοκλήρωσε άλλη μια αποστολή στο νησί, πραγματοποιώντας χωριστές συναντήσεις με τον πρόεδρο της Κύπρου Νίκο Αναστασιάδη, ηγέτη της ε/κ κοινότητας, και τον Τ/κ ηγέτη Μουσταφά Ακιντζί.
Υπάρχει κάτι διαφορετικό από το ανιαρό παρελθόν; Η απάντηση είναι καταφατική. Σε απευθείας διαβούλευση με τον γενικό γραμματέα Αντόνιο Γκουτέρες, η Τζ. Λουτ δείχνει μια εντελώς διαφορετική συμπεριφορά, τηρώντας απόλυτη εμπιστευτικότητα στις συζητήσεις της και αποφεύγοντας κάθε δημόσια δήλωση.
Ούτε από την πλευρά των συνομιλητών της επιχειρείται οποιαδήποτε διαρροή, κάτι που στο παρελθόν ήταν πολύ συνηθισμένο. Είναι προφανές όμως ότι το διαφορετικό στιλ της κ. Λουτ δεν αρκεί, καθώς οι προσπάθειες επίλυσης τους τελευταίους 18 μήνες μοιάζουν να έχουν βαλτώσει.
Οι διαθέσεις των πρωταγωνιστών ποικίλλουν. Η ε/κ πλευρά περιορίζεται σε γενικές αναφορές για μια «εν εξελίξει διαδικασία επανάληψης των συνομιλιών» υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, ενώ η τ/κ πλευρά θεωρεί ότι δεν υφίσταται καν διαδικασία και πως οτιδήποτε αποφασιστεί για το Κυπριακό θα έχει τελεσίδικο χαρακτήρα και ημερομηνία λήξης.
Η ελληνική κυβέρνηση, διά στόματος αν. ΥΠΕΞ Γ. Κατρούγκαλου, ο οποίος συνάντησε την Τζ. Λουτ στη Νέα Υόρκη, υποστηρίζει ότι «χρειάζεται ακόμα προετοιμασία». Αντίθετα, ο Τούρκος ΥΠΕΞ Μ. Τσαβούσογλου, μετά τη συνάντησή του με την κ. Λουτ στην Αγκυρα, ανάρτησε ένα μήνυμα στο Twitter, γράφοντας ότι «μόνο ένας υγιής διάλογος στον οποίο ο καθένας θα μπορεί να μιλά με τον άλλο μπορεί να οδηγήσει σε διευθέτηση».
Η Τζ. Λουτ θα ενημερώσει τον γενικό γραμματέα, θα λάβει περαιτέρω εντολές και προγραμματίζει να επανέλθει στο νησί πριν από το τέλος του Ιανουαρίου. Χωρίς αμφιβολία, ο ΟΗΕ έδειξε με πολλούς τρόπους ότι ο Αντόνιο Γκουτέρες δεν είναι πρόθυμος για έναν νέο γύρο διαπραγματεύσεων χωρίς τέλος, ενώ η απόλυτη εμπιστευτικότητα των συζητήσεων της Τζ. Λουτ υποδεικνύει το ακριβώς αντίθετο όσων πιστεύουν ότι «έρχεται, ακούει και φεύγει», απλώς εκθέτοντας τον ΟΗΕ σε μια ευτελή διαδικασία.
Η βασική εκτίμηση διπλωματικών κύκλων είναι πως στις συναντήσεις της η κ. Λουτ «διεξάγει πραγματική διαπραγμάτευση σε καίριες πτυχές του Κυπριακού», καταγράφοντας «όρους αναφοράς». Θα ετοιμάσει μια έκθεση για το κατά πόσον:
- τα μέρη επιδιώκουν ειλικρινά την επίλυση του προβλήματος
- εννοούν τα ίδια πράγματα και δεσμεύονται από όσα συμφώνησαν ύστερα από δεκαετίες και
- αν όντως βρίσκονται σε ακτίνα συμφωνίας.
Η ευθύνη των Κυπρίων
Ο Αντόνιο Γκουτέρες δεν φαίνεται διατεθειμένος να ανοίξει ξανά μια Διεθνή Διάσκεψη για το Κυπριακό, όπως συνέβη στη Γενεύη και το Κραν Μοντανά, και να βρεθεί μπροστά σε αιφνιδιασμούς που δεν συνάδουν με το κύρος και τη σοβαρότητα της προσπάθειας του ΟΗΕ στην επίλυση διεθνών διενέξεων. Από πλευράς διαδικασίας, είναι επίσης βέβαιο ότι ο γ.γ. του ΟΗΕ δεν πρόκειται να επιτρέψει διαδικασίες που εξελίσσονται σε κωμικοτραγικές σκηνές μεταξύ των εμπλεκομένων (φωνές, αιχμές, προσβολές και αναθεματισμοί), όπως συνέβη στο τραγικό εκείνο δείπνο στο Κραν Μοντανά.
Τέλος, ο Αντόνιο Γκουτέρες έχει καταστήσει σαφές ότι η τύχη της Κύπρου είναι στα χέρια των ιδίων των Κυπρίων, δηλαδή των ηγετών τους, και έτσι το κύριο βάρος της ευθύνης θα το έχουν οι ίδιοι απέναντι στις κοινότητές τους, ιδίως αν επιχειρήσουν να σαμποτάρουν την επίλυση του προβλήματος, διαλύοντας την κοινή τους γνώμη.
Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο ο Αντόνιο Γκουτέρες έδωσε εντολή στην κ. Λουτ να πληροφορηθεί από τα ενδιαφερόμενα μέρη κατά πόσον έχουν απαντήσεις για το τι θα πρέπει γίνει σε περίπτωση νέας αποτυχίας, ώστε οι επιλογές τους για λύση ή μη λύση να αποκτήσουν πληρότητα κόστους-οφέλους.