Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Ευρώπη είναι αντιμέτωπη με μια βαθύτερη κρίση προσανατολισμού.
Στην οικονομία πληθαίνουν τα σημάδια ότι η ευρωπαϊκή οικονομία δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσει μια επόμενη μεγάλη ύφεση. Η αποκλειστική επικέντρωση στη δημοσιονομική πειθαρχία δεν επιτρέπει την ανάπτυξη εργαλείων για μια νέα αναπτυξιακή δυναμική.
Κοινωνικά τα ρήγματα βαθαίνουν και με αποκορύφωμα τα «κίτρινα γιλέκα» πληθαίνουν τα σημάδια μιας διευρυμένης δυσαρέσκειας για μια συνθήκη λιτότητας, περιορισμού του κοινωνικού κράτους, εργασιακής επισφάλειας.
Την ίδια στιγμή η κρίση των δημοκρατικών θεσμών γίνεται εμφανής και στο επίπεδο της αδυναμίας των ευρωπαϊκών θεσμών να αποκτήσουν μορφές λογοδοσίας στην κοινωνία και σε αυτό των επιμέρους κρατών μελών όπου καταγράφεται έντονη κρίση νομιμοποίησης των περισσότερων κυβερνήσεων.
Φαινόμενα όπως τα κύματα προσφύγων σε συνδυασμό με την άνοδο μιας ξενοφοβικής και ρατσιστικής ακροδεξιάς θέτουν την πρόκληση μιας συνοχής που να στηρίζεται στην ανεκτικότητα και τη διεύρυνση των κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων.Η ανάγκη να ανοίξει μια ουσιαστική συζήτηση
Τα σημάδια αυτά καθιστούν επιτακτικό το άνοιγμα μιας συζήτησης. Για μια αναπτυξιακή στρατηγική που να μπορεί να εξασφαλίζει όρους αναδιανομής και κοινωνικής δικαιοσύνης. Για μια επαναπροσέγγιση της δημοσιονομικής πολιτικής ώστε να σταματήσει να είναι συνώνυμη απλώς της περιοριστικής πολιτικής. Για την αναμέτρηση με το δημοκρατικό και κοινωνικό έλλειμμα που εξακολουθεί να σφραγίζει τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Για μια νέα πολύ πιο συμπεριληπτική αντίληψη των εθνικών ταυτοτήτων σε κοινωνίες πολυπολιτισμικές. Και κυρίως για την επανακατοχύρωση δημοκρατικών πρακτικών που να κάνουν τους πολίτες να αισθάνονται ότι ο λόγος τους μετράει.
Στην πραγματικότητα η συζήτηση αυτή εκκρεμεί από ήδη από την προηγούμενη κρίση του 2007-8 και κυρίως από το ότι ποτέ δεν έγινε ουσιαστικός απολογισμός των μέτρων που επιλέχτηκαν για την αντιμετώπισή της, μέτρα που συγκεφαλαιώθηκαν στη στρατηγική των μνημονίων.
Και είναι ίσως η καθυστέρηση αυτής της συζήτησης ο λόγος που στην Ευρώπη βλέπουμε σήμερα μια συνολικότερη απαξίωση του πολιτικού δυναμικού που εκφράζεται με διάφορους τρόπους.Η στρατηγική της προεκλογικής πόλωσης και η απουσία πραγματικού διαλόγου
Την ίδια ώρα στην Ελλάδα, παρότι υποτίθεται ότι είμαστε στην αυγή μιας νέας εποχής μετά το τυπικό τουλάχιστον τέλος των μνημονίων, απουσιάζει οποιαδήποτε σοβαρότερη συζήτηση.
Από τη μια ο ΣΥΡΙΖΑ επιμένει να προσπαθεί να παρουσιάσει την εφαρμογή των μνημονίων ως «αριστερή πολιτική», συγκαλύπτοντας την απουσία οποιουδήποτε αναπτυξιακού σχεδίου και την σχεδόν κυνική επιλογή ως προς το ποια στρώματα θα υποστούν περικοπές και ποια όχι. Υποκαθιστά διαρκώς την πολιτική συζήτηση με μια εύκολη σκανδαλολογία, που συνήθως δεν αναδεικνύει τους μηχανισμούς που γεννούν τη διαφθορά, αλλά απλώς δίνει μια ψευδαίσθηση ότι κάτι αλλάζει. Εργαλειοποιεί κορυφαίες διαδικασίες όπως η Συνταγματική Αναθεώρηση, καθώς τη μετατρέπει απλώς σε ένα ακόμη προεκλογικό στρατήγημα, αδιαφορώντας για την αναζήτηση συναινέσεων και κυρίως για την πραγματική αναζήτηση θεσμικών διεξόδων.
Ακόμη χειρότερα, συνειδητά επιλέγει έναν ορισμένο εκτραχηλισμό της πολιτικής συζήτησης, μια γενικευμένη «αισθητική Πολάκη», με μόνο σκοπό τη χάραξη ψευδοδιαχωριστικών γραμμών, χωρίς πραγματικά επίδικα άλλα από μια επίφαση πόλωσης και υποτιθέμενης «διαφοράς κόσμων».
Από την άλλη, η ΝΔ προσπαθεί να αρθρώσει ένα πιο συνεκτικό φιλελεύθερο σχέδιο, χωρίς ωστόσο να μπορεί να εξηγήσει πλήρως πώς η «κλασική» συνταγή «λιγότεροι φόροι – λιγότερο κράτος» θα οδηγήσει σε «περισσότερες επενδύσεις» μέσα στη συγκεκριμένη ελληνική κοινωνική πραγματικότητα και με τις τόσες ανοιχτές κοινωνικές πληγές.
Ταυτόχρονα, παρασύρεται και αυτή σε έναν κλασικό αντιπολιτευτικό τόνο επιλέγοντας απλώς την αντίθεση στις κυβερνητικές πρωτοβουλίες, με το τίμημα σε ορισμένες περιπτώσεις κλασικές φιλελεύθερες αντιδράσεις να συνυπάρχουν με πιο συντηρητικά αντανακλαστικά από το παρελθόν της ελληνικής δεξιά.
Κυρίως, όμως, και η ΝΔ δείχνει να επιλέγει μια προεκλογική περίοδο υψηλών τόνων περισσότερο παρά ουσιαστικότερου διαλόγου.
Από τη μεριά του, το ΚΙΝΑΛ όπως και συνολικά η κεντροαριστερά εξακολουθούν να έχουν αμηχανία, ταλαντεύσεις και αδυναμία να κάνουν όντως προτάσεις για αυτό που ορίζουν ως αίτημα μιας σύγχρονης προοδευτικής πολιτικής.
Ούτε, όμως, από τα αριστερά του ΣΥΡΙΖΑ έρχεται κάποια πίεση ενός νέου και επεξεργασμένου ριζοσπαστισμού. Το μεν ΚΚΕ παραμένει αυτοεγκλωβισμένο στο δικό του περίκλειστο ιδεολογικό σύμπαν, η δε λοιπή πέραν του ΣΥΡΙΖΑ αριστερά συναγωνίζεται σε κραυγές καταγγελίας της κυβέρνηση αλλά όχι κατάθεσης πολιτικών προτάσεων.Η ανάγκη ανάληψης ευθύνης για την επόμενη μέρα
Όλα αυτά διαμορφώνουν ένα πολιτικό τοπίο στο οποίο απουσιάζει η πολιτική συζήτηση και κυρίως η ανάληψη ευθύνης για την επεξεργασίας μιας πορείας για την επόμενη μέρα των μνημονίων.
Εάν κιόλας αναλογιστούμε ότι δεν είναι καθόλου δεδομένο ότι η επόμενη μέρα των εκλογών θα σημαίνει και μια μακρόχρονη πολιτική σταθερότητα, αλλά μπορεί να οδηγήσει σε μεταβατικές καταστάσεις και πιθανώς και νέες εκλογές σε σχετικά σύντομο διάστημα, τότε αντιλαμβανόμαστε ότι είναι πιθανό να έχουμε ακόμη μεγαλύτερη καθυστέρηση αυτής της συζήτησης.
Μόνο που όπως έδειξε η ευρωπαϊκή εμπειρία όταν το πολιτικό σύστημα αποφεύγει για μεγάλο διάστημα να συζητήσει τα πραγματικά ερωτήματα και με τρόπο μάλιστα που να καθιστά την κοινωνία πραγματικά συμμέτοχη στη συζήτηση, τότε είτε στρώνει το έδαφος για την Ακροδεξιά είτε προετοιμάζει τις επόμενες κοινωνικές εκρήξεις.
Στην Ελλάδα η ήττα και διάψευση των όποιων προσδοκιών γέννησε η περίοδος 2010-15 και η υποχώρηση εμφανών μορφών μαζικής κινητοποίησης έχει γεννήσει ίσως την ψευδαίσθηση μιας πλήρους αποκαρδίωσης και αποσυσπείρωσης της κοινωνίας.
Όμως, αυτή η αίσθηση, που οδηγεί σήμερα σε μια αντίληψη προεκλογικής εκστρατείας με έμφαση στη ρητορική πόλωση εντός ενός παθητικού ακροατηρίου, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα ισχύει στο διηνεκές. Και τότε οι εξελίξεις θα είναι απρόβλεπτες.