Της Γιούλης Ζητουνιάτη
«Δεν ξέρω αν ο Αλέξης Τσίπρας δικαιωθεί για τις θαρραλέες επιλογές του. Μπορώ όμως να βεβαιώσω ότι στη διαχείριση της κατάστασης λειτούργησε σαν Ευρωπαίος και σαν αριστερός».
Η μαρτυρία είναι του πρώην Προέδρου της Γαλλίας Φρανσουά Ολλάντ στα απομνημονεύματα του με τίτλο «Μαθήματα εξουσίας» που κυκλοφόρησαν πρόσφατα στη Γαλλία και καλύπτουν μεταξύ άλλων και το παρασκήνιο των δραματικών διαβουλεύσεων με τον Έλληνα πρώην πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα και την Γερμανίδα καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ στην αντιμετώπιση του Grexit, της εξόδου δηλαδή της Ελλάδας από το ευρώ.
Το Grexit απασχολούσε έντονα τους Ευρωπαίους ηγέτες από το 2010 με πολλούς υποστηρικτές και άλλους τόσους διαφωνούντες. Η απάντηση των ευρωπαϊστών ήταν το σλόγκαν «Σώστε την Ελλάδα που ενσαρκώνει τον πολιτισμό της Ευρώπης». Από τους πιο φανατικούς αυτής της άποψης ήταν ο Φρ. Ολλάντ, που προσπαθούσε επίμονα να πείσει τους ομολόγους του ότι «το ευρωπαϊκό συμφέρον περνάει μέσα από τη σωτηρία της Ελλάδας» και κυρίως ότι «η έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ με ρήγμα τη συνοχή της ευρωζώνης απειλεί όχι μόνον την Ελλάδα , αλλά και την Ευρώπη»
Την προσπάθεια του αυτή ο Ολλάντ είχε σύμμαχό της Α. Μέρκελ η οποία έδειχνε μεγάλη προθυμία στην προώθηση των θεμάτων της Ευρώπης. «Η Μέρκελ παίζει ευρωπαϊκά , μπορείς να υπολογίζεις σε εκείνη» είπε ο Ολλάντ στον Α Τσίπρα και η Μέρκελ δεν τον διέψευσε.
Για το Γάλλο πρόεδρο όλα άρχισαν τον Ιανουάριο του 2015 όταν «η λαϊκή οργή στην Ελλάδα έφερε στην κυβέρνηση ένα ριζοσπαστικό αριστερό κόμμα τον ΣΥΡΙΖΑ με αρχηγό τον Αλ. Τσίπρα».
Ο νέος ηγέτης και νεότερος Έλληνας πρωθυπουργός «έρχεται αποφασισμένος να επαναδιαπραγματευτεί σκληρά τους όρους που επιβλήθηκαν στην Ελλάδα για τη διάσωση της από τρεις θεσμούς που άκουγαν στο γοητευτικό όνομα Τρόικα».
Λόγω προνομιακών διμερών σχέσεων ο Ολλάντ είναι ο πρώτος Ευρωπαίος ηγέτης που δέχεται επίσημα τον Αλ. Τσίπρα στο Μέγαρο των Ηλυσίων στις 4 Φεβρουαρίου 2015.
Ο Φρ. Ολλάντ περιγράφει με χιούμορ την πρώτη τους αυτή συνάντηση: «Ανοιχτό πουκάμισο, χωρίς γραβάτα, προσηνής, γλυκομίλητος με φοιτητικά αγγλικά και χαριτωμένη ελληνική προφορά. Έξυπνος με ευφράδεια και μια φαινομενική ηρεμία που όμως δεν μπορούσε να κρύψει την ανησυχία του. Ήταν ευχαριστημένος που ο άνεμος της δημοκρατίας στην Ελλάδα φύσηξε προς το μέρος του, αλλά φοβόταν μήπως η καταιγίδα που είχε ξεσπάσει του αλλάξει πορεία».
Αν και του αναγνωρίζει πολιτική εμπειρία για την ηλικία του, τον συμβουλεύει να επιλέξει συμμάχους προτείνοντας να βασιστεί στον Γιούνκερ, πρόεδρο της Κομισιόν, στον Ντράγκι της ΕΚΤ και στην Α. Μέρκελ «που ξέρει να επιμένει και να συμβιβάζεται όπου χρειαστεί».
Όσο ενημέρωνε τον Έλληνα πρωθυπουργό, ο Γάλλος πρόεδρος τον αισθανόταν «αμήχανο», όπως λέει, ίσως γιατί «άσκησε πολύ σκληρή κριτική στην Ευρώπη και στην προεκλογική του καμπάνια».
Είναι πρόσφατα τα πανό στις διαδηλώσεις του ΣΥΡΙΖΑ που έστελναν την Α. Μέρκελ «στο σπίτι της», αλλά αυτά έχουν πια ξεχαστεί. Τώρα η καγκελάριος καλεί τον Έλληνα πρωθυπουργό στο Βερολίνο για να προωθήσουν τις ελληνικές εκκρεμότητες και η συνάντηση παρατείνεται με πρωτοβουλία και των δύο γιατί κρίνεται ιδιαίτερα κρίσιμη. Η καλή προσωπική τους σχέση τους βοηθάει να συμφωνήσουν ότι διαφωνούν και «την άβυσσο που τους χωρίζει». Συναποφασίζουν να την αντιμετωπίσουν σιγά σιγά και σταδιακά.
Στο μεταξύ ο Ολλάντ μάχεται το GREXIT, που προτείνεται πλέον «ως προσωρινό» από τον Γερμανό υπουργό Οικονομικών Σόιμπλε προκειμένου να καμφθούν οι αντιδράσεις. Η έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ άλλη μια φορά στο τραπέζι με όλο και περισσότερες δυνάμεις να την πιέζουν.
Ο Γάλλος πρόεδρος είναι κατηγορηματικός :
«Αποκλείεται να δεχθούμε αυτό το σενάριο για μια χώρα σαν την Ελλάδα που μπήκε στην ΕΟΚ το 1981 με πρωτοβουλία της Γαλλίας, ούτε να δεχθούμε να τιμωρηθεί ένας ηγέτης χωρίς να έχει ακόμα αναπτύξει την στρατηγική του».
Τέλος ο Ολλάντ ζήτησε από τους ομολόγους του μια ευκαιρία για τον Τσίπρα για « να κριθεί από τα έργα του και όχι για τις απόψεις του».
Μετά από τέσσερις μήνες άκαρπης διαπραγμάτευσης και λίγο πριν λήξει η προθεσμία του Προγράμματος Βοήθειας της Ελλάδας στο τέλος Ιουνίου, ο Τσίπρας σε κοινή τηλεφωνική επικοινωνία με τη Μέρκελ και τον Ολλάντ τους πληροφορεί ότι «αρνείται τις τελευταίες ευρωπαϊκές προτάσεις και θα προχωρήσει σε δημοψήφισμα».
Παρατεταμένη σιωπή! Επιχειρεί να την «σπάσει» ο Γάλλος πρόεδρος μόλις συνέρχεται από την έκπληξη.
Ολλάντ: Ποια θα είναι η ερώτηση;
Τσίπρας: Είναι τόσο απλό. Η ερώτηση θα είναι «δέχεστε τη συμφωνία που διαπραγματευθήκαμε στις Βρυξέλλες;».
Μέρκελ: Και ποια θα είναι η απάντηση ;
Τσίπρας : Η απάντηση θα είναι όχι.
Ολλάντ: Κέρδισες εσύ, αλλά έχασε η Ελλάδα. Και έδωσες επιπλέον στους εχθρούς σου τα επιχειρήματα που τους έλειπαν για να αποκλείσουν τη χώρα από το ευρώ. Θέλεις να βγεις ή να επιχειρήσουμε μια νέα διαπραγμάτευση πληρώνοντας το τίμημα;
Τσίπρας: Είμαι έτοιμος.
Ολλάντ: Τότε βοήθησε με, να σε βοηθήσω. Η Γαλλία δεν μπορεί να κάνει τίποτα χωρίς τη συνδρομή σου.
Το ίδιο βράδυ έρχεται η Μέρκελ στο Παρίσι για ένα γεύμα εργασίας. «Προετοιμάζουμε το επόμενο Συμβούλιο που θα είναι αποφασιστικό, αλλά κανείς δεν είναι αισιόδοξος . Η καγκελάριος για πρώτη φορά λέει ότι «θα πρέπει να εργαστούμε και για την περίπτωση εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ έχοντας ένα plan Β», ενώ ο Τσίπρας μου εξομολογήθηκε σε ένα διάλειμμα του Συμβουλίου με πικρία, ότι είναι πολύ κοντά στην παραίτηση.
Φτάνουμε έτσι στη μοιραία νύχτα της 12ης Ιουλίου. Σε τριμερείς επιτροπές παρουσία του Προέδρου της Κομισιόν και του Προέδρου του Συμβουλίου εξετάζουμε το σχέδιο διάσωσης τους Ελλάδας και τα ανταλλάγματα που οφείλει να αποδεχθεί ο Τσίπρας.
Είναι η ζόρικη νύχτα του Α. Τσίπρα που «με πόνο ψυχής και αποφασισμένος να κρατήσει την Ελλάδα στο ευρώ αναγκάζεται να αποδεχθεί αυτά που αρνήθηκε την προηγουμένη…. Αναλαμβάνει παλικαρίσια τις ευθύνες του» σχολιάζει ο Ολλάντ και «δεσμεύεται να ψηφίσει στο Κοινοβούλιο τις προσεχείς ημέρες τα αποφασισθέντα».
Στις 5 τα ξημερώματα οι διαβουλεύσεις ακόμα εξακολουθούν. Μέρκελ και Ολλάντ αναζητούν μια συμφωνία με τον Τσίπρα, ενώ οι άλλοι Ευρωπαίοι ηγέτες μισοκοιμούνται στο διπλανό δωμάτιο βυθισμένοι στις πολυθρόνες τους.
Στις 9 το πρωί κατάφεραν να βρουν μια κοινά αποδεκτή φόρμουλα και να συμφωνήσουν. Ο Έλληνας πρωθυπουργός κάθε άλλο παρά ενθουσιασμένος. Ήταν ο μόνος που δεν πανηγύριζε. «Ξέρει τι τον περιμένει, έχει να πείσει άλλους».
Για τον ίδιο τον Ολλάντ ήταν ένα happy end που δικαίωσε τις απόψεις του και αναθέρμανε την ατμομηχανή του γαλλο-γερμανικού άξονα, αφού εκτέλεσε μια «αδύνατη αποστολή με τον πιο ανώδυνο τρόπο». Την ικανοποίησή της δεν έκρυβε και η καγκελάριος για το θρίλερ που είχε αίσιο τέλος για την ΕΕ και την από εδώ και πέρα συνεργασία της με τον Τσίπρα.
Και ο Ολλάντ καταλήγει: «Όμως τίποτα δεν θα μπορούσε να γίνει χωρίς την Α. Μέρκελ, όπως τίποτα δεν θα μπορούσε να γίνει και χωρίς εμάς. Η καγκελάριος που απεχθάνεται τις προσποιήσεις έδειξε όχι μόνο θέληση και ικανότητα στην αναζήτηση συμβιβαστικών λύσεων».
Το ταλέντο της αυτό εκτιμάται ιδιαίτερα στις Βρυξέλλες, όπου αποτελεί αξίωμα ότι η ιστορία της ΕΕ είναι η ιστορία των συμβιβασμών της.