Στο https://www.efsyn.gr διαβάσαμε:
althusser.jpg 
02.12.2018, 17:10 | Ετικέτες: φιλοσοφία, Γαλλία, κομμουνισμός Συντάκτης: Θανάσης Γιαλκέτσης
Συμπληρώθηκαν φέτος εκατό χρόνια από τη γέννηση του Γάλλου μαρξιστή και κομμουνιστή φιλοσόφου Λουί Αλτουσέρ (1918-1990). Για να μπορέσουμε να εκτιμήσουμε την αξία της συμβολής του, θα πρέπει να την τοποθετήσουμε στον ιστορικό της χρόνο, σε ένα λησμονημένο σύμπαν στο οποίο ο μαρξισμός ήταν ο «ανυπέρβλητος ορίζοντας» του θεωρητικού στοχασμού.
Ο κομμουνισμός είχε τότε υψώσει τη σημαία του σε πολλές χώρες και στους κόλπους της δυτικής ριζοσπαστικής διανόησης διεξάγονταν ζωηρές συζητήσεις και πολεμικές για τον χαρακτήρα της επικείμενης επανάστασης και για τις μορφές της μετάβασης στη νέα αταξική κοινωνία. Το κύρος που διέθετε ο Αλτουσέρ και η μεγάλη επίδραση που άσκησε στις δεκαετίες 1960 και 1970 εξηγούνται σε μεγάλο βαθμό από τη ρηξικέλευθη ερμηνεία του έργου του Μαρξ που αυτός εισηγήθηκε.
Θυμίζουμε ότι, μετά την αποκάλυψη και την καταγγελία του ανελεύθερου και καταπιεστικού χαρακτήρα του σταλινισμού, πολλοί στοχαστές προσπάθησαν να διασώσουν τον μαρξισμό από τα τρομερά εγκλήματα που διαπράχθηκαν στο όνομά του, προσφεύγοντας στα κείμενα του νεαρού Μαρξ, που διαπνέονταν από ένα ουμανιστικό πνεύμα και υπερασπίζονταν την ανθρώπινη ελευθερία και αξιοπρέπεια.
Ο Αλτουσέρ θα αντιταχθεί σε αυτές τις προσπάθειες και θα επιχειρήσει να αναδείξει την αυτονομία και την ιδιαιτερότητα του μαρξισμού.
Προσεγγίζοντας το ακανθώδες ζήτημα της περιοδολόγησης του μαρξικού έργου, ο Αλτουσέρ συμπεραίνει ότι τα γραπτά του νεαρού Μαρξ αποτελούν μέρος της προϊστορίας του μαρξισμού και καταδεικνύει την ύπαρξη μιας τομής, μιας ουσιαστικής ασυνέχειας ανάμεσα στα «Οικονομικά και φιλοσοφικά χειρόγραφα» του 1844 και σε μεταγενέστερα έργα, όπως λ.χ. το «Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος» ή το κορυφαίο έργο της ωριμότητάς του που είναι «Το Κεφάλαιο». Πριν από αυτή την τομή ο Μαρξ δεν ήταν ακόμη μαρξιστής. Ο Μαρξ θα γίνει μαρξιστής από τη στιγμή που την ουμανιστική και εγελιανή φιλοσοφία της νεότητάς του θα διαδεχθεί μια επιστημονική και υλιστική προσέγγιση της ιστορικής και κοινωνικής πραγματικότητας.
Η εγκατάλειψη του φιλοσοφικού ουμανισμού αρχίζει να πραγματοποιείται το 1845, με τις «Θέσεις για τον Φόιερμπαχ» και το 1846, με τη «Γερμανική ιδεολογία». Στο εξής ο Μαρξ δεν στηρίζει τις αναλύσεις του σε έννοιες όπως «ο άνθρωπος», η «ουσία του ανθρώπου» ή η «αλλοτρίωση», αλλά τις αντικαθιστά με νέες έννοιες, όπως ο «τρόπος παραγωγής», οι «παραγωγικές δυνάμεις» και οι «παραγωγικές σχέσεις», που είναι εκείνες οι οποίες καθιστούν δυνατή την επιστημονική γνώση της ιστορίας.
Ο θεωρητικός αντιουμανισμός του Μαρξ σηματοδοτεί το άλμα από την ιδεολογία στην επιστήμη και αποτελεί βασική προϋπόθεση της γνώσης του ανθρώπινου κόσμου και του δυνητικού μετασχηματισμού του.
Για να φτάσει σε αυτή την ερμηνεία του Μαρξ, ο Αλτουσέρ εμπνεύστηκε από ιδέες που άλλοι στοχαστές, συχνά ξένοι προς τον μαρξισμό, διατύπωναν τότε, ο καθένας τους στο δικό του πεδίο. Ο ίδιος ο Αλτουσέρ κατέδειξε την αναλογία ανάμεσα στην ερμηνεία του Φρόιντ από τον Λακάν και στη δική του ερμηνεία του Μαρξ. Και δεν έκρυψε ποτέ την οφειλή του στους δασκάλους της σύγχρονης επιστημολογίας και της ιστορίας της επιστήμης, από τον Μπασελάρ (από τον οποίο δανείστηκε την έννοια της «επιστημολογικής τομής») ώς τον Κανγκιλέμ, τον Κοϊρέ και τον Καβαγιές.
Αντλησε επίσης γόνιμα ερεθίσματα από το έργο του Κλοντ Λεβί-Στρος και από εκείνο του Μισέλ Φουκό. Μετά από μια μακρά περίοδο κατά την οποία στη γαλλική πνευματική σκηνή κυριαρχούσε ο υπαρξισμός του Σαρτρ, ο οποίος αναγόρευε το υποκείμενο, δηλαδή το άτομο που αποκτά συνείδηση του εαυτού του και των πράξεών του, σε κινητήρια δύναμη της ιστορίας, ο αλτουσεριανός μαρξισμός συνέβαλε στην αλλαγή του θεωρητικού ορίζοντα. Η ιστορία δεν γίνεται από ελεύθερα υποκείμενα, ατομικά ή συλλογικά. Δεν μπορούμε να εναποθέτουμε τις ελπίδες μας σε μια συνειδητή εργατική τάξη, προικισμένη με τη μυθική αποστολή της χειραφέτησης της ανθρωπότητας.
Η ιστορία, αυτή η νέα ήπειρος της γνώσης που ο Μαρξ είχε εξερευνήσει, είναι σύμφωνα με τον Αλτουσέρ μια «διαδικασία χωρίς υποκείμενο». Ερμηνεύοντας τον μαρξισμό ως θεωρητικό αντιουμανισμό, ο Αλτουσέρ συμμερίζεται τη διάγνωση για τον «θάνατο του ανθρώπου» που είχαν διατυπώσει ο Λεβί-Στρος στην «Αγρια σκέψη» (1962) και ο Φουκό στο έργο του «Οι λέξεις και τα πράγματα» (1966). Συγκλίνει έτσι με μια ομάδα στοχαστών που συναποτελούσαν το στρουκτουραλιστικό ρεύμα στη Γαλλία της δεκαετίας του 1960.
Στο θεωρητικό έργο του Αλτουσέρ εντοπίζουμε μια μείζονα αντίφαση. Ο(Πηγή)