Τις πρώτες τέσσερις εβδομάδες της θητείας του στον πρωθυπουργικό θώκο της Βρετανίας, ο Μπόρις Τζόνσον έστρεψε το βλέμμα του προς το εσωτερικό της χώρας. Ταξίδεψε στη Σκωτία και στη Βόρεια Ιρλανδία για να αναζωπυρώσει τη στήριξη των τεσσάρων εθνών του Ηνωμένου Βασιλείου, ανακοίνωσε σειρά από γενναιόδωρα μέτρα στήριξης για τους αγρότες και τους κρατικούς αξιωματούχους, και φυσικά επανέλαβε τη δέσμευσή του να βγάλει τη χώρα του από την Ευρωπαϊκή Ενωση μέχρι της 31 Οκτωβρίου με όποιον τρόπο κριθεί απαραίτητο. Εχοντας πλέον ολοκληρώσει τον πρώτο μήνα στο τιμόνι της χώρας, και με την κλεψύδρα της προθεσμίας να μετράει πλέον 70 ημέρες, ο Τζόνσον περνάει πλέον στο δεύτερο στάδιο της στρατηγικής του: την κατά μέτωπο αντιμετώπιση με τους Ευρωπαίους ηγέτες.
Το πρώτο διαπραγματευτικό όπλο που χρησιμοποίησε ήρθε με τη μορφή μιας ανοικτής επιστολής προς τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ. Ο Τζόνσον επέλεξε να εστιάσει στο αμφιλεγόμενο backstop: την ασφαλιστική δικλίδα που συμφωνήθηκε από κοινού από την Τερέζα Μέι και την Ε.Ε. για την αποφυγή σκλήρυνσης των ιρλανδικών συνόρων και στηρίχθηκε με την ψήφο του νυν Βρετανού πρωθυπουργού στην ψηφοφορία του Μαρτίου.
Εάν η στρατηγική του Τζόνσον ήταν να προσπαθήσει να πείσει τους Ευρωπαίους ηγέτες να αναθεωρήσουν, τότε απέτυχε παταγωδώς. Κατηγορώντας το μέτρο ως αντιδημοκρατικό αλλά παράλληλα προσφέροντας μηδέν εναλλακτικές στην πρόκληση των ιρλανδικών συνόρων, η επιστολή θύμιζε περισσότερο σαρκαστική ανάρτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης παρά προσπάθεια διπλωματικού συμβιβασμού. Οπως ήταν αναμενόμενο, η απάντηση του Τουσκ ήταν ένα άμεσο και κατηγορηματικό «όχι» σε οποιαδήποτε εκ νέου διαπραγμάτευση.
Πιθανότερος στόχος, ωστόσο, ήταν η ύφανση ενός αφηγήματος σύμφωνα με το οποίο η Ευρωπαϊκή Ενωση θα χρεωθεί τις καταστροφικές συνέπειες μιας άτακτης εξόδου – άλλωστε δεν είναι τυχαίο το γεγονός πως η επιστολή ήταν ανοικτή. «Το backstop δεν είναι δικό μας πρόβλημα για να το λύσουμε», ανέφερε, μεταξύ άλλων, το τετρασέλιδο γράμμα του Βρετανού πρωθυπουργού. Ενώ η Βρετανία και η Ε.Ε. βαδίζουν προς ένα παιχνίδι νεύρων μέχρι τελευταίας στιγμής, με την απειλή της άτακτης εξόδου να αιωρείται, ο Τζόνσον προσπαθεί να σκιαγραφήσει τους Ευρωπαίους ηγέτες ως αδίστακτους και υπεύθυνους για οποιαδήποτε καταστροφική συνέπεια επιφέρει ένα σενάριο no deal.
Λίγο μετά τη δημοσίευση της επιστολής, ο Βρετανός πρωθυπουργός προχώρησε στην επίθεση. Η νέα υπουργός Εσωτερικών της κυβέρνησής του Πρίτι Πατέλ ανακοίνωσε πως σε περίπτωση που το Ηνωμένο Βασίλειο εγκαταλείψει την Ε.Ε. χωρίς συμφωνία, τότε η ελεύθερη κυκλοφορία για τους πολίτες της Ευρωπαϊκής Ενωσης θα λήξει αμέσως. Ευθύς, η ανακοίνωση προκάλεσε άγχος και σύγχυση στα 3,5 εκατομμύρια Ευρωπαίων πολιτών που μένουν στη Βρετανία, καθώς η προηγούμενη προθεσμία για καταγραφή στο καθεστώς περιόδου χάριτος ήταν στα τέλη του 2020. Από την άλλη, το ενδιαφέρον των πολιτών της Ε.Ε. για διαμονή στη Βρετανία διανύει κατακόρυφη πτώση εδώ και μερικά χρόνια. Μάλιστα, επίσημα στοιχεία που δημοσιεύθηκαν την Πέμπτη δείχνουν πως η μετανάστευση στο Η.Β. έπεσε στο χαμηλότερο επίπεδό της από το 2013, λόγω της συνεχούς πτώσης του αριθμού των μεταναστών από την Ευρωπαϊκή Ενωση μετά το δημοψήφισμα του Brexit.
Συνάντηση με Μέρκελ
Επειτα από τα επικοινωνιακά τεχνάσματα της αρχής της εβδομάδας ακολούθησε η πρώτη επίσημη συνάντηση του Βρετανού πρωθυπουργού με την Γερμανίδα καγκελάριο Αγκελα Μέρκελ, το απόγευμα της Τετάρτης. Εκεί, τα πράγματα ήταν ήδη διαφορετικά. Ο Βρετανός πρωθυπουργός επανέλαβε την εναντίωσή του στο ιρλανδικό backstop, ωστόσο, το ύφος του ήταν σαφώς πιο μετρημένο και οι δηλώσεις του μετριοπαθείς – μάλιστα η καταληκτική του πρόταση ήταν αυτολεξεί: «Είμαι απολύτως βέβαιος ότι μπορούμε να προχωρήσουμε μπροστά μαζί». Απέναντί του, η Μέρκελ εμφανίστηκε διαλλακτική, αφήνοντας μάλιστα ανοικτό το ενδεχόμενο να βρεθεί συμβιβαστική λύση στο «αγκάθι» της δικλίδας των ιρλανδικών συνόρων. «Μπορούμε να λύσουμε το ζήτημα του backstop μέσα στις επόμενες 30 ημέρες αλλά πρώτα πρέπει να ακούσουμε τις προτάσεις της Βρετανίας», δήλωσε χαρακτηριστικά η Γερμανίδα καγκελάριος.
Αναφερόταν στο γεγονός πως, παρότι το Η.Β. έχει δημιουργήσει ειδική επιτροπή που εξετάζει εναλλακτικές στο ζήτημα των συνόρων, εξακολουθεί να μην έχει φέρει ούτε μία πρόταση στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
Την επόμενη ημέρα, ο Τζόνσον κατέφθασε στα Ηλύσια Πεδία, όπου συναντήθηκε με τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν. Οι χειρονομίες μεταξύ τους ήταν φιλικές, και το στιγμιότυπο στο οποίο ο Τζόνσον έβαλε το πόδι του σε τραπέζι του προεδρικού μεγάρου απαθανατίστηκε από δεκάδες φωτογράφους, ωστόσο το χάσμα μεταξύ των δύο ηγετών παρέμεινε γιγαντιαίο. Αλλωστε, ο Μακρόν έχει αναλάβει εδώ και καιρό τον ρόλο του «κακού αστυφύλακα», και στις συνομιλίες της Πέμπτης έκανε ξεκάθαρο το γεγονός πως δεν πρόκειται να δημιουργηθεί νέα συμφωνία στο ελάχιστο διάστημα που απομένει μέχρι την προθεσμία του Οκτωβρίου. «Το σενάριο άτακτης εξόδου δεν αποτελεί επιλογή της Ευρώπης», προειδοποίησε ο Γάλλος πρόεδρος. «Θα είναι δική του, όχι δική μας απόφαση», συμπλήρωσε.
Εντέλει, στο διπλωματικό πινγκ πονγκ της εβδομάδας και οι δύο Ευρωπαίοι ηγέτες πέταξαν με διαφορετικό τρόπο το μπαλάκι στην πλευρά της Βρετανίας. Εν αναμονή της συνόδου κορυφής της Ομάδας των 7 (G7) στο παραθαλάσσιο Μπιαρίτζ, ο οικονομολόγος της Berenberg Bank, Κάλουμ Πίκερινγκ, δίνει ίσες πιθανότητες στα τρία σενάρια της επόμενης μέρας: εξόδου υπό ομαλές συνθήκες, νέας παράτασης και χαοτικού, σκληρού Brexit. Μέσα στις επόμενες ημέρες, σίγουρα μία από τις τρεις επιλογές θα επικρατήσει. Αναμένεται να διαλευκανθεί ποια τελικά θα είναι αυτή.
Ο ρόλος της Ουάσιγκτον
Κατά τη διάρκεια πρόσφατης επίσκεψής του στο Λονδίνο, ο Αμερικανός σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας Τζον Μπόλτον δήλωσε πως οι ΗΠΑ θα στήριζαν με ενθουσιασμό την άτακτη έξοδο της Βρετανίας από την Ε.Ε., αν αποφασίσει ο Μπόρις Τζόνσον να την επιδιώξει. «Η Ουάσιγκτον είναι πανέτοιμη να συνάψει μαζί σας συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών», προσέθεσε ο Μπόλτον, προϊδεάζοντας τη Βρετανία για τη στρατηγική που θα ακολουθήσει και ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, στη σύνοδο κορυφής του G7. Ωστόσο, οι οικονομολόγοι προειδοποιούν πως τέτοια συμφωνία θα αντιμετωπίσει σημαντικά πολιτικά εμπόδια και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, ενώ παράλληλα δεν θα καταφέρει να αντισταθμίσει την απώλεια των υφιστάμενων εμπορικών διακανονισμών της χώρα με την Ε.Ε.