Πώς αντέδρασαν οι χουντικοί στη Μεταπολίτευση του 1974

 

Ποιοι και με ποιες ενέργειες προσπάθησαν να αποτρέψουν την επιστροφή στον κοινοβουλευτισμό. Για πρώτη φορά στη δημοσιότητα ολόκληρη η απόρρητη έκθεση της Υπηρεσίας Εθνικής Ασφαλείας για τη δραστηριότητα χουντικών και φιλοχουντικών στοιχείων τους τρεις πρώτους μήνες μετά την πτώση της χούντας.

Στις 24 Ιουλίου 1974, στις 2 τα χαράματα, ο Κ. Καραμανλής έφτασε στην Ελλάδα με το προσωπικό αεροπλάνο του Γάλλου προέδρου Ζισκάρ ντ’ Εστέν και λίγες ώρες αργότερα ορκίστηκε πρωθυπουργός.

Την επιλογή να ηγηθεί της πρώτης μετά τη χούντα κυβέρνησης που θα επανέφερε τη χώρα στον κοινοβουλευτισμό είχε αποφασίσει μία ημέρα πριν στρατιωτικοπολιτική σύσκεψη στην οποία έλαβαν μέρος: από τους πολιτικούς ο Παν. Κανελλόπουλος, ο Γ. Μαύρος, ο Σπ. Μαρκεζίνης, ο Γ. Α. Νόβας, ο Στ. Στεφανόπουλος, ο Π. Γαρουφαλιάς, ο Ξεν. Ζολώτας και ο Ευάγγ. Αβέρωφ. από τους στρατιωτικούς παρόντες ήταν ο «Πρόεδρος» της στρατηγός Φαίδων Γκιζίκης, ο αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων στρατηγός Γρ. Μπονάνος, ο αρχηγός ΓΕΣ αντιστράτηγος Ανδρ. Γαλατσάνος, ο αρχηγός ΓΕΝ αντιναύαρχος Πέτρος Αραπάκης και ο αρχηγός ΓΕΑ Αλ. Παπανικολάου.

Για να είμαστε ακριβείς, η σύσκεψη αποφάσισε αρχικά να αναθέσει την κυβέρνηση σε ένα κεντροδεξιό πολιτικό σχήμα αποτελούμενο από την παλιά ΕΡΕ και την παλιά Ενωση Κέντρου με πρωθυπουργό τον Π. Κανελλόπουλο και αντιπρόεδρο της κυβέρνησης τον Γ. Μαύρο. Στη συνέχεια, όμως, όταν οι πολιτικοί αποσύρθηκαν για να σχηματίσουν το νέο υπουργικό συμβούλιο, πέντε στρατιωτικοί κι ένας πολιτικός, ο Ευάγγ. Αβέρωφ (που είχε στενότατες σχέσεις με τον ξένο παράγοντα και την ντόπια ολιγαρχία), αποφάσισαν να καλέσουν τον Κ. Καραμανλή από το Παρίσι και να αναθέσουν σ’ αυτόν τον σχηματισμό κυβέρνησης.

Για την πολιτική μεταβολή του ’74 και το παρασκήνιό της έχουν γραφεί πολλά. Αυτό που δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό αφορά τις αντιστάσεις που συνάντησε η κυβέρνηση Καραμανλή από το καταρρέον χουντικό καθεστώς, το πρώτο διάστημα, ώστε να προωθήσει έναν εκδημοκρατισμό στην πολιτική και κοινωνική ζωή και να οδηγήσει τη χώρα στις πρώτες μεταπολιτευτικές εκλογές που συνιστούσαν την πλήρη επαναφορά του κοινοβουλευτικού συστήματος.

Αντί οποιωνδήποτε αναλύσεων η «Εφημερίδα των Συντακτών» δίνει, ολόκληρη και ασχολίαστη, στη δημοσιότητα την έκθεση της Υπηρεσίας Εθνικής Ασφαλείας (ΥΠΕΑ) με ημερομηνία 21-10-1974. Η έκθεση αυτή υπογράφεται από τον αρχηγό ΥΠΕΑ, ταξίαρχο Π. Καλαμάκη, και απευθύνεται στο τότε υπουργό Δημόσιας Τάξης Σόλωνα Γκίκα.

Περιγράφει αναλυτικά όλη τη δραστηριότητα, με ονόματα και άλλα στοιχεία, των χουντικών και φιλοχουντικών στοιχείων ώστε να υπονομεύσουν το πέρασμα στον κοινοβουλευτισμό, από την αρχή της μεταπολίτευσης και έως την 20ή Οκτωβρίου 1974.

Πρωταγωνιστικό ρόλο σ’ εκείνες τις κινήσεις έπαιξαν ο δικτάτορας Παπαδόπουλος, οι πιστοί σε αυτόν πραξικοπηματίες και άλλα χουντικά στοιχεία, όπως ο Ιωάννης Λαδάς, που ναι μεν είχαν έρθει σε σύγκρουση στο παρελθόν με τον δικτάτορα, αλλά στην προκειμένη περίπτωση παραμέριζαν τις διαφορές. Πολιτική κάλυψη στους χουντικούς έδινε ο Πέτρος Γαρουφαλιάς με το νεοσύστατο κόμμα του, την Εθνική Δημοκρατική Ενωση, γνωστός από το ιουλιανό βασιλικό πραξικόπημα του ’65, ο οποίος συμμετείχε στη στρατιωτικοπολιτική σύσκεψη της 23ης Ιουλίου 1974!

Από την έκθεση γίνεται φανερό ότι οι κινήσεις των χουντικών και φιλοχουντικών στοιχείων δεν ήταν ικανές να επιφέρουν ένα νέο πραξικόπημα. Μπορούσαν όμως να δημιουργήσουν μια κατάσταση αποσταθεροποίησης η οποία θα δυσκόλευε -αλλά μάλλον δεν θα απέτρεπε- το πείραμα Καραμανλή.

Σε κάθε περίπτωση η έκθεση είναι ένα σημαντικό ιστορικό ντοκουμέντο που πλουτίζει τη γνώση μας γύρω από τη Μεταπολίτευση του 1974 και βοηθά στο σήμερα, καθώς το πνεύμα αυτών των κινήσεων -ακόμη και άνθρωποι που βρίσκονται στη ζωή- υπάρχει, εμπνέει σημερινές ακροδεξιές πολιτικές κινήσεις και φυσικά το φασιστικό μόρφωμα της Χρυσής Αυγής.

ΑΠΟΡΡΗΤΟΣ ΕΞ. ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ

ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ

Αριθ. Αντιτύπων(2)

 

ΑΡΧΗΓΟΣ

Εν Αθήναις τη 21η Οκτωβρίου 1974

ΠΡΟΣ

Τον κ. Υπουργόν Δημοσίας Τάξεως

ΘΕΜΑ: Ανατρεπτικαί δραστηριότηται τέως ηγετικών παραγόντων της 21 Απριλίου 1967.

• 1. Μικρόν μετά την επελθούσαν μεταβολήν της 24ης Ιουλίου ε.ε και παρά την παντοιοτρόπως εκδηλωθείσαν ομόθυμον υπό του Ελληνικού Λαού υποστήριξιν προς την υπό τον κ. ΚΩΝ/ΝΟΝ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΝ σχηματισθείσαν Κυβέρνησιν Εθνικής Ενότητος, ήρχισαν να επισημαίνονται δραστηριότητες, σαφούς ανατρεπτικού χαρακτήρος, υπό παραγόντων της καταστρεπτικής διά την χώραν και τον Ελληνισμόν επταετίας.

Ούτω υπό των Υπηρεσιών Ασφαλείας επεσημάνθησαν μέχρι σήμερον αι ως ακολούθως ύποπτοι κινήσεις, επαφαί και εκδηλώσεις, παρέχουσαι εντύπωσιν συνωμοτικού οργασμού.

• α. Την 4-8-1974 εις την πόλιν της Λαρίσης και την εγγύς περιοχήν ανεγράφησαν εις τοίχους τα συνθήματα: «Ο ΣΤΡΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑΝ-ΝΕΑ ΤΑΞΙΣ- Ο ΜΕΤΑΞΑΣ ΖΗ- ΕΣΑ ΗΡΩΕΣ- ΚΥΠΡΟΣ ΕΝΩΣΙΣ- ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΑΙ ΘΑΝΑΤΟΣ- ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΑΙ ΠΡΟΔΟΤΕΣ- ΖΗΤΩ 4η ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ-ΟΧΙ ΑΛΛΗ ΖΥΡΙΧΗ».
• β. Την πρωίαν της 18-8-1974 εις τινάς Στρατιωτικάς μονάδας των Αθηνών εσημειώθησαν ασυνήθεις κινήσεις και κατ’ ιδίαν συζητήσεις μεταξύ των στελεχών αυτών και εδημιουργήθη η εντύπωσις ότι επίκειται αντικυβερνητική δραστηριότης αγνώστου εκτάσεως.

Την 31-8-1974 εις Θεσσαλονίκην, κατόπιν πληροφοριών υπό λίαν αξιοπίστων πηγών, ελήφθησαν δραστήρια μέτρα διά την προστασίαν του κ. Πρωθυπουργού, όστις είχε μεταβή εκεί διά τα εγκαίνια της Εκθέσεως, διότι επρόκειτο να εκραγή τοπικόν πραξικόπημα, αποσκοπούν εις την αρπαγήν ή θανάτωσιν αυτού.

• γ. Την αυτήν ως άνω χρονολογίαν (31-8-1974) επυκνώθησαν επαφαί του Ι. Λαδά με Στρατιωτικούς και Αξιωματικούς της Χωρ/κής προφανώς προς διατάραξιν της ησυχίας και της γαλήνης τον λαού.
• δ. Ομοίως την 1-9-1974 προεβλέπετο αναταραχή εις τινάς Μονάδας. Από της 29-8-1974 είχε κυκλοφορήσει πολυγραφημένον Δελτίον τύπου υπ’ Αριθ.1 φέρον τον τίτλον «Ε.Π.Ο.Σ.Π,» (ΕΘΝΙΚΗ ΠΑΡΑΤΑΞΙΣ ΟΠΑΔΩΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ). Εις το Δελτίον τούτο μεταξύ άλλων τονίζεται ότι θα είναι δεκτή από τον Ελληνικόν Λαόν μία Στρατιωτική Δημοκρατία και μάλιστα επιβεβλημένη κατά την παρούσαν περίοδον διεθνούς Αναρχίας και κομμουνιστικής επιβουλής. Εν συνεχεία ειδοποιεί -ηπείλει- τους Συντάκτας των Ημερησίων Εφημερίδων να αναλογισθούν τας ευθύνας των και την τύχην των διότι αν και εξυπηρετήθησαν ποικιλοτρόπως από την ‘‘επανάστασιν’’ καλλιεργούν ήδη με τον κιτρινισμόν των φαντασίας και ύβρεις διά τον Στρατόν.

• ε. Εις οικίαν τέως Νομάρχου και Υφυπουργού, εν Χαλανδρίω, σημειώνονται συγκεντρώσεις τέως Αξιωματούχων της επταετίας μεταξύ των οποίων oι ΜΑΚΑΡΕΖΟΣ, ΛΑΔΑΣ, ΛΕΚΑΣ, ΚΩΤΣΕΛΗΣ και άλλοι.

Κατά τας συγκεντρώσεις αυτάς συνεζητείτο συνεχώς το θέμα των εκλογών και αι επιβαλλόμεναι αντιδράσεις.

Την 18-9-1974 εις τους συγκεντρωμένους διεβιβάσθη η άποψις του Γ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ότι εις περίπτωσιν μη ματαιώσεως των εκλογών θα πρέπει να ενισχυθή η κίνησις ΓΑΡΟΥΦΑΛΙΑ.

Ο ΛΑΔΑΣ εβεβαίωσε τους παρισταμένους ότι η ματαίωσις των εκλογών έδει να θεωρήται βεβαία.

• στ) Την 4-10-1974 τον ΠΑΤΤΑΚΟΝ επισκέπτεται ο έ.α. Αξ/κος της Αεροπορίας ΣΚΑΡΜΑΛΙΩΡΑΚΗΣ αξιωματούχος της επταετίας, όστις εν συνεχεία έχει επαφάς με ΛΑΔΑΝ, ΜΑΚΑΡΕΖΟΝ και τέως Υπουργούς της επταετίας.

Υπό λίαν αξιοπίστων Πηγών αποδεικνύεται ότι ο ΣΚΑΡΜΑΛΙΩΡΑΚΗΣ επικοινωνεί με τον εις ΛΑΓΟΝΗΣΙ Γ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΝ. Κυκλοφορούν επίμονοι φήμαι ότι διά την νύκτα της 5 προς 6 Οκτωβρίου 1974 ετοιμάζεται εκδήλωσις υπό Στρατιωτικών φίλα προσκειμένων προς τον Γ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΝ άγνωστον εις ποίας Μονάδας.

Αι αυταί πληροφορίαι παρέχονται και υπό του Υπουργείου Εθνικής Αμύνης.

Την μεσημβρίαν της 5-10-1974 αδελφός εφοπλιστού συνιστά εις δύο πολίτας φίλους του, κατά γενομένην συνομιλίαν, να μη εξέλθουν, το εσπέρας, εκ των οικιών των διότι ανεμένοντο γεγονότα.

Η συνομιλία έγινε εις την εν Πειραιεί Ναυτιλιακήν Λέσχην (51 Ακτή Μιαούλη).

• ζ. Την 7-10-1974 τον ΠΑΤΤΑΚΟΝ επεσκέφθη εις την οικίαν του ο αδελφός του Γ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ.
• η. Το ΚΚΕ/Ρ έχον ενδεχομένως πληροφορίας περί συνωμοσιών παραγόντων της 21 Απριλίου διατάσσει τα στελέχη του να λάβουν μέτρα προς αντιμετώπισιν πραξικοπήματος και δίδει εντολήν εις τα ανήκοντα εις Κομματικάς Οργανώσεις από Αχτιδικών Επιτροπών και άνω, να λάβουν μέτρα διαφυγής διά περίπτωσιν ομαδικών συλλήψεων, όσο δε πλησιάζουν αι εκλογαί «κανένα στέλεχος δεν θα πρέπει να κοιμάται σπίτι του».

• θ. Την 10-10-1974 υπάλληλος του Ι.Κ.Α. συνιστά μέσω προσώπου εις ε.α. Υποστράτηγον αποστρατευθέντα υπό ΙΩΑΝΝΙΔΟΥ να επικοινωνήση οπωσδήποτε με τον Γ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΝ εις Λαγονήσι λόγω επικειμένων εξελίξεων.
• ι. Από 09.15’- 12.30’ ώρας της 10-10-1974 τον Ι. ΛΑΔΑΝ επισκέπτονται εν τη οικία του 15 άνδρες, οίτινες ήρχισαν αποχωρούντες μεμονωμένως από της 11.00 ώρας. Την 19.30 ώραν τον επισκέπτεται ο επί δικτατορίας Υπουργός ΤΟΤΟΜΗΣ Π. όστις αναχωρεί μετά παρέλευσιν ώρας περίπου. Την 21.25’ ώραν τον επισκέπτεται άγνωστος ανήρ όστις μετά παρέλευσιν ώρας περίπου αποχωρεί.

Μετά γενομένην έρευνα, προέκυψεν, ότι όλοι οι ανωτέρω επισκέπται του Ι. ΛΑΔΑ είχον κατά καιρούς καταλάβει διαφόρους θέσεις του Κρατικού Μηχανισμού επί Δικτατορίας.

• ια. Την 12-10-1974 εις το επί του Γραφείου του ΓΑΡΟΥΦΑΛΙΑ ημερολόγιον διαπιστούνται αναγεγραμμέναι συναντήσεις μετά των I. ΛΑΔΑ, ΑΛ. ΝΑΤΣΙΝΑ και Ι. ΚΑΡΑΧΑΛΙΟΥ.

Την αυτήν ως άνω χρονολογίαν (12-10-1974) εις την Ε.Δ.Ε. (σημείωση επιμελητών: Πρόκειται για την Εθνική Δημοκρατική Ενωση, το κόμμα που ίδρυσε στη μεταπολίτευση ο Πέτρος Γαρουφαλιάς) συγκεντρούνται πολλά στελέχη της 21 Απριλίου και βυσσοδομούν με πρωτοστατούντα τον ε.α. Αντ/τηγον Κ. ΜΗΤΡΕΛΗΝ.

Κατά πληροφορίας της αυτής ημέρας ηκούσθησαν Λοχαγοί εν ενεργεία να δηλούν ότι «θα κατέβουν πάλι εις τον δρόμον με το πιστόλι στο χέρι διά την νέα «επανάστασιν» τύπου 21ης Απριλίου·

• ιβ. Την 15-10-1974 διαπιστούται ότι ο Ι. ΛΑΔΑΣ καταβάλλει ιδιαιτέρας προσπαθείας διά κινητοποίησιν φίλων του εις Λάρισαν, όπου διετέλεσε Περιφερειακός Διοικητής. Καλείται μάλιστα υπ’ αυτού κάτοικος της αυτής πόλεως και του προτείνεται να εξοπλισθή με αυτόματον, πλην όμως ούτος δεν δέχεται. Η κινητοποίησις του Ι. ΛΑΔΑ κατά ακριβείς πληροφορίας αποσκοπεί εις την διά παντός τρόπου ματαίωσιν των εκλογών.

Την πρωίαν της 14-10-1974 ο Ι. ΛΑΔΑΣ δέχεται εις την οικίαν του επτά άτομα και τας μ.μ. ώρας 4 άνδρες κατά ζεύγη οι οποίοι ανεχώρησαν κεχωρισμένως.

Οι επισκέπται του Ι. ΛΑΔΑ επέβαινον εις τρία επιβατικά οχήματα, άτινα εστάθμευον εις σημεία πέριξ της οικίας του, ανήκον δε εις Συντ/ρχην ε.α. ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΘΕΟΔΩΡΟΝ, τον τέως επί δικτατορίας Νομάρχην ΔΟΡΚΟΦΙΚΗΝ Κων. και τον εξ Ιστιαίας καταγόμενον δικηγόρον ΑΡΓΥΡΙΟΥ Βασίλειον.

Την 14-10-1974 επεσκέφθη τον Ι. ΛΑΔΑΝ εις την οικίαν του ο ε.α. Συντ/ρχης ΠΑΠΑΠΟΣΤΟΛΟΥ Δ. όστις θεωρείται ύποπτος διά την πρώτην απόπειραν δολοφονίας του Αρχιεπισκόπου ΜΑΚΑΡΙΟΥ και τον φόνον του Κυπρίου πολιτικού ΓΕΩΡΚΑΤΖΗ.

• ιγ. Την πρωίαν της 18-10-1974, αδελφός ε.α. ανωτάτου Αξ/κού πληροφορεί πολίτην ότι εντός των ήμερων θα γίνη κίνημα.

Την αυτήν ημέραν γίνεται γνωστόν ότι ο Γ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ έχει υποβάλει μήνυσιν κατά του Διοικητού της Φρουράς της εις ΛΑΓΟΝΗΣΙ οικίας του. Τούτο προκαλεί ανησυχίας εις το κοινόν. Είναι λίαν πιθανόν ότι η ενέργειά του αύτη αποσκοπεί εις το να συγκινήση και συνεγείρη φίλα προς αυτόν προσκειμένους Στρατιωτικούς με διαφόρους αντιδράσεις και επιπτώσεις διά την Δημοσίαν Τάξιν.

Σημειωτέον ότι από των Αρχών του μηνός Σ/βρίου έ.έ. εξακριβούται ότι καταβάλλεται σοβαρά προσπάθεια διά την εξομάλυνσιν των διαφορών και προσωπικών ζητημάτων μεταξύ των ηγετικών στελεχών της Δικτατορίας. Η όλη προσπάθεια κατευθύνεται από τον ίδιον τον Γ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΝ μέσω του αδελφού του ΚΩΝ/ΝΟΥ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, ο οποίος είναι και ο φορεύς των απόψεών του. Πρωταγωνισταί εις την προσπάθειαν αυτήν είναι κυρίως οι ΜΗΤΡΕΛΗΣ Κ., Αντ/τηγος ε.α., ΜΠΡΑΒΟΣ Κ. και ΣΚΑΡΜΑΛΙΩΡΑΚΗΣ.

Ως πολιτικόν κάλυμμα της δραστηριότητος των στελεχών της Δικτατορίας, χρησιμοποιείται η κίνησις ΓΑΡΟΥΦΑΛΙΑ (ΕΔΕ), η οποία ως διαφαίνεται αποτελεί εν είδος ‘‘μετωπικής”, νομιμοφανούς οργανώσεως, ολοκλήρου του εσμού της επταετίας.

Εις την όλην οργανωτικήν προσπάθειαν πρωτοστατούν, εκτός των ως ανωτέρω αναφερθέντων, ο διαβόητος ΠΛΕΥΡΗΣ, ο ΤΟΤΟΜΗΣ, ΜΙΧΑΛΟΣ και άλλοι.

Aι επαφαί και αι συναντήσεις πυκνούνται συνεχώς. Πολλαί πραγματοποιούνται εις τα επί της οδού Λυκαβηττού 1γ Γραφεία της Ασφαλιστικής Εταιρείας «ΕΛΠΙΣ” του τέως Υπουργού Α. ΜΑΤΘΑΙΟΥ, γυναικαδέλφου του ΜΑΚΑΡΕΖΟΥ.

Κατά τας συναντήσεις αυτάς, των τέως ηγετικών στελεχών της επταετίας, εκχέεται βόρβορος ύβρεων κατά του Πολιτικού κόσμου της Χώρας, αδιακρίτως Κόμματος εις το οποίον ανήκουν.

Δισέλιδος Λίβελλος πολυγραφημένος, φερόμενος ως εκδοθείς υπό «ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΣ ΕΛΕΥΘΕΡΩΝ ΣΚΟΠΕΥΤΩΝ” αποτελεί, διά τους ειδήμονας, στοιχείον σαφούς φρασεολογίας του Ι. ΛΑΔΑ.

• ιδ. Την 19-10-1974 ο ΠΑΤΤΑΚΟΣ δηλώνει με την συνήθη σοβαροφάνειάν του εις λίαν αξιόπιστον Πηγήν ότι «έκλογαί δεν πρόκειται να διεξαχθούν» διότι ο Στρατός και οι εθνικόφρονες θα αντιδράσουν εγκαίρως.
• ιε. Την 20-10-1974 από κύκλους προσκειμένους εις τον ΛΑΔΑΝ και τον ΜΑΚΑΡΕΖΟΝ διαδίδεται μετ’ επιτάσεως ότι ο ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ μετά τας εκλογάς θα προβή εις προγραφάς 3000 Αξ/κών των Ενόπλων Δυνάμεων και 300 των Σωμάτων Ασφαλείας, διατείνονται δε ότι οι σχετικοί πίνακες είναι ήδη κατηρτισμένοι.

Τούτο εν συνδυασμώ με την υπό της Εφημερίδος «ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΚΟΣΜΟΣ» ακολουθουμένην γραμμήν εξάρσεως κινδύνων και δημιουργίας καταστάσεως ανασφαλείας εις τα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων, αποσκοπεί σαφώς εις συνέγερσιν.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ…