H Δημοκρατία, σε αυτό το περιβάλλον, μοιάζει περισσότερο με διαχειριστικό μηχανισμό, παρά με πεδίο ιδεών και ανατροπών
Έντονο προβληματισμό προκαλεί σε μεγάλη μερίδα πολιτών η εμφανής απουσία μίας σοβαρής, θεσμικής και ουσιαστικής αντιπολίτευσης απέναντι στην κυβέρνηση Μητσοτάκη. Μιας αντιπολίτευσης ικανής να ασκήσει κοινοβουλευτικό έλεγχο, να πιέσει, να προκαλέσει διορθώσεις και, εντέλει, να βελτιώσει τη λειτουργία της Δημοκρατίας. Δύο καθοριστικές στιγμές της τελευταίας περιόδου ανέδειξαν με σαφήνεια αυτό το κενό.
Η πρώτη ήταν το καλοκαίρι του 2022, όταν αποκαλύφθηκε η παρακολούθηση του τηλεφώνου του Νίκου Ανδρουλάκη από την ΕΥΠ. Σε άλλες εποχές, μια τέτοια υπόθεση θα είχε προκαλέσει πολιτική θύελλα. Στελέχη του παρελθόντος, όπως ο Ανδρέας Παπανδρέου, σε αντίστοιχες συνθήκες θα είχαν προχωρήσει σε ρηξικέλευθες ενέργειες, ακόμη και σε αποχώρηση από το Κοινοβούλιο με αίτημα πρόωρες εκλογές. Τίποτα από αυτά δεν συνέβη.
Η δεύτερη στιγμή ήρθε με την ψήφιση του γάμου των ομόφυλων ζευγαριών, όπου η Νέα Δημοκρατία απέτυχε να συγκεντρώσει τον ελάχιστο αριθμό των 120 ψήφων, κάτι που σε ανάλογη περίπτωση το 2015 είχε οδηγήσει τον Αλέξη Τσίπρα στην προκήρυξη εκλογών. Αντίστοιχη πίεση προς την κυβέρνηση δεν ασκήθηκε. Αντίθετα, ΠΑΣΟΚ, ΣΥΡΙΖΑ και Πλεύση Ελευθερίας συντάχθηκαν με την κυβερνητική πρόταση, εξασφαλίζοντας την κοινοβουλευτική της σταθερότητα. Η απόφαση αυτή δημιουργεί ερωτήματα, ιδιαίτερα μετά τη δημόσια τοποθέτηση του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν, που αποκάλυψε πως υπήρξε αμερικανική παρέμβαση υπέρ της θέσπισης του γάμου.
Πού οφείλεται, λοιπόν, αυτή η έλλειψη αντιπολίτευσης και πώς εξηγείται η σχεδόν πλήρης απουσία κοινοβουλευτικής πίεσης προς την κυβέρνηση;
Η περίπτωση του ΣΥΡΙΖΑ, τουλάχιστον μέχρι τις εκλογές του 2023, έχει ήδη αναλυθεί ευρέως: πλήθος ηγετικών στελεχών του φαίνεται να λειτουργούσε ως «ανάχωμα» στις κρίσεις της κυβέρνησης. Κάθε φορά που η Ν.Δ. αντιμετώπιζε ένα σκάνδαλο ή ένα κοινωνικό σοκ, μια δήλωση από την ηγετική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ τραβούσε την προσοχή αλλού. Το ίδιο συνέβη και προεκλογικά: με την πολιτική ατζέντα να μονοπωλείται από τον ΣΥΡΙΖΑ, η Ν.Δ. απέφυγε να απαντήσει επί της ουσίας για τα Τέμπη, την ακρίβεια, την υγειονομική κρίση και άλλα καίρια ζητήματα. Αντί για αυτά, η κοινή γνώμη εστίαζε σε εσωκομματικά, στο σχέδιο «Δήμητρα», στον Έβρο και στο Airbnb της Πάρου.
Όσον αφορά το ΠΑΣΟΚ, οι απορίες πλέον δεν κρύβονται. Στην αγορά κυκλοφορούν φήμες για εμπλοκή στελεχών του κόμματος σε επιχειρηματικές δραστηριότητες, όπως μονάδες παραγωγής και εμπορίας σκυροδέματος, με σχέσεις αμοιβαιότητας με μεγάλες κατασκευαστικές εταιρείες. Παράλληλα, γίνεται λόγος για περίεργες ψήφους υπέρ της Ν.Δ. σε κρίσιμες αναθέσεις έργων μέσω ΤΕΕ, καθώς και για πολιτικά πρόσωπα που συνδέονται με εισαγωγικές εταιρείες καφέ. Αν τα παραπάνω ευσταθούν, τότε η θεσμική αντιπολίτευση ακυρώνεται από την εμπλοκή στο ίδιο οικονομικό εποικοδόμημα με την κυβέρνηση.
Και κάπως έτσι, δημιουργείται ένα ιδιόμορφο πολιτικό κράμα: ένας συμπαγής μηχανισμός οικονομικής και θεσμικής συγκυβέρνησης, ένα πολιτικό τοπίο από «μπετόν καφέ» – κατά το «μπετόν αρμέ». Σε αυτό το πλαίσιο, η διακριτή αντιπολιτευτική φωνή καθίσταται σχεδόν ανύπαρκτη.
Ακόμη και η ακροδεξιά, αν και εξελέγη με την υπόσχεση της ρήξης, φαίνεται να έχει προσαρμοστεί γρήγορα. Ενδεικτικό είναι ότι περισσότερα από 1,5 εκατομμύριο ευρώ της κρατικής χρηματοδότησης παραμένουν «παρκαρισμένα» στους λογαριασμούς της οικονομικής της επιτροπής. Η παρουσία της στο Κοινοβούλιο περισσότερο θυμίζει πολιτικό θέατρο, παρά θεσμική παρέμβαση.
Μέσα σε αυτό το πολιτικό κενό, με αντίπαλο ουσιαστικά μόνο τη φθορά του χρόνου και την κοινωνική κόπωση, ο Κυριάκος Μητσοτάκης μοιάζει να κινείται χωρίς εμπόδια προς μια νέα εκλογική επικράτηση. Όχι επειδή έχει απέναντί του ένα ισχυρό πολιτικό αντίπαλο, αλλά επειδή κανείς δεν αμφισβητεί αποτελεσματικά την κυριαρχία του. Το πολιτικό σκηνικό δείχνει να έχει επιλέξει τη συνύπαρξη αντί της σύγκρουσης – και η Δημοκρατία, σε αυτό το περιβάλλον, μοιάζει περισσότερο με διαχειριστικό μηχανισμό, παρά με πεδίο ιδεών και ανατροπών.