Η μία αφορά τον τρόπο σκέπτεσθαι και ενεργείν των τρομοκρατών. Και η άλλη το εξ αντικειμένου της επίδρασης που ασκούν οι ιδέες, ο πολιτικός λόγος, τα θρησκευτικά δόγματα αλλά και οι οξυμένες κοινωνικές συνθήκες. Επομένως, αστόχαστα και κινδυνώδη τα περί ηθικής αυτουργίας. Ε, όλα αυτά διαλαμβάνονται στην επιστολή προς έναν φίλο…
Αγαπητέ Γιάννη,
Κάποτε μου είχες πει ότι οι δημοσιογράφοι είναι ηθικοί αυτουργοί για το λιντσάρισμα ενός γνωστού σου. «Εχει στοχοποιηθεί» έλεγες. «Εγκυμονείται κίνδυνος ακόμη και για τη ζωή του εξαιτίας των δημοσιευμάτων» (στοιχεία για επιλήψιμες δοσοληψίες κ.λπ.). Ομως αποδείχτηκε ότι οι αφορεσμένοι δημοσιογράφοι είχαν δίκιο. Ο δικός σου καταδικάστηκε. Κι ακόμη βρίσκεται στη φυλακή.
Θυμήθηκα την κουβέντα μας τώρα που ενέσκηψε –πολεμική και συγκεκριμένη– η τοξική κατηγορία περί ηθικής αυτουργίας του ΣΥΡΙΖΑ με αφορμή την εγκληματική ενέργεια εναντίον του Σκάι. Φυσικά τα δυο γεγονότα δεν έχουν καμία σχέση. Απλώς και στα δύο εντοπίζονται οι έννοιες της στοχοποίησης και της ηθικής αυτουργίας.
Τότε είχαμε πει πολλά. Για την επενέργεια και επιρροή ιδεολογιών και θρησκευτικών δογμάτων, την τρομοκρατία κ.ά. Λέω να τα θυμηθούμε, μιας και δεν έχεις παύσει να ενστερνίζεσαι τα περί ηθικής αυτουργίας δημοσιογράφων και πολιτικών. Και λέω ν’ αρχίσουμε από το θέμα της τρομοκρατίας.
Θα συμφωνήσεις, φαντάζομαι, ότι οι τρομοκράτες –εγκλωβισμένοι στον ναρκισσιστικό μικρόκοσμο επαναστατικών φαντασιώσεων– έχουν τη δική τους, αυτόνομη λογική. Δεν σκέφτονται ούτε νοιάζονται «ποιος ωφελείται» από την τρομώδη, αποτρόπαιη και συχνά ανθρωποκτόνα συμπεριφορά τους.
Στοχοποιούν στηριγμένοι στα λιγνοπόδαρα της ιδεοληψίας τους και εκτελούν. Δεν χρειάζεται να επηρεαστούν από κομματικές αντιδικίες, διαμάχες προσωπικές και συγκρούσεις. Ο θολός καθρέφτης της αυτοαναφορικής εμμονής είναι ο κόσμος τους. Ο κόσμος κραυγαλέων ψευδαισθήσεων περί δραστικών αλλαγών και επικών ανατροπών.
Ετσι, από παλιά, οι θιασώτες της «επαναστατικής βίας». Κολακεύονται να θεωρούν εαυτούς παιδιά του «ένοπλου προφήτη» και πιστεύουν ότι ενεργούν ως πεφωτισμένοι εκπρόσωποι (των δικαίων) μιας κοινωνίας που κάποτε θα καταλάβει τη μεγαλοσύνη των ιδεών και των έργων τους.
Η ιστορία τούς έχει διαψεύσει βέβαια. Αλλά γι’ αυτούς είναι λεπτομέρεια η τεκμηριωμένη υπόμνηση της ιστορικής εμπειρίας σχετικά με τα κινήματα, τους λαϊκούς αγώνες, τις εξεγέρσεις, τις διεκδικήσεις, την «επαναστατική βία» κ.λπ. Λεπτομέρεια θεωρούν και την υπέρτατη ύβριν, την απώλεια ανθρώπινης ζωής. Αλλά ας τους αφήσουμε στο υπόγεια της νηπιακής σκέψης και της αλαζονείας τους κι ας δούμε την έννοια της ηθικής αυτουργίας.
Ηθικός αυτουργός είναι εκείνος που ωθεί κάποιον σε τέλεση αξιόποινης πράξης. Εκατοντάδες τόμοι από διαπρεπείς νομικούς έχουν γραφτεί για το θέμα. Ας μην μπλέξουμε όμως με το ενδιαφέρον αλλά πολυδαίδαλο νομικό ενδιαίτημα, κρατώντας απλώς ορισμένες έννοιες, όπως π.χ. «φθοροποιός επίδραση» και «πνευματική επίδραση». Θα μας χρειαστούν.
Σε ρωτάω ευθέως: Τα ποικίλα αναγνώσματα, οι πολιτικές ιδεολογίες και τα πάσης φύσεως θρησκευτικά δόγματα επιδρούν –ναι ή όχι– στον ανθρώπινο ψυχισμό; Δημιουργούν εχθρούς και αντιπάλους; Σωρεύουν αρνητισμό, δυσανεξία και αβυσσαλέα εχθρότητα ή έστω μια πάγια αντίθεση; Αν διαφωνείς, ρίξε μια ματιά π.χ. στα κιτάπια των μονοθεϊστικών θρησκειών και θα διαπιστώσεις αμέσως ποια είναι η πραγματικότητα.
Αυτό τι σημαίνει όμως; Οτι μπορείς, λόγου χάριν, να επικαλεστείς τις διαφορές και την αντίθεση χριστιανισμού – ιουδαϊσμού και να θεωρήσεις ηθικό αυτουργό το ένα ή το άλλο δόγμα με αφορμή τον φόνο ενός αλλοδόξου; Συμβαίνει ενίοτε, αλλά συντρέχουν άλλοι λόγοι (ρατσισμός, διαταραχή του θύτη κ.λπ.).
Ας πάμε σε άλλο παράδειγμα. Ενα κόμμα ξιφουλκεί εναντίον τραπεζιτών, «πολιτικών του συστήματος», οργανισμών (ΝΑΤΟ, ΕΕ κ.ά.). Θα το θεωρήσουμε ηθικό αυτουργό έπειτα από μια δολοφονία τραπεζίτη, πολιτικού ή στελέχους ποικιλώνυμων οργανισμών από τρομοκρατική οργάνωση; Οχι βέβαια. Θα ήταν προδήλως γελοίο και εξόχως επικίνδυνο.
Επιμύθιον: Επιδρούν, λοιπόν, οι ιδεολογίες, οι φορείς ιδεών και τα θρησκευτικά δόγματα. Επίδραση ασκούν οι πολιτικές αντιμαχίες, η πόλωση και η όξυνση. Αλλά, προς Θεού, δεν οπλίζεται από αυτά το χέρι της τρομοκρατίας. Ελπίζω να συμφωνείς, φίλε μου…
…