του Μιχάλη Ψύλου
«Το 2020 έφυγε, η κρίση παραμένει. Ο αγώνας ενάντια στον κορονοϊό θα καθορίσει επίσης το νέο έτος» γράφει το γερμανικό περιοδικό Der Spiegel.«Σίγουρα, υπάρχει ελπίδα: Οι εμβολιασμοί κατά του Covid-19 έχουν ξεκινήσει, αλλά ο χειμώνας παραμένει μακρύς. Θα χρειαστούν πολλοί ακόμη μήνες έως ότου η πλειοψηφία των πολιτών θα έχει εμβολιαστεί και με τις δύο δόσεις του εμβολίου για να σταματήσει σταδιακά η πανδημία» τονίζει το γερμανικό περιοδικό. Καλό φθινόπωρο δηλαδή! Η υπέρβαση της κρίσης της πανδημίας θα είναι πιο σημαντική πρόκληση για την ευρωπαική πολιτική σχεδόν όλο το 2021. Και όταν η νέα χρονιά θα βαδίζει προς το τέλος της, η Ευρώπη και ολόκληρη η Δύση καλύτερα, θα ελπίζει να έχει βάλει τέλος στον εφιάλτη. Μέχρι τότε όλες οι εξελίξεις ,πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές, θα περιστρέφονται γύρω από τον κορονοϊό και τις μεταλλάξεις του. Με την κοινωνία στην Ευρώπη και στην Ελλάδα φυσικά, να αγωνίζεται να αντιμετωπίσει τις επώδυνες επιπτώσεις της υγειονομικής κρίσης. Και να εύχεται ότι το …2022 θα φέρει την άνοιξη! «Όλα θα κινηθούν γύρω από την προστασία της υγείας των ανθρώπων και τον μετριασμό των αρνητικών συνεπειών για την οικονομία. Θα μπορέσουμε να πούμε στο τέλος του 2021: Τα καταφέραμε; Είναι μάλλον αβέβαιο» εκτιμά το γερμανικό περιοδικό.
Ο Πορτογάλος πρωθυπουργός Αντόνιο Κόστα ,που ανέλαβε σε μια πολύ δύσκολη στιγμή από την Πρωτοχρονιά την Προεδρία της Ευρωπαϊκής Ενωσης από τη Γερμανίδα καγκελάριο Ανγκελα Μέρκελ , έχει τώρα πολύ δουλειά να κάνει σε ευρωπαϊκό επίπεδο και κυρίως να αντιμετωπίσει την υγειονομική κρίση. « Ο κορονοϊός θα καθορίσει τη ζωή σε όλα τα κράτη μέλη το νέο έτος» τονίζει ο Αντόνιο Κόστα και προσθέτει: “Θέλουμε να εγγυηθούμε σε όλους την πρόσβαση στον εμβολιασμό. Τα εμβόλια πρέπει να διανέμονται δίκαια και να είναι διαθέσιμα σε όλους τους Ευρωπαίους. Στόχος μας πρέπει να είναι η παγκόσμια ανοσία έναντι του Covid». Η Πορτογαλική προεδρία βέβαια δεν έχει απλά το καθήκον να συντονίσει τη διαδικασία εμβολιασμού σε ευρωπαϊκό επίπεδο τους επόμενους μήνες της κρίσης ,αλλά και να συμβάλει στο να σταθεί και πάλι στα πόδια της η Γηραιά Ηπειρος. Ηδη ο Κόστα έδωσε το σύνθημα: Η Ευρώπη πρέπει να γίνει πιο κοινωνική, για να αντιμετωπίσει την κρίση . «Η ενίσχυση της κοινωνικής πολιτικής είναι θεμελιώδης προκειμένου να δοθεί στους ανθρώπους αυτοπεποίθηση σε μια πολύ δύσκολη εποχή» τόνισε ο 59χρονος Πορτογάλος πρωθυπουργός προσθέτοντας : “Κανείς δεν πρέπει να μείνει πίσω. Όλοι χρειάζονται να είναι στο πλοίο».
Ολες οι χώρες μέλη της ΕΕ ελπίζουν ότι η βοήθεια από τις Βρυξέλλες, τα 750 δισεκατομμύρια ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης, θα εισρεύσουν γρήγορα στις οικονομίες για να ξεπεραστεί η κρίση. Η Πορτογαλική προεδρία επιθυμεί επίσης να δαπανηθούν περισσότερα χρήματα σε προγράμματα ψηφιακής εκπαίδευσης σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η καθηγήτρια Πολιτικών Επιστημών στο Καθολικό Πανεπιστήμιο της Λισαβόνας , Μόνικα Ντίας θεωρεί ότι αυτός είναι ένας σημαντικός σύνδεσμος για την κοινωνική πολιτική: “Δεν μπορούμε να στηρίζουμε την κοινωνία σήμερα χωρίς να προωθούμε την ψηφιακή ένταξη. Όλοι οι πολίτες πρέπει να μπορούν να μοιράζονται τα ψηφιακά πλεονεκτήματα. Υπάρχουν ακόμη πολλές οικογένειες στην Ευρώπη που δεν έχουν υπολογιστή» τονίζει.
Πέρα από τους υπολογιστές βέβαια, δεν είναι ακόμη σαφές πότε θα αρχίσουν να ρέουν τα δισεκατομμύρια της βοήθειας από το Ταμείο της ΕΕ. Η Πορτογαλική προεδρία θέλει να εξασφαλίσει την ταχεία εκταμίευση της βοήθειας, ιδιαίτερα προς τις χώρες του Νότου που επλήγησαν περισσότερο . Αλλωστε, η Λισαβόνα, η Αθήνα, η Ρώμη και η Μαδρίτη χρειάζονται επειγόντως τα δισεκατομμύρια που τους αναλογούν από το Ταμείο. Για να μπορέσουν όμως οι πρώτες δόσεις των ενισχύσεων από το Ταμείο Ανάκαμψης να μεταφερθούν τους επόμενους έξι μήνες, τα εθνικά σχέδια μεταρρύθμισης πρέπει πρώτα να εγκριθούν από την Επιτροπή της ΕΕ και μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ. Και εδώ πολλοί φοβούνται ότι θα ξεκινήσει ένα γαϊτανάκι διαπραγματεύσεων ,παζαριών και πιέσεων ,που δεν αποκλείεται να τραβήξουν σε μάκρος. Την ίδια ώρα όμως, η κοινωνία θα αγκομαχά, η ανεργία θα αυξάνεται, τα λουκέτα θα πολλαπλασιάζονται και η φτωχοποίηση θα απειλεί και τα μεσαία εισοδηματικά στρώματα. Και να έχεις και τον πρόεδρο της γερμανικής Bundesbank , Γενς Βάιντμαν-τον αποκαλούμενο και «Εμπορο της λιτότητας»- να απειλεί και πάλι την παραμονή του νέου χρόνου τις κυβερνήσεις των χωρών μελών να μην αποπειραθούν να αυξήσουν το δημόσιο χρέος για να στηρίξουν την οικονομία κατά την περίοδο της πανδημίας .«Παρά την εξαιρετικά χαλαρή νομισματική πολιτική στη ζώνη του ευρώ, τα κράτη δεν μπορούν να περιμένουν μακροπρόθεσμα χαμηλά επιτόκια» τόνισε ο Βάιντμαν σε συνέντευξή του στην Rheinische Post και προειδοποίησε: «Για το δικό τους συμφέρον, οι χώρες μέλη θα πρέπει να προετοιμαστούν για την αύξηση των επιτοκίων και να μην προσποιούνται ότι οποιαδήποτε επιβάρυνση του χρέους θα είναι εύκολα διαχειρίσιμη από την ΕΚΤ» .Για άλλη μία φορά μάλιστα ο Βάιντμαν, που είναι και μέλος του ΔΣ της ΕΚΤ, δεν δίστασε να αντιταχθεί στην πολιτική της πλειοψηφίας της Τράπεζας, που εκφράζει η επικεφαλής Κριστίν Λαγκάρντ, λέγοντας ότι «έχει αμφιβολίες για την έκταση των νέων αγορών ομολόγων που έχουν αποφασιστεί»
Ο χειρισμός του Brexit
Το δεύτερο μεγάλο θέμα που θα αντιμετωπίσει η πορτογαλική Προεδρία είναι φυσικά το Brexit. Μετά από 47 χρόνια ενός ταραχώδους γάμου, το διαζύγιο της Βρετανίας με την ΕΕ έγινε και επισήμως πραγματικότητα από την Πρωτοχρονιά . Με την έναρξη της Πορτογαλικής Προεδρίας της ΕΕ, το Big Ben χτύπησε για τελευταία φορά ως ένα μνημείο της Ευρωπαικής Ενωσης . Το ενδιαφέρον είναι ότι η Πορτογαλία και η Βρετανία μοιράζονται μια μακρά ιστορία στενών σχέσεων, καθώς η πρώτη συμφωνία στρατηγικής συνεργασίας μεταξύ Λισαβόνας και Λονδίνου έγινε σχεδόν πριν επτά αιώνες-το 1386.
Η βρετανική υποστήριξη ήταν άλλωστε ανέκαθεν κεντρικής σημασίας για την Πορτογαλία – για να αντιμετωπίσει, για παράδειγμα, τις επεκτατικές προκλήσεις από την γειτονική Ισπανία και να διατηρήσει την ανεξαρτησία της. «Νομίζω ότι αυτή τη στιγμή είναι θετικό ότι η Προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης ασκείται από μια χώρα που είναι τόσο κοντά και φιλική προς την Αγγλία», λέει η καθηγήτρια Μόνικα Ντίας. Αλλά η στενή σχέση με τη Μεγάλη Βρετανία θα μπορούσε επίσης να θέσει την Πορτογαλία σε έναν δύσκολο ρόλο – δηλαδή όταν πρόκειται να εμφανιστεί ως η φωνή των 27 κρατών της ΕΕ και όχι ως φίλη της Βρετανίας. Ηδη άρχισαν οι καμπάνες να χτυπούν , όπως προειδοποιούν οι Financial Times. Οι φιλοδοξίες του πρωθυπουργού Μπόρις Τζόνσον να καταστήσει το Ηνωμένο Βασίλειο πρωταθλητή του ελεύθερου εμπορίου με ενισχυμένη θέση στον κόσμο κινδυνεύουν να ενταφιαστούν με την αποχώρηση από τον Λευκό Οίκο του Ντόναλντ Τραμπ, ενός φανατικού Brexiter ,σε αντίθεση με τον διάδοχό του Τζο Μπάιντεν. Όπως γράφει ο Economist «οι επιχειρηματικοί κύκλοι φοβούνται επιδείνωση της ιστορικής κρίσης που πλήττει το Ηνωμένο Βασίλειο, που είναι άλλωστε μια από τις πιο πληγείσες χώρες στην Ευρώπη από την πανδημία». Οι Financial Times γράφουν ότι «το τέλος ενός ταξιδιού σηματοδοτεί την αρχή ενός άλλου, όχι λιγότερο περίπλοκου για αυτήν τη χώρα» .Η βρετανική εφημερίδα προσθέτει ότι «η δεύτερη πράξη του Brexit ξεκίνησε από την 1η Ιανουαρίου, κατά την οποία, αφού ολοκληρώσει το διαζύγιο με την Ευρωπαϊκή Ένωση, το Ηνωμένο Βασίλειο θα κινδυνεύσει να καταρρεύσει». Μπορεί η Ισπανία και η Βρετανία να κατέληξαν σε συμφωνία για την παραμονή του Γιβραλτάρ στη ζώνη Σένγκεν, αλλά ήδη, η Σκωτία, που επιθυμεί ένα δεύτερο δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της και η Βόρεια Ιρλανδία, η οποία στοχεύει στην επανένταξή της στην Δημοκρατία της Ιρλανδίας, θα μπορούσαν να αποσπαστούν από το Λονδίνο,σε αυτή τη δεύτερη πράξη του Brexit. H πρωθυπουργός της Σκωτίας, Νίκολα Στάρτζον δεν έκρυψε τις προθέσεις της, γράφοντας στο twitter: «Σκωτία , σύντομα θα επιστρέψεις στην Ευρώπη ».
Οι Financial Times υπενθυμίζουν ότι «και Σκωτία και Βόρεια Ιρλανδία τάχθηκαν με μεγάλη πλειοψηφία κατά του Brexit στο δημοψήφισμα του 2016 και το επίσημο Brexit τους προσφέρει την ευκαιρία να επανέλθουν. Ακόμα και στη μικρή Ουαλία, ακούγονται φωνές αυξανόμενης δυσαρέσκειας ,που συμβολίζονται από την επιλογή του Ουαλού ηθοποιού Μάικλ Σιν να επιστρέψει τον τίτλο του σερ στη βασίλισσα Ελισάβετ, προκειμένου να ασκήσει ελεύθερα την κριτική του».
Η βρετανική εφημερίδα δεν αποκλείει μάλιστα οι εξελίξεις αυτές «να φέρουν έναν νέο…πρωθυπουργό στην Downing Street στη θέση του Μπόρις Τζόνσον και να μετατρέψουν το Ηνωμένο Βασίλειο σε ένα πραγματικά ομοσπονδιακό κράτος, δίνοντας πλήρη αυτονομία και ίσες εξουσίες στις τέσσερις περιοχές του, την Αγγλία, τη Σκωτία, την Ουαλία και τη Βόρεια Ιρλανδία»
Το αντίο της Μέρκελ και η προετοιμασία εξόδου από τον Μακρόν
Το 2021 θα σημάνει επίσης το τέλος της εποχής Μέρκελ στη Γερμανία αλλά και στην Ευρώπη, καθώς η καγκελάριος -μετά από 16 χρόνια στην εξουσία-έχει ανακοινώσει ότι δεν θα είναι υποψήφια στις εκλογές του ερχόμενου Σεπτεμβρίου. Στο Πρωτοχρονιάτικο μήνυμά της, η Μέρκελ προειδοποίησε ότι η «ιστορική» κρίση του κορονοϊού θα συνεχίσει να υπάρχει το 2021, τονίζοντας ότι η διαχείριση της κρίσης αυτής είναι «το καθήκον του αιώνα».
Η διαδοχή της Ανγκελα Μέρκελ θα επηρεάσει φυσικά όχι μόνο τη Γερμανία, αλλά και ολόκληρη την Ευρώπη ,καθώς «το 2021 θα σηματοδοτήσει μια πολιτική καμπή για τη Γερμανία» εκτιμά η Tagesspiegel. Οι Χριστιανοδημοκράτες αναμένεται να είναι και πάλι η πρώτη δύναμη στις εκλογές, αλλά η εκστρατεία θα είναι πιο συναρπαστική από ό, τι υπήρξε εδώ και πολύ καιρό, καθώς όλα μπορεί να αλλάξουν, εάν δεν τεθεί γρήγορα υπό έλεγχο η πανδημία, σημειώνει η γερμανική εφημερίδα. «Ποιος θα έρθει μετά τη Μέρκελ; Ο καιρός των βεβαιοτήτων φαίνεται να έχει τελειώσει: Ολες οι επιλογές για τον νέο κυβερνητικό συνασπισμό παραμένουν ανοικτές επί του παρόντος ακόμη και αν μαθηματικά, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, δεν είναι όλες εξίσου πιθανές» γράφει το Spiegel.Με δεδομένη τη συνεχιζόμενη κατάρρευση των Σοσιαλδημοκρατών, δεν αποκλείεται να προκύψει κυβέρνηση συνασπισμού των Χριστιανοδημοκρατών με τους Πράσινους, εκτιμούν οι περισσότερες γερμανικές εφημερίδες.
Την ίδια ώρα στη Γαλλία, ο πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν μπορεί να υπόσχεται ότι «το 2021 θα είναι η αρχή μιας νέας ημέρας για τη Γαλλία και μιας ευρωπαϊκής αναγέννησης». Ταυτόχρονα όμως ο Μακρόν προειδοποιεί ότι «οι πρώτοι μήνες του έτους θα είναι δύσκολοι και , τουλάχιστον μέχρι την άνοιξη, η επιδημία θα εξακολουθήσει να επηρεάζει σημαντικά τη ζωή της Γαλλίας».
Δύσκολη αναμένεται η χρονιά και για τις πολιτικές φιλοδοξίες του Γάλλου προέδρου ,η δημοτικότητα του οποίου έχει βυθιστεί στο ναδίρ. Οι προεδρικές εκλογές στη Γαλλία θα πραγματοποιηθούν την άνοιξη του 2022 και ο Μακρόν υπολείπεται της ακροδεξιάς Μαρίν Λε Πέν σε όλες τις δημοσκοπήσεις, παρά τα ανοίγματά του προς τους πιο συντηρητικούς ψηφοφόρους με την υιοθέτηση σκληρών αυταρχικών μέτρων. Ο Μακρόν κέρδισε την Μαρίν Λε Πεν στις εκλογές του 2017 με την υπόσχεση ότι δεν θα κινηθεί ούτε προς τα δεξιά ούτε στα αριστερά, εξασφαλίζοντας τις ψήφους των Σοσιαλιστών και των κεντροαριστερών στον δεύτερο γύρο. «Σήμερα ο Μακρόν έχει χάσει τους κεντροαριστερούς ψηφοφόρους καθώς κατήργησε την εισφορά της μεγάλης ιδιοκτησίας και μείωσε τους φόρους για τους πλούσιους, αλλά έχει έρθει αντιμέτωπος και με την οργή των… δρόμων. Αυτός είναι ο λόγος που βασίζεται πλέον μόνο σε συντηρητικούς ψηφοφόρους, για τους οποίους η Λε Πεν είναι ακραία» γράφει η γερμανική Die Zeit.
Δεν αποκλείεται μάλιστα ο Μακρόν-αν επιδιώξει τελικά να διεκδικήσει την επανεκλογή του- να μην περάσει στον δεύτερο γύρο, καθώς η κεντροαριστερά αναμένεται να συσπειρωθεί γύρω από τη δημοφιλή, δήμαρχο του Παρισιού εδώ και επτά χρόνια ,τη σοσιαλίστρια Αν Ινταλγκό . Η γεννημένη στην Ισπανία από γονείς μετανάστες δήμαρχος του Παρισιού δεν έχει ακόμη ανοίξει τα χαρτιά της .Όταν ρωτήθηκε για το ενδεχόμενο να θέσει υποψηφιότητα για την Γαλλική προεδρία, η Ινταλγκό απάντησε όπως η Σφίγγα: «Εχω δουλειά να κάνω». Η ηλικίας 61 ετών Αν Ινταλγκό έχει συμμαχήσει με τους Πράσινους στο δήμο του Παρισιού και «αντιπροσωπεύει την κοινωνικο-οικολογική ανάκαμψη που πολλοί ελπίζουν σε εθνικό επίπεδο» γράφει η ιταλική Corriere della Sera. Είναι η Γαλλία έτοιμη για να δεχτεί ως πρόεδρο μια αναγνωρισμένη φεμινίστρια όπως η Ινταλγκό; Προς το παρόν η Ινταλγκό κερδίζει πάντως τις εντυπώσεις στη δημοκρατική παράταξη καθώς το υπουργείο Εσωτερικών της επέβαλε πρόστιμο 90.000 ευρώ επειδή απασχολεί στις υπηρεσίες του Δήμου του Παρισιού …περισσότερες γυναίκες σε διευθυντικές θέσεις από το αναμενόμενο.
Τη νέα χρονιά πάντως, για τους λαούς της Ευρώπης ίσως έχει μεγάλη αξία να θυμηθούν τα λόγια του Ουίνστον Τσόρτσιλ, ειδικά τώρα που η πατρίδα του άνοιξε πανιά για άλλες πολιτείες : Ποτέ μην αφήνεις μια κρίση να πάει χαμένη…