Ο διεθνής διασυρμός της χώρας για την απόσπαση των αρχαίων της Βενιζέλου, που επικαλείται ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων, είναι εξαιρετικά αμφίβολος.
Η διαρκής επικαιρότητα της κατασκευής του μετρό Θεσσαλονίκης έχει αρχίσει να γίνεται ενοχλητική. Ένα έργο που συζητήθηκε για πρώτη φορά πριν από 35 χρόνια και η κατασκευή του ξεκίνησε πριν από 14 – 15 χρόνια παραμένει ημιτελές. Επανέρχεται, μάλιστα, διαρκώς στο προσκήνιο.
Είτε μέσω υπουργικών, πρωθυπουργικών και γενικότερα κυβερνητικών εξαγγελιών για την πρόοδο και την δυνητική ημερομηνία ολοκλήρωσής του, τις οποίες ολοένα και λιγότεροι πολίτες εμφανίζονται πρόθυμοι να αποδεχθούν. Θα πιστέψουν μόνο όταν το έργο ολοκληρωθεί και οι συρμοί κυκλοφορήσουν. Είτε επειδή όλο και κάποιοι ανάμεσα μας -ίσως και λίγο πιο μακριά- προσφεύγουν στο Συμβούλιο της Επικρατείας κατά του έργου, διότι δεν τους αρέσει πότε το ένα και πότε το άλλο.
Τελευταία εμπλοκή είναι οι προσφυγές που κατατέθηκαν για τον τρόπο κατασκευής του σταθμού στη Βενιζέλου και συγκεκριμένα η μεθοδολογία αφαίρεσης και επανατοποθέτησης των αρχαιοτήτων. Στις δύο προσφυγές που θα συνεκδικαστούν στις 4 Δεκεμβρίου προστέθηκε τις τελευταίες ημέρες και μία τρίτη, που κι αυτή θα εξεταστεί την ίδια ημερομηνία. Πρόκειται για την προσφυγή που κατέθεσαν όλοι σχεδόν οι Συλλόγων των αρχαιολόγων της χώρας, ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων, η Πανελλήνια Ένωση Συντηρητών Αρχαιοτήτων, ο Ενιαίος Σύλλογος Υπαλλήλων Υπουργείου Πολιτισμού Αττικής, Στερεάς και Νήσων και ο Σύλλογος Εκτάκτων Αρχαιολόγων.
Στην επιχειρηματολογία τους κάνουν λόγο για την προστασία του αυθεντικού και μοναδικού, όπως επισημαίνουν, για τη σημασία του Βυζαντίου, ιστορικού σταυροδρομίου της εμβληματικής Μέσης Οδού των Βυζαντινών και για τη διατήρηση του μνημειακού συνόλου των ανακαλυφθέντων αρχαιοτήτων. Όπως άλλωστε ανέφερε ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων σε παλαιότερη ανακοίνωσή του, σε περίπτωση που καταστραφεί η Μέση Οδός των Βυζαντινών «η χώρα μας θα διασυρθεί σε διεθνές επίπεδο, και φυσικά θα έχει δια παντός απονομιμοποιηθεί κάθε προσπάθεια προστασίας αρχαιοελληνικών ή βυζαντινών μνημείων στην αλλοδαπή». Υπερβολές ή όχι θα το δείξει η ιστορία. Προς το παρόν κάποιες επισημάνσεις:
Κατ’ αρχήν τα συγκεκριμένα αρχαία δεν θα έρχονταν ποτέ στο φως εάν δεν υπήρχαν τα έργα του μετρό. Διότι δεν υπάρχει κανείς τόσο φαντασιόπληκτος, ο οποίος να πιστεύει ότι κάποιος κάποτε θα μπορούσε να σκάψει στη διασταύρωση Εγνατίας και Βενιζέλου, στο κέντρο της Θεσσαλονίκης για να αναδείξει ευρήματα της Μέσης Οδού. Όσο για τον διασυρμό της χώρας σε διεθνές επίπεδο, που επικαλείται ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων, είναι μάλλον εξαιρετικά αμφίβολος.
Άλλωστε η Ελλάδα δεν διασύρεται όταν τα μουσεία και οι αρχαιολογικοί της χώροι κατά καιρούς κλείνουν τα σαββατοκύριακα ή τα απογεύματα, δηλαδή σε μέρες και ώρες κατά τις οποίες Έλληνες και ξένοι θέλουν να τα επισκεφθούν. Δεν διασύρεται ούτε όταν λόγω κινητοποιήσεων η Ακρόπολη στην Αθήνα παραμένει για ώρες και μέρες χωρίς πρόσβαση, κάτι που σημαίνει ότι δεν καταφέρνουν να την δουν από κοντά άνθρωποι που έφτασαν στη χώρα μας γι’ αυτό το σκοπό από τα πέρατα του κόσμου.
Δεν διασύρεται ακόμη όταν προγράμματα ανασκαφών διαρκούν δεκαετίες, διότι –όπως και να το κάνουμε- η αρχαιολογική έρευνα για να είναι σωστή οφείλει να προχωράει αργά, πολύ αργά, πάρα πολύ αργά. Δεν διασύρεται ακόμη όταν το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο αρνείται την παραχώρηση κάποιου αρχαιολογικού χώρου για γυρίσματα του BBC. Δεν διασύρεται καν όταν κάποιοι αρχαιολόγοι «μαλλιοτραβιούνται» μπροστά στον Τύμβο Καστά στην Αμφίπολη για το αν είναι ή δεν είναι σημαντικό το μνημείο, με μοναδικό εμφανές για τον απλό πολίτη κίνητρο τον ανταγωνισμό. Ενώ, λοιπόν, η χώρα δεν διασύρεται για τίποτε απ’ όλα αυτά, θα διασυρθεί επειδή λόγω των έργων του μετρό κάποια ευρήματα που υπό άλλες συνθήκες θα έμεναν θαμμένα στο σκοτάδι και στη σιωπή, βγαίνουν στο φως και επομένως οι άνθρωποι που ενδιαφέρονται θα μπορούν να τα δουν, να τα μελετήσουν και να τα θαυμάσουν;
Στη χώρα μας ζούνε άνθρωποι με τη βαθιά πεποίθηση ότι η Ελλάδα είναι αποκλειστικά και μόνο το παρελθόν της, ένα στατικό μουσείο στο οποίο όσοι κατοικούν δεν θα πρέπει να σκέφτονται το παρόν και το μέλλον, παρά μόνο σε σχέση με την ένδοξη ιστορία και το αρχαίο μεγαλείο. Είναι στην ίδια μοίρα με αυτούς που ταυτίζουν την ψυχή τους με το όνομα Μακεδονία, διαμαρτύρονται με όλη την ψυχή τους γιατί το κράτος των Σκοπίων ονομάστηκε Βόρεια Μακεδονία, αλλά με την ίδια άνεση και πεποίθηση ότι κάνουν το σωστό περνούν τα προς Βορράν σύνορα για φθηνή βενζίνη, οικονομικότερο σούπερ μάρκετ, φαντασμαγορικό καζίνο.
Παράλληλα, όμως, είναι σίγουρο ότι οι αρχαιολόγοι, όπως κάθε επιστημονική και επαγγελματική κατηγορία, αγωνιούν για τη σημασία που έχει για την κοινωνία η δουλειά τους. Γι’ αυτό πολλές φορές αξιοποιούν καθ’ υπερβολήν το γεγονός ότι στην Ελλάδα υπάρχει αυξημένη ευαισθησία για τις αρχαιότητες -και γενικότερα για το ιστορικό παρελθόν-, κάτι που έως ενός ορισμένου σημείου εκφράζεται και στη νομοθεσία και λειτουργούν ως αυτόκλητοι θεματοφύλακες της ταυτότητας των Ελλήνων. Κάπου εκεί χάνουν: εάν όχι το δίκιο τους, πιθανόν την επιστημονική αθωότητα -συνεπώς και καθαρότητα- από την οποία εμφορούνται πάντα οι ιδεολόγοι του αντικειμένου τους.
Δυστυχώς ανάμεσα στους σημερινούς κατοίκους της ένδοξης λόγω του παρελθόντος της Ελλάδας υπάρχουν πολλοί που εκτιμούν την αρχαιότητα διότι εξασφαλίζει επί αιώνες πρόσοδο για τη χώρα και επομένως και για τους ίδιους που εργάζονται στο συγκεκριμένο πεδίο. Είναι άξιον απορίας εάν όλοι αυτοί ενδιαφέρονται κατ’ ελάχιστον για τη μοίρα όσων διάγουν την καθημερινότητά τους και κερδίζουν το βιοπορισμό τους αποκλειστικά στη… σημερινή Ελλάδα. Για όλους αυτούς που στη Θεσσαλονίκη –μιας και το θέμα μας είναι το μετρό- ταλαιπωρούνται αφάνταστα για να πάνε στη δουλειά τους, εγκλωβίζονται με τις ώρες στην κίνηση ή έκλεισαν τα μαγαζιά τους επειδή στη γειτονιά τους στήθηκαν τα εργοτάξια για την κατασκευή του μετρό.
ΥΓ. Πολλές πόλεις με ιστορία μεγαλύτερη από αυτήν της Θεσσαλονίκης έχουν μετρό. Φυσικά έχουν και αρχαιότητες, απολύτως ενταγμένες στο αστικό τοπίο και στις σύγχρονες λειτουργίες μιας πόλης. Η Θεσσαλονίκη δεν είναι ούτε η πρώτη και προφανώς δεν θα είναι η τελευταία ως προς αυτό.
ΥΓ2. Ο προϋπολογισμός της βασικής γραμμής του μετρό της Θεσσαλονίκης ήταν στην αρχή περίπου 1,1 δισ. ευρώ. Μέχρι τώρα έχει φτάσει λίγο πάνω από το 1,5 δισ. ευρώ, με 220 εκατ. ευρώ να έχουν πληρωθεί ως αποζημιώσεις σε διαιτησίες. Αυτά τα στοιχεία από μόνα τους θα έπρεπε ενδεχομένως να πείσουν τους πάντες ότι το έργο, εδώ που έφτασε, πρέπει να τελειώσει το συντομότερο δυνατό.