Επιστρέφοντας στην Κανονικότητα

από

Νέα Στοιχεία Δείχνουν ότι ο Κορωνοϊός δεν είναι τόσο Επικίνδυνος όσο Νομίζαμε Αρχικά.

Dr. Δημήτρης Τσουκαλάς

Η Ελλάδα και άλλες χώρες βγαίνουν σταδιακά από την καραντίνα, με στόχο την ταχύτερη δυνατή επιστροφή στη κανονικότητα.

Στις 4 Μαΐου είχαμε την πρώτη μείωση των περιοριστικών μέτρων, μετά από το lock-down. Οι πρώτες εβδομάδες κύλησαν ομαλά και τόσο τα νέα κρούσματα, όσοι και οι θάνατοι από κορωνοϊό, συνέχισαν να μειώνονται. Η ανησυχία ότι άτομα που μεταφέρουν τον ιό θα βγουν από τα σπίτια τους και έτσι θα αυξηθεί η μετάδοση και ο αριθμός των νέων κρουσμάτων, δεν επαληθεύτηκε.

Αυτό το στοιχείο μας επιτρέπει να έχουμε αισιοδοξία για την πορεία της επιδημίας στη χώρα μας, που με βάση τα τρέχοντα στοιχεία, φαίνεται ότι έχει ουσιαστικά εισέλθει σε φάση εξάλειψης του ιού. Για να έχουμε βέβαια πλήρη εικόνα, θα πρέπει να περιμένουμε μέχρι το τέλος του έτους. Μπορούμε όμως να δηλώσουμε με αρκετή βεβαιότητα, ότι η απειλή του κορωνοϊού είναι πλέον πίσω μας.

Παρότι νέα στοιχεία ενισχύουν σταθερά τη θέση ότι ο ιός δεν είναι τόσο επικίνδυνος όσο νομίζαμε αρχικά, είναι αδιαμφισβήτητο ότι ο ιός προκάλεσε θανάτους, ειδικά σε ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού.

Είναι σημαντικό να συνεχίσουμε να τηρούμε τα μέτρα υγιεινής και προστασίας.

Νέα στοιχεία δείχνουν ότι ο κορωνοϊός δεν είναι τόσο επικίνδυνος όσο νομίζαμε αρχικά.

Φαίνεται ότι το μεγαλύτερο μέρος των θανάτων σε άλλες χώρες προέκυψε τελικά σε ασθενείς με χρόνιες ασθένειες, λόγω μειωμένης πρόσβασης σε ιατρικές υπηρεσίες.

Ασθενείς που έπασχαν από καρδιαγγειακά νοσήματα, αυτοάνοσα, καρκίνο, διαβήτη, νοσήματα του αναπνευστικού, είτε απέφυγαν από μόνοι τους τη λήψη ιατρικής φροντίδας, είτε δεν είχαν πρόσβαση σε γιατρούς και νοσοκομεία λόγω των περιοριστικών μέτρων(1).

Αυτό εξηγεί την σημαντικά αυξημένη συνολική θνησιμότητα που εμφανίστηκε κατά την κορύφωση της πανδημίας και διαφοροποιεί την εικόνα που υπήρχε μέχρι τώρα σχετικά με την άμεση επικινδυνότητα του ιού.

Τι Προκύπτει από τα Διεθνή Στοιχεία

H χώρα που φόβισε περισσότερο τον κόσμο και έδωσε τη χαριστική βολή, ώστε προχωρήσει ο πλανήτης σε lock-down, ήταν η Ιταλία.

Μια ευρωπαϊκή χώρα, με ένα σύστημα υγείας ανάμεσα στα 10 καλύτερα παγκοσμίως(2), πλήγηκε εμφανίζοντας μια τραγική εικόνα(3,4,5).

Η Ιταλία εμφάνισε ξαφνικά ένα μεγάλο αριθμό κρουσμάτων, ώσπου έφτασε να καταγράφει χίλιους σχεδόν θανάτους την ημέρα στην κορύφωση της επιδημίας. Σε ορισμένες περιοχές γύρω από το Μιλάνο, η συνολική θνησιμότητα ήταν 5 φορές μεγαλύτερη από την φυσιολογικά αναμενόμενη.

Φαίνεται ότι το μεγαλύτερο μέρος των θανάτων σε άλλες χώρες, προέκυψε τελικά σε ασθενείς με χρόνιες ασθένειες λόγω μειωμένης πρόσβασης σε ιατρικές υπηρεσίες. 

Shaun Griffin. BMJ 2020;369:m1931.

Στην πορεία, αποκαλύφθηκε ότι η αυξημένη θνησιμότητα οφειλόταν σε σημαντικά διαχειριστικά λάθη κατά την αντιμετώπιση της πανδημίας στη γειτονική μας χώρα. Ασθενείς με ήπια συμπτώματα COVID-19, μεταφέρθηκαν από τα νοσοκομεία στους οίκους ευγηρίας, διασπείροντας την επιδημία στην ομάδα του πληθυσμού που έπρεπε να προστατευτεί περισσότερο. Ταυτόχρονα, ηλικιωμένοι που φιλοξενούνταν στα γηροκομεία και νοσούσαν από χρόνια προβλήματα υγείας, περιορίστηκαν και δεν έλαβαν κατάλληλη ιατρική θεραπεία.   

Συνολικοί θάνατοι από οποιαδήποτε αιτιολογία στη Βόρεια Ιταλία για άτομα άνω των 65 ετών. Η θνησιμότητα στη Βόρεια Ιταλία αυξήθηκε κατά 225% την τελευταία εβδομάδα του Μαρτίου, κατά την κορύφωση της επιδημίας. Τη 2η εβδομάδα του Μαΐου έχει πλέον μειωθεί σε φυσιολογικά επίπεδα. Στοιχεία: Ιταλικό Υπουργείο Υγείας.

Η ίδια κατάσταση, δυστυχώς, αναπαράχθηκε και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες (Ισπανία, Βέλγιο, Ολλανδία, Ιρλανδία, Αγγλία, Γαλλία) όπου το 50% των θανάτων προέκυψε στους οίκους ευγηρίας.

Τα συστήματα υγείας, στην πλειοψηφία τους, με λαμπρή εξαίρεση την Ελλάδα, όχι μόνο απέτυχαν να προστατεύσουν τις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού, αντιθέτως φαίνεται ότι τις εξέθεσαν τελικά σε μεγαλύτερο κίνδυνο από ότι θα συνέβαινε αν δεν λαμβάνονταν καθόλου μέτρα(1). 

Αγγλία – 20.000 Θάνατοι λόγω μη Πρόσβασης σε Ιατρικές Υπηρεσίες

Στοιχεία που δημοσιεύτηκαν στο “The BMJ” (British Medical Journal) στις 13 Μαΐου 2020, αναφέρουν ότι κατά το διάστημα 7 Απριλίου έως και 12 Μαΐου, προέκυψε ο σοκαριστικός αριθμός των 30.000 παραπάνω θανάτων από όσους αναμένονταν φυσιολογικά(1).

Οι θάνατοι συνέβησαν στους οίκους ευγηρίας και στα κέντρα πρωτοβάθμιας φροντίδας της Αγγλίας, όπου οι ασθενείς μεταφέρθηκαν εκτός νοσοκομείων, ώστε να ελευθερωθούν κρεβάτια εν όψη της πανδημίας. 

Συνολικοί θάνατοι ανά εβδομάδα από οποιαδήποτε αιτιολογία σε Αγγλία και Ουαλία. Με κόκκινο οι θάνατοι του 2020, με μπλε ο μέσος όρος φυσιολογικά αναμενόμεων εβδομαδιαίων θανάτων. Υπήρξε κορύφωση των θανάτων την 17 Απριλίου. Στις 12 Μαΐου η θνητότητα επέστρεψε στα προ της πανδημίας επίπεδα. 

Από αυτούς τους θανάτους, 10.000 συνδέθηκαν με νόσο COVID-19. Οι υπόλοιποι 20.000 θεωρούνται ότι προέκυψαν γιατί οι ασθενείς δεν είχαν πρόσβαση σε δομές υγείας και δεν έλαβαν ιατρική φροντίδα.

Κατά τον καθ. Ντέιβιντ Σπιγκελχάλτερ, ειδικό στην στατιστική της υγείας του  Πανεπιστημίου του Cambridge, η νόσος από COVID-19 δεν εξηγεί τον υψηλό αριθμό θανάτων που συμβαίνουν στην κοινότητα. Προσθέτει μάλιστα ότι “πολλοί από αυτούς τους θανάτους προέκυψαν σε ανθρώπους που θα μπορούσαν να έχουν ζήσει περισσότερο αν είχαν καταφέρει να φτάσουν στο νοσοκομείο”.

Οι οίκοι ευγηρίας φιλοξενούν άτομα με πολλαπλά χρόνια προβλήματα υγείας, δυσκολία μετακίνησης και χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D3. Πρόκειται για ομάδες του πληθυσμού με αυξημένη θνησιμότητα, που πρέπει να βρίσκονται υπό ιατρική παρακολούθηση και να λαμβάνουν ιατρική θεραπεία, όταν αυτή είναι απαραίτητη. Αυτό ισχύει τόσο για τα χρόνια νοσήματα, όσο και σε περίπτωση νόσου από κορωνοϊό.

Η απομάκρυνση τους από τα νοσοκομεία και η μη λήψη ιατρικής θεραπείας όταν αυτή ήταν αναγκαία, προκάλεσε 30.000 επιπλέον θανάτους κατά τις εβδομάδες της κορύφωσης της πανδημίας, μόνο στην Αγγλία.

Ο Ιός δεν είναι τόσο Επικίνδυνος όσο Θεωρήθηκε ότι ήταν Αρχικά

Τα νέα στοιχεία επιβεβαιώνουν τη θέση του καθηγητή επιδημιολογίας του Στάνφορντ Ιωάννη Ιωαννίδη, ότι ο ιός έχει πολύ μικρότερο ποσοστό θνησιμότητας απ’ όσο υπολογίστηκε αρχικά.

Βέβαια, όπως αναφέρει ο ίδιος σε πιο πρόσφατη επιστημονική δημοσίευση του, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έπρεπε να εφαρμοστούν περιοριστικά μέτρα. Σύμφωνα με τον Ιωαννίδη, καλώς εφαρμόστηκαν τα περιοριστικά μέτρα στην αρχή της πανδημίας, όπου δεν γνωρίζαμε την επικινδυνότητα του ιού. Η ασφαλής επιλογή είναι πάντα η προτιμότερη κατά την αντιμετώπιση ενός δυνητικά σοβαρού κινδύνου(3).

Σε δύο πρόσφατες δημοσιεύσεις του(6,7) ο Ιωαννίδης αναφέρει ότι:

  • Η θνησιμότητα είναι ιδιαίτερα χαμηλή στις ηλικίες κάτω των 65 ετών.

  • Άτομα ηλικίας άνω των 80 ετών στα επίκεντρα της πανδημίας είχαν τη μεγαλύτερη θνητότητα.
  • Ο κίνδυνος θανάτου ακόμη και για άτομα άνω των 80 ετών, στα επίκεντρα της πανδημίας, ήταν περίπου 1% και σε αρκετές περιοχές ήταν 1 ανά 1000 περιστατικά νόσου.
  • Στις ΗΠΑ, παρότι η θνησιμότητα παραμένει ιδιαίτερα χαμηλή στις ηλικίες κάτω των 65 ετών, είναι μεγαλύτερη σε σχέση με αυτήν που καταγράφηκε στην Ευρώπη, λόγω του διαφορετικού προφίλ υγείας των δύο πληθυσμών.
  • Ο συνολικός κίνδυνος θανάτου κυμαίνεται μεταξύ 0.02% και 0.4%*.

Συνολική εβδομαδιαία θνησιμότητα στις ΗΠΑ (2017-2020). Η εφαρμογή των lock-down στις ΗΠΑ ξεκίνησε από τις 19-24 Μαρτίου, όπου παρατηρείται και αύξηση της θνησιμότητας. Η νόσος COVID-19 σίγουρα προκάλεσε παραπάνω θανάτους από τους αναμενόμενους. Η αύξηση της συνολικής εβδομαδιαίας θνησιμότητας είναι όμως συγκρίσιμη με την αύξηση που παρατηρήθηκε σε προηγούμενα έτη κατά την περίοδο έξαρσης της εποχικής γρίπης, όπως τον Ιανουάριο του 2018. Οι αυξημένοι θάνατοι στα γηροκομεία και αυτοί που συνέβησαν λόγω μειωμένης πρόσβασης σε ιατρική θεραπεία μπορούν να δικαιολογήσουν την επιπλέον διαφορά. Στοιχεία CDC, 2 Jun, 2020. 

Συμπεράσματα

   

Με βάση την τραγική εικόνα της Ιταλίας, τη χαμηλή εμπιστοσύνη στα στοιχεία της Κίνας(8), τις οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας(9), τις προβλέψεις με μαθηματικά μοντέλα ότι ο κορωνοϊός θα μπορούσε να μολύνει 7 δις ανθρώπους και να προκαλέσει έως και 40 εκατομμύρια θανάτους(10-12), αναγκαστικά οι κυβερνήσεις προχώρησαν σε περιορισμούς και lock-downs στις περισσότερες χώρες.

Εξετάζοντας την εικόνα όμως σήμερα, υπό το πρίσμα των στοιχείων, ο SARS-CoV-2 δεν είναι τόσο επικίνδυνος όσο περιγράφηκε αρχικά.

Η πίεση που ασκήθηκε στους ανθρώπους, στους πολιτικούς, στις οικονομίες και στα συστήματα υγείας, λόγω της μεγέθυνσης του κινδύνου και της απειλής από τον ιό, προκάλεσε τελικά περισσότερους θανάτους από τον ίδιο τον ιό.

Παρότι νέα στοιχεία ενισχύουν σταθερά τη θέση ότι ο ιός δεν είναι τόσο επικίνδυνος όσο νομίζαμε αρχικά, είναι αδιαμφισβήτητο ότι ο ιός προκάλεσε θανάτους, ειδικά σε ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού, με συγκεκριμένους παράγοντες κινδύνου και μεταβολικά χαρακτηριστικά. Γι αυτό είναι σημαντικό να συνεχίσουμε να τηρούμε τα μέτρα υγιεινής και προστασίας, όπως αυτά περιγράφονται από τις αρμόδιες αρχές και όπως αυτά θα συνεχίζουν να προσαρμόζονται κατά τη σταδιακή επαναφορά στη κανονικότητα.

Είναι όμως αξιοσημείωτο, ότι οι παράγοντες κινδύνου για COVID-19 είναι σχεδόν ταυτόσημοι με τους παράγοντες κινδύνου που προκαλούν 39 εκατομμύρια θανάτους κάθε χρόνο από χρόνια νοσήματα (καρδιαγγειακά, καρκίνο, διαβήτη, αυτοάνοσα, αναπνευστικά προβλήματα, κ.ά.) και οφείλονται κατά 80% στον τρόπο ζωής και διατροφής. 

Οι πραγματικές απειλές και οι καθημερινοί “δολοφόνοι” 39 εκατομμυρίων ανθρώπων κάθε χρόνο είναι:

Η διόρθωση των συγκεκριμένων παραγόντων κινδύνου είναι ο πραγματικός στόχος για τη βελτίωση της υγείας, της ποιότητας ζωής και της μακροζωίας των ανθρώπων.  

Οι παράγοντες κινδύνου για COVID-19 είναι σχεδόν ταυτόσημοι με τους παράγοντες κινδύνου που προκαλούν 39 εκατομμύρια θανάτους κάθε χρόνο από χρόνια νοσήματα: καρδιαγγειακά, καρκίνο, διαβήτη, αυτοάνοσα νοσήματα και αναπνευστικά προβλήματα. 

Με την κρίση του κορωνοϊού, επιβεβαιώσαμε ότι η βελτίωση των παραγόντων που συνδέονται με τον τρόπο ζωής, παρέχει ένα σημαντικό πλεονέκτημα, επιπλέον της μείωσης της θνησιμότητας από χρόνια νοσήματα. Ενισχύει τη φυσιολογική λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και μειώνει την πιθανότητα νόσου από λοιμώδεις παράγοντες (βακτήρια και ιούς).

Η Μετά-COVID-19 Εποχή

Η γρήγορη επαναφορά στην κανονικότητα είναι απαραίτητη, ώστε να μειωθούν κατά το δυνατόν οι απώλειες της κρίσης σε κοινωνικό, ανθρώπινο και οικονομικό επίπεδο.

Η Ελλάδα, τόσο σε κυβερνητικό, όσο και σε επίπεδο πληθυσμού, χειρίστηκε υποδειγματικά τη κρίση. Διατηρήθηκαν χαμηλοί τόνοι, δεν προκλήθηκε πανικός, ο πληθυσμός στη συντριπτική του πλειοψηφία συνεργάστηκε με την επικεφαλής πολιτική ηγεσία και ακολούθησε καλοπροαίρετα τις οδηγίες προστασίας και περιορισμού.

Είναι προς τιμή του κ. Τσίοδρα ότι κατά τη διάρκεια της κρίσης έδωσε οδηγίες για σωστή διατροφή, αποφυγή του πανικού και ενημέρωσε ότι η βιταμίνη D βοηθά την άμυνα του οργανισμού κατά των λοιμώξεων του αναπνευστικού(13).

Επιβεβαιώνεται το γεγονός ότι η καλύτερη ασφάλεια είναι η διατήρηση καλής υγείας. Στο μέλλον, οι κυβερνήσεις πρέπει να δώσουν έμφαση στη βελτίωση της υγείας και του τρόπου ζωής του πληθυσμού και να ενισχύσουν την παγκόσμια προσπάθεια μείωσης των χρονίων ασθενειών(14-16).

Ο στόχος είναι μέχρι το 2030 να μειωθεί κατά ένα-τρίτο (33%) ο κίνδυνος θανάτου από χρόνιες ασθένειες για τις ηλικίες μεταξύ 30-70 ετών, μέσα από τη βελτίωση της διατροφής, της μείωσης του καπνίσματος, τη μείωση της κατανάλωσης αλκοόλ, την αύξηση της φυσικής δραστηριότητας, την κάλυψη των ελλείψεων του οργανισμού (κρυμμένη πείνα), τη βελτίωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και τη μείωση της υπέρτασης, της παχυσαρκίας και του διαβήτη.

Πέρα όμως από την υπευθυνότητα των κυβερνήσεων, είναι πάνω από όλα ατομική υπευθυνότητα του καθενός από εμάς να ενισχύσει την υγεία του. Δεν πρέπει να περιμένουμε από κρατικές οδηγίες, ώστε να πράξουμε αυτά που γνωρίζουμε ότι βοηθάνε την υγεία μας.

________________________________

*Η διακύμανση της θνητότητας από COVID-19 σε διαφορετικές περιοχές αντανακλά την διαφορετική σύσταση του πληθυσμού σχετικά με την ηλικία, την κατάσταση υγείας, και την επιτυχή ή όχι διαχείριση της κρίσης στις διαφορετικές περιοχές. 

Βιβλιογραφία

  1. News Covid-19: “Staggering number” of extra deaths in community is not explained by covid-19. Shaun Griffin. BMJ 2020; 13 May 2020. https://www.bmj.com/content/369/bmj.m1931
  2. Italy’s health performance, 1990–2017: findings from the Global Burden of Disease Study 2017. https://www.thelancet.com/journals/lanpub/article/PIIS2468-2667(19)30189-6/fulltext
  3. Italy has a world-class health system. The coronavirus has pushed it to the breaking point. Denise Chow and Emmanuelle Saliba. NBC News, March 18, 2020. https://www.nbcnews.com/health/health-news/italy-has-world-class-health-system-coronavirus-has-pushed-it-n1162786
  4. The Italian health system and the COVID-19 challenge Benedetta Armocida The Lancet March 25, 2020. https://www.thelancet.com/journals/lanpub/article/PIIS2468-2667(20)30074-8/fulltext
  5. COVID‑19 in Northern Italy: An integrative overview of factors possibly influencing the sharp increase of the outbreak (Review). Molecular Medicine Reports. April 16, 2020.  Marina Goumenou, Dimosthenis Sarigiannis, Aristidis Tsatsakis, Ourania Anesti, Anca Oana Docea, Dimitrios Petrakis, Dimitris Tsoukalas, Ronald Kostoff, Valeri Rakitskii , Demetrios A Spandidos , Michael Aschner, Daniela Calina. DOI: 10.3892/mmr.2020.11079
  6. Population-level COVID-19 mortality risk for non-elderly individuals overall and for non-elderly individuals without underlying diseases in pandemic epicenters.. John P. A. Ioannidis, Cathrine Axfors, Despina G. Contopoulos-Ioannidis. May 05, 2020. https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2020.04.05.20054361v2
  7. The infection fatality rate of COVID-19 inferred from seroprevalence data John Ioannidis. May 19, 2020. https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2020.05.13.20101253v1
  8. Adding infections, subtracting deaths: What to make of China’s fluctuating coronavirus count. GRADY MCGREGOR. FORTUNE, February 14. https://fortune.com/2020/02/14/china-coronavirus-cases-deaths-data/
  9. 6 steps every country must take now to prevent coronavirus deaths: WHO Director-General https://www.weforum.org/agenda/2020/03/todays-who-briefing-eaa3d34289/
  10. Coronavirus pandemic could have caused 40 million deaths if left unchecked. Dr Sabine L. van Elsland, Ryan O’Hare. https://www.imperial.ac.uk/news/196496/coronavirus-pandemic-could-have-caused-40/ 
  11. Report 12 – The global impact of COVID-19 and strategies for mitigation and suppression https://www.imperial.ac.uk/mrc-global-infectious-disease-analysis/covid-19/report-12-global-impact-covid-19/
  12. Report 12 – The global impact of COVID-19 and strategies for mitigation and suppression https://www.imperial.ac.uk/mrc-global-infectious-disease-analysis/covid-19/report-12-global-impact-covid-19/ https://www.mediaite.com/news/harvard-professor-sounds-alarm-on-likely-coronavirus-pandemic-40-to-70-of-world-could-be-infected-this-year/
  13. Κορωνοϊός – Τσιόδρας: Η βιταμίνη D φαίνεται ότι βοηθά την άμυνα κατά των λοιμώξεων του αναπνευστικού https://ygeiamou.gr/ειδήσεις/πολιτική-υγείας/98428/koronoios-tsiodras-i-vitamini-d-fenete-oti-voitha-tin-amina-kata-ton-limoxeon-tou-anapnefstikou/
  14. NCD Countdown 2030: worldwide trends in non-communicable disease mortality and progress towards Sustainable Development Goal target 3.4. Health Policy. The Lancet 2018; 392: 1072–88.
  15. Health effects of dietary risks in 195 countries, 1990–2017: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2017. The Lancert, April 03, 2019 https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(19)30041-8/fulltext
  16. Poor diet biggest risk factor for early deaths worldwide Medical News Today. Catharine Paddock, Ph.D. on April 5, 2019. https://www.medicalnewstoday.com/articles/324897
Συντάκτης : Dr. Δημήτρης Τσουκαλάς

Απάντηση

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.