Η κατάχρηση των προσφυγικών ροών για αποσταθεροποίηση και τα παραδείγματα Λέσβου-Χίου-Σάμου
Γράφει:
Δρ Λάμπρος Γ. Καούλλας
Τον τελευταίο μήνα το μεταναστευτικό έχει κυριαρχήσει και πάλι στον δημόσιο διάλογο στην πατρίδα μας. Ως θέμα, όμως, απασχολεί τις ευρωπαϊκές κοινωνίες και κυρίως την Ελλάδα και άλλες «χώρες πρώτης γραμμής», εδώ και αρκετό καιρό, καθώς η κρίση στη Συρία και στη Λιβύη επιτάχυναν τις διαδικασίες.
Τουρκική δημογραφική μηχανική
Σε αυτήν τη σύγχρονη φάση του μεταναστευτικού ζητήματος, η Τουρκία παίζει κεντρικό ρόλο ως κλειδοκράτορας, τόσο στα ανατολικά της σύνορα απ’ όπου εισέρχονται τα κύματα προσφύγων, όσο και στα δυτικά απ’ όπου εξέρχονται για να κατακλύσουν πρωτίστως την Ελλάδα και μετέπειτα την Ευρώπη.
Τον ρόλο που έπαιξε και παίζει η Τουρκία στη συριακή κρίση από το 2011 τον έχουμε αναλύσει εδώ και καιρό (π.χ., «Σημερινή», 02/01/2016, «Από την ΤΜΤ στην ISIS»), όπου χρησιμοποίησε και χρησιμοποιεί τους ομογενείς της Τουρκομάνους, τον Ελεύθερο Συριακό Στρατό (FSA) και διάφορες ισλαμιστικές ομάδες, συμπεριλαμβανομένης και της ISIS, για να αποσταθεροποιήσει τη χώρα. Τα θύματα αυτής της πολιτικής της τα χρησιμοποιεί μετά είτε για επανα-εποικισμό κατακτηθεισών κουρδικών περιοχών της βόρειας Συρία, είτε τα αφήνει να διοχετεύονται προς την Ελλάδα, την Κύπρο και την Ευρώπη.
Η χρήση των πληθυσμών για «δημογραφική μηχανική» είναι τακτική που χρησιμοποιεί διαχρονικά η Τουρκία. Η εισβολή του 1974 προκάλεσε εθνοκάθαρση μέσα από την αφύσικη ανταλλαγή πληθυσμών στον νησί. Στα χρόνια μέχρι σήμερα εποίκισε τον βορρά και τώρα επιχειρεί να εποικίσει και την περίκλειστη περιοχή της Αμμοχώστου. Όπως ανέφερε στις 21/02/20202 στο «Σίγμα» ο τέως Διοικητής της ΚΥΠ, Αντιστράτηγος ε.α. Ανδρέας Πενταράς, «η ισλαμοποίηση έχει ήδη γίνει». Είναι κάτι που πλέον επιβεβαιώνουν και οι ίδιοι οι Τουρκοκύπριοι, ακόμα και μερίδα της δικής τους δεξιάς και κεμαλικής αριστεράς που το 1974 καλωσόριζαν τα τουρκικά άρματα και το 1984 ενθουσιωδώς «ενέκριναν» το «σύνταγμά» τους σε παράνομο, αποσχιστικό «δημοψήφισμα».
Τώρα, όπως δείχνουν οι αριθμοί εισόδου παράτυπων μεταναστών μέσω της γραμμής κατάπαυσης του πυρός, η Τουρκία φαίνεται να στοχεύει και στη δημογραφική υπερχείλιση των ελεύθερων περιοχών. Το επιβεβαιώνουν πλέον και το Υπουργείο Εσωτερικών και άλλοι πρώην και νυν αξιωματούχοι του Κυπριακού Κράτους.
Λέσβος, Χίος, Σάμος
Η συμβολική σημασία για το ελληνικό έθνος των νήσων αυτών χάνεται στην αχλή των αιώνων. Σήμερα, αυτά αποτελούν το πρώτο σημείο επαφής των μεταναστευτικών ροών από την Τουρκία, όπου η δημογραφική υπερχείλιση είναι πλέον γεγονός.
Όπως δήλωσε γλαφυρά στο «Σίγμα» (27/02/2020) ο Αντιπεριφερειάρχης Χίου, Παντελής Μπουγδάνος: «Η δημιουργία δομών στα νησιά μας, τα νησιά τα οποία είναι μια αγκαλιά με την Τουρκία, και εσείς γνωρίζετε πάρα πολύ καλά τον γείτονα, ο οποίος συνέχεια έχει επεκτατικές βλέψεις, αποτελεί εθνικό θέμα. Είναι μείζον εθνικός κίνδυνος η δημιουργία δομών οι οποίες θα ξεπεράσουν τους 15 και 20 χιλιάδες ανθρώπους. Αυτήν τη στιγμή στη Χίο είναι περισσότεροι από 8 χιλιάδες, στη Μυτιλήνη είναι περισσότεροι από 28 χιλιάδες, και στη Σάμο είναι περίπου το 45% του πληθυσμού».
Εκφράζοντας τη λαϊκή ανησυχία, ο κ. Μπουγδάνος ανέφερε ότι το μεταναστευτικό, σε συνδυασμό με τις συνεχείς παραβιάσεις του εναέριου και θαλάσσιου χώρου από την Τουρκία, έχουν αναγάγει το μεταναστευτικό/προσφυγικό σε μείζον ζήτημα εθνικής ασφάλειας.
Γκριζοποίηση Χερσαίου Αιγαίου
Ουσιαστικά, η «γκριζοποίηση» του θαλάσσιου Αιγαίου, που ξεκίνησε εδώ και δεκαετίες, κορυφώθηκε στα Ίμια το 1996 και συνεχίζει με το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας», εξελίσσεται για να συμπεριλάβει και την ίδια την ξηρά των νησιών.
«Αντιλαμβάνεστε», συνέχισε ο κ. Μπουγδάνος, «όταν υπάρχει ένας τέτοιος αριθμός ανθρώπων οι οποίοι θρησκευτικά και πολιτισμικά δεν είναι συγγενείς μ’ εμάς, είναι απέναντι με τη γείτονα, δημιουργούνται οι προϋποθέσεις μιας ανισορροπίας και μιας αστάθειας, ανά πάσα ώρα και στιγμή, που εσείς έχετε πολύ καλά εικόνα, τι μπορεί και πώς μπορεί να αντιδράσει ο γείτονας».
Ο Ελλαδίτης Αντιπεριφερειάρχης είπε πως δημιουργήθηκαν πλέον προϋποθέσεις «μόνιμης εγκατάστασης, αφού δεν μπορείς να τους επιστρέψεις, που σημαίνει όλες εκείνες τις προϋποθέσεις για να γίνει μια γκρίζα ζώνη, να γίνει μια μειονότητα και απ’ εκεί και πέρα καταλαβαίνετε τα προβλήματα τα εθνικά, τα οποία προκύπτουν».
Τρωτότητες «ανοιχτής κοινωνίας»
Στον βωμό μεταμοντέρνων ιδεολογημάτων, δηλαδή των «ανοιχτών συνόρων», του «πολυπολιτισμού» και της «πολιτικής ορθότητας» (που έχει συγκεκριμένο, καθ’όλα πολιτικό, περιεχόμενο), έχει θυσιαστεί η συνοχή του κράτους και κατ’ επέκτασιν η ανθεκτικότητα (resilience) της εθνικής κοινωνίας. Κράτη και μη-κρατικές ομάδες εκμεταλλεύονται αυτές τις προκλήσεις και τρωτότητες ασφαλείας που επιφέρει η παγκοσμιοποίηση, εφαρμόζει ένα παράτολμο πείραμα κοινωνικής μηχανικής (social engineering), αφού το πεδίο είναι πρόσφορο για υβριδικό πόλεμο. Αυτό το πείραμα γίνεται με πειραματόζωα τους ντόπιους πληθυσμούς από τη μια και τους πρόσφυγες και τους μετανάστες που χειραγωγούνται από την άλλη.
Ποδηλατώντας στη Φινλανδία
Η σημασία της μετανάστευσης ως πολιτικού όπλου αναδείχθηκε πριν από λίγα χρόνια, όταν η Φινλανδία και η Νορβηγία αντιμετώπισαν ένα απρόβλεπτο ζήτημα. Στα μέσα του σκληρού υπερβόρειου χειμώνα, οι δύο σκανδιναβικές χώρες ήρθαν αντιμέτωπες με τεράστιους αριθμούς αιτούντων άσυλο ασιατικής και μεσανατολικής καταγωγής. Προσπάθησαν να περάσουν με ποδήλατα στις χώρες τους από την περιοχή της Λαπωνίας, μια αρκτική περιοχή όπου τα ελάφια είναι περισσότερα από τους ανθρώπους. Τι είχε γίνει;
Όπως περιγράφει ο πρώην Πρέσβης της Φινλανδίας στη Ρωσία René Nyberg σε άρθρο του για το «Carnegie Endowment for International Peace» (08/02/2018), το 2015 υπήκοοι τρίτων χωρών προσπάθησαν να περάσουν τα σύνορά τους, χωρίς τα απαραίτητα έγγραφα. Καθώς απαγορεύεται η είσοδος πεζών μέσα από τα σύνορα, αυτοί οι άνθρωποι ήρθαν καβάλα σε ποδήλατα. 5.000 άνθρωποι πέρασαν στη Νορβηγία και 1.000 στην Φινλανδία, αφού τους επιτράπηκε η είσοδος από τη ρωσική Συνοριοφυλακή, πιάνοντας τους αποσβολωμένους Σκανδιναβούς στον ύπνο. Στην πορεία, όπως αναφέρει ο Nyberg, ανακάλυψαν ότι οι ρωσικές μυστικές υπηρεσίες, η FSB, επέτρεψαν σε εγκληματικά κυκλώματα να μεταφέρουν Αφγανούς (συμπεριλαμβανομένων οικογενειών με παιδιά) που διέμεναν χρόνια στη Ρωσία και, έναντι αδρής ταρίφας, να μεταφερθούν σε ξενοδοχεία στα σύνορα. Ύστερα, τους καθοδήγησαν νύχτα μέσα από τα ακατοίκητα δάση, μακριά από τα παρατηρητήρια της ρωσικής Συνοριοφυλακής, στα φινλανδικά σύνορα. «Γιατί έγινε αυτό;» Ο Φινλανδός Πρέσβης απάντησε πως η Ρωσία «δεν μπορούσε να αντισταθεί στην εκμετάλλευση της προσφυγικής κρίσης στην Ευρώπη» και ήταν μια «κλασική υβριδική επιχείρηση για τη δημιουργία σκανδάλου, αλλά και για να στείλει το καθαρό μήνυμα πως η Μόσχα δύναται να δημιουργήσει πρόβλημα».
Γι’ αυτό και ο Φινλανδός Υπουργός Άμυνας είπε το 2017 πως «ο πόλεμος σήμερα είναι πολυποίκιλος». Δεν είναι τυχαίο πως τον ίδιο χρόνο ιδρύθηκε στο Ελσίνκι και τον Οκτώβριο του 2017 το «European Centre of Excellence for Countering Hybrid Threats», ένα πρόγραμμα που έχει τη στήριξη της ΕΕ και του ΝΑΤΟ για την αντιμετώπιση των υβριδικών απειλών, στο οποίο συμμετέχει και η Κυπριακή Δημοκρατία.
Υβριδικός Πόλεμος
Ο Λοχαγός Robert A. Newson του Αμερικανικού Στρατού, σε κείμενό του στο «Defense One» (23/10/2014), έδωσε τον εξής ορισμό στον υβριδικό πόλεμο: «Είναι ένας συνδυασμός συμβατικών, άτακτων και ασύμμετρων μέσων, συμπεριλαμβανομένης και της συνεχούς χειραγώγησης της πολιτικής και ιδεολογικής σύγκρουσης και μπορεί να συμπεριλαμβάνει συνδυασμό ειδικών επιχειρήσεων και συμβατικών στρατιωτικών δυνάμεων, πρακτόρων υπηρεσιών πληροφοριών, πολιτικών προβοκατόρων, εκπροσώπων των ΜΜΕ, οικονομικό εκφοβισμό, κυβερνο-επιθέσεις, και πληρεξούσιων και αντιπροσώπων, συμπεριλαμβανομένων παραστρατιωτικών, τρομοκρατικών και εγκληματικών στοιχείων».
Η χρήση της μετανάστευσης ως εργαλείου στην εργαλειοθήκη του υβριδικού πολέμου έχει επισημανθεί από πολλούς ερευνητές και ακαδημαϊκούς, όπως για παράδειγμα η «RAND Corporation» (2017). Οι Daniel Fiott & Roderick Parkes (2019) στο άρθρο τους «Protecting Europe: The EU’s response to hybrid threats» του «Institute for Security Studies» της Ε.Ε., αναφέρουν ότι τρομοκρατικές ομάδες στα θαλάσσια σύνορα στο Αιγαίο και τη Δυτική Μεσόγειο χρησιμοποιούν εκτοπισμένους ανθρώπους από τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική για οικονομικό όφελος Αναφέρουν ότι: «Πολιτικοποίησαν τη ροή των ανθρώπων στην Ευρώπη, με την ελπίδα να προκαλέσουν αντι-μουσουλμανικό αίσθημα και να πυροδοτήσουν αριστερή και δεξιά τρομοκρατία. Όσο για τις χώρες-διαμετακομιστές όπως η Τουρκία, έχουν κατηγορηθεί ότι φιλοξενούν τρομοκρατικές ομάδες. Η Τουρκία έδειξε επίσης ενδιαφέρον στη χρήση μεταναστευτικών ροών, όχι μόνο ως μοχλό πολιτικής πίεσης έναντι της Ε.Ε., αλλά και για να αυξήσει τον εδαφικό της έλεγχο στις κουρδικές περιοχές».
Ο Benjamin Weinthal, σε άρθρο του στο «Jewish Policy Center» το 2017 με τίτλο «Οπλοποιώντας τους Πρόσφυγες» (“Weaponizing Refugees”), επικαλούμενος γερμανικές Αρχές ασφαλείας, αναφέρει: «Η τεράστια εισροή ανθρώπων από όλα τα μέρη του κόσμου θα οδηγήσει την χώρα μας σε αστάθεια. Δημιουργούμε εξτρεμιστές μέσα από τη μετανάστευση. Η κυρίαρχη κοινωνία των πολιτών ριζοσπαστικοποιείται, διότι η πλειοψηφία δεν θέλει τη μετανάστευση και εξαναγκάζεται να την αποδεχτεί από τις πολιτικές ελίτ». Το άρθρο του πλαισιώνεται με φωτογραφία νεαρών Σύρων και Ιρακινών ανδρών από την Τουρκία που αποβιβάζονται στη Λέσβο.
Συγκρούσεις νησιωτών με Στρατό-Αστυνομία
Η αποσταθεροποιητική διάσταση του μεταναστευτικού/προσφυγικού φάνηκε με τον «καλύτερο» τρόπο στα πρόσφατα επεισόδια στα νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου, όπου Έλληνες πολίτες βρέθηκαν αντιμέτωποι με την ΕΛ.ΑΣ. και τον Ελληνικό Στρατό.
Οι αναταραχές μεταξύ αντικρουόμενων ομάδων μεταναστών και οι διαδηλώσεις μεταναστών για τις συνθήκες κράτησής τους, οι συγκρούσεις μεταναστών με την Αστυνομία, οι διαδηλώσεις και απεργίες πολιτών, αλλά και η δημιουργία αυτόκλητων «ομάδων περιφρούρησης» μαζί με τον πολλαπλασιασμό των φαινομένων αυτοδικίας δείχνουν πως οι ανησυχίες για αποσταθεροποίηση δεν είναι αβάσιμες. Ταυτόχρονα, δημιουργείται διχόνοια και σύγκρουση μεταξύ πολιτών, για παράδειγμα μελών ΜΚΟ και μερίδας του πληθυσμού που αντιτίθεται στη μαζική μετανάστευση. Επίσης, σύγκρουση πολιτών με θεσμούς του κράτους, οι οποίοι είναι επιφορτισμένοι με την ασφάλεια και την άμυνα και που βρίσκονται στο ενδιάμεσο της κρίσης, αναγκαζόμενοι να απορροφήσουν όλους τους κραδασμούς.
Ειδικά για το τελευταίο, στέκομαι σε τέσσερεις σκηνές της 26ης και 27ης Φεβρουαρίου, που θεωρώ πως είναι πολύ συμβολικές: (α) Αστυνομικοί να κτυπούν πολίτες (συμπεριλαμβανομένων αιρετών εκπροσώπων και κλήρου) που αντιδρούν στη δημιουργία δομών, και πολίτες να πυροβολούν με κυνηγετικά τυφέκια αστυνομικούς που εκτελούσαν διαταγές του κεντρικού κράτους. (β) Αστυνομικοί ξυλοκοπημένοι και εξευτελισμένοι από πολίτες της Χίου στο ξενοδοχείο όπου κατέλυαν, όπου τους «τιμωρούσαν» που εκτελούσαν τις διαταγές του κεντρικού κράτους. (γ) Αποκρουστικές και αποκαρδιωτικές σκηνές με τα «ΜΑΤ σε ρόλο χούλιγκαν» στο Λιμάνι Μεστών της Χίου, όπου αστυνομικοί από το Λεκανοπέδιο Αττικής με πολιτική περιβολή και κάνοντας χρήση υπηρεσιακού εξοπλισμού, όπως κράνη, ρόπαλα και δακρυγόνα, να σπάνε εκδικητικά αυτοκίνητα πολιτών και να χυδαιολογούν. (δ) Η «πολιορκία» του στρατοπέδου του Ελληνικού Στρατού της Παγανής στη Λέσβο, ως αντίδραση στη χρήση στρατιωτικών μηχανημάτων για την ανέγερση των κλειστών δομών.
Αυτές οι σκηνές θα μείνουν χαραγμένες συμβολικά, ως επιστέγασμα των απτών πλέον αποτελεσμάτων της αποσταθεροποίησης και των επιτυχιών αυτού του ιδιότυπου υβριδικού πολέμου, όπου το «μεταναστευτικό/προσφυγικό» είναι μόνο μια από τις παραμέτρους του.
Η ελλαδική κυβέρνηση, μη μπορώντας διά της πειθούς να επιβάλει τη δημιουργία νέων δομών και ουσιαστικά της αποδοχής περισσότερων μεταναστών, αναγκάζεται να χρησιμοποιήσει την επιβολή της με σκληρή καταστολή προκαλώντας τη βίαιη αντίδραση των πολιτών.
Επιπλέον, δημιουργείται και θεσμική ένταση. Παράδειγμα, οι ανακοινώσεις συνδικαλιστών και άλλων φορέων που εκπροσωπούν την Αστυνομία, την Πυροσβεστική και τον Στρατό για άμεση απεμπλοκή των Σωμάτων Ασφαλείας και των Ενόπλων Δυνάμεων από τη διαχείριση του μεταναστευτικού, αφού, κατά τα γραφόμενά τους, αυτό τους φέρνει σε σύγκρουση με τους πολίτες της Ελληνικής Δημοκρατίας που έχουν ορκιστεί να υπηρετούν.
Ρητορικά ερωτήματα
Οι μεταναστευτικές ροές που βιώνουμε στις μέρες μας έχουν γίνει ένα πρόβλημα. Ο πολιτικός λόγος στον δυτικό λόγο έχει οξυνθεί τόσο πολύ, τόσο από τους «ρατσιστές» όσο και από τους «αντιρατσιστές», που κάθε προσπάθεια ισορροπίας μεταξύ ανθρωπισμού και ρεαλισμού φαντάζει αδύνατη. Ωστόσο, ως Κύπρος, καθήκον μας είναι να αποτιμήσουμε το φαινόμενο ψύχραιμα και αντικειμενικά, καθώς οι ιδιαιτερότητες της πατρίδας μας δεν επιτρέπουν πειραματισμούς ούτε με προγράμματα χαώδους πολιτικής «ανοιχτών συνόρων», ούτε με κακόψυχους λεονταρισμούς, οι οποίοι, πέρα από τη μισαλλοδοξία τους, ενδεχομένως θα βλάψουν κιόλας αφού θα «τσιμπήσουν» το τυράκι της προβοκάτσιας.
Πλείστοι εξ αυτών που αρνούνται να δουν τους απτούς κινδύνους από τα μεγέθη μιας τέτοιας μετανάστευσης, αλλά και την πιθανή σκοπιμότητα πίσω τους, συνήθως καταφεύγουν σε φτηνούς χαρακτηρισμούς και ταμπέλωμα με διάφορα διακοσμητικά επίθετα ενάντια σε όσους εκφράζουν βάσιμες ανησυχίες.
Τίθεται το (ρητορικό) ερώτημα: Εάν ο λαός μας, ο Στρατός και η Αστυνομία μας είναι τόσο «ρατσιστές», «φασίστες» και «ξενοφοβικοί», που φέρουν τα «οπισθοδρομικά» σύνδρομα του «νοικοκυραίου», τότε αυτοί που απαιτούν ανοιχτά σύνορα δεν φέρουν ηθικές ευθύνες για την έκθεση μεταναστών και προσφύγων σε αυτούς τους κινδύνους;
*Αστυνομικές Σπουδές, Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου