Συντάκτης: Χαρά Τζαναβάρα
Με έναν «πράσινο» φόρο, που ισχύει ήδη από την Πρωτοχρονιά σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, η γηραιά ήπειρος μπαίνει δυναμικά στην παγκόσμια σταυροφορία κατά της χρήσης της πλαστικής σακούλας λόγω των παρενεργειών που προκαλεί στη βιολογική αλυσίδα.
Η είσοδός της στις καταναλωτικές μας συνήθειες χρονολογείται από το 1977 και γρήγορα αποκαλύφθηκε ότι η αποσύνθεσή της απαιτεί από 400 έως και 1.000 χρόνια.
Γρήγορα τη διαδέχτηκαν τα βιοδιασπώμενα προϊόντα, που επίσης παράγονται από πετρέλαιο και αποδείχτηκε ότι τα μικρά κομμάτια τους προκαλούν τον θάνατο στους θαλάσσιους οργανισμούς.
Υπολογίζεται ότι σε παγκόσμια κλίμακα καταναλώνονται 1,2 τρισ. πλαστικές σακούλες. Το 70% των σκουπιδιών που καταλήγουν στις θάλασσες είναι πλαστικά, από τα οποία το 70% αντιπροσωπεύουν τις σακούλες μιας χρήσης που απορρίπτονται χωρίς κάποια επεξεργασία στις υποδομές διαχείρισης.
Οι αριθμοί που έχει δώσει στη δημοσιότητα η παγκόσμια οικολογική οργάνωση WWF ζαλίζουν: στις θάλασσες καταλήγουν κάθε χρόνο 100 εκατ. τόνοι πλαστικού, προκαλώντας τον θάνατο σε ένα εκατομμύριο θαλασσοπούλια και σε 267 θαλάσσια είδη, όπως δελφίνια, φάλαινες, φώκιες και χελώνες.
Αν συνεχιστούν αυτοί οι ρυθμοί, με βάση τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, τα επόμενα χρόνια στα δίχτυα των ψαράδων θα αντιστοιχεί ένας τόνος πλαστικών σε τρία κιλά ψάρια και το 2050 τα σκουπίδια θα έχουν πάρει «κεφάλι»…
Τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι μάλλον αποκαρδιωτικά, παρά τα θετικά μέτρα που έχουν εφαρμοστεί από χρόνια σε ορισμένες χώρες.
Με έτος αναφοράς το 2010, για το οποίο υπάρχει ολοκληρωμένη εικόνα, υπολογίζεται ότι τα 508 εκατ. των Ευρωπαίων πολιτών κατανάλωσαν μέσα σε έναν χρόνο 100 δισ. σακούλες, από τις οποίες το 89% κατέληξε στα αζήτητα μετά από μόνο μία χρήση!
Σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, που διαμορφώνεται στις 198 σακούλες κατά κεφαλή σε ετήσια βάση, υπάρχουν κάποιες χώρες που παίρνουν «άριστα», αλλά οι περισσότερες βρίσκονται στο «κόκκινο».
Σε όλη την Ευρώπη υπολογίζεται ότι λειτουργούν περίπου 300 μικρού και μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεις που προσφέρουν σχεδόν 20.000 θέσεις εργασίας. Τα τελευταία χρόνια οι σακούλες εισάγονται κυρίως από την Κίνα.
Τις καλύτερες επιδόσεις εμφανίζουν η Ιρλανδία και το Λουξεμβούργο, όπου αναλογούν μόλις 20 σακούλες ανά άτομο, ενώ στον αντίποδα βρίσκονται η Εσθονία και η Ουγγαρία με 514.
Στην Ελλάδα αναλογούν 269 σακούλες. Οι επιδόσεις τής κάθε χώρας δεν είναι καθόλου τυχαίες, αφού συνδέονται με προληπτικά μέτρα.
Στη Δανία από το 1993 οι σακούλες χρεώνονται με μισή κορόνα και ήταν η πρώτη χώρα που πήρε συγκεκριμένα μέτρα.
Ακολούθησαν η Ιρλανδία, που από το 2002 θέσπισε επιβάρυνση 0,15 ευρώ ανά σακούλα και η Γαλλία που το 2005 προχώρησε σε καθολική απαγόρευση της βιοδιασπώμενης σακούλας και πέντε χρόνια αργότερα επέβαλε φόρο 10 ευρώ ανά κιλό στους παραγωγούς της.
Το Βέλγιο, μετά από διάλογο με τις αλυσίδες καταστημάτων, προχώρησε σε εθελοντική χρέωση και στη συνέχεια δημιούργησε το Fost Plus, ένα ταμείο στο οποίο καταλήγουν τα έσοδα που έχουν οριστεί σε 3 ευρώ ανά κιλό και επιβάλλονται στη χονδρική πώληση πλαστικής σακούλας.
Με βάση την κοινοτική οδηγία, που οριστικοποιήθηκε μετά από πολύχρονη διαβούλευση και εγκρίθηκε τον περασμένο Μάιο με μεγάλη πλειοψηφία από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, θεσπίστηκε πακέτο μέτρων με στόχο τη μείωση της χρήσης της πλαστικής σακούλας ώς το 2020 κατά 80% σε σχέση με τα επίπεδα του 2010. Στο τέλος του 2019 θα πρέπει να αναλογούν 90 σακούλες ανά άτομο σε ετήσια βάση, με προοπτική να περιοριστούν στις 40 ώς το 2025.
Η Ελλάδα είναι μία από τις ελάχιστες φορές που πέτυχε να συμμορφωθεί χωρίς τις συνήθεις καθυστερήσεις και τα πρόστιμα.
Το περασμένο καλοκαίρι εκδόθηκε η υπουργική απόφαση, με την οποία το 2018 επιβάλλεται χρέωση 0,04 ευρώ ανά σακούλα, που από τη νέα χρονιά θα αυξηθεί σε 0,09 ευρώ.
Το έσοδο θα καταχωρίζεται σε ειδικό κωδικό και θα αποδίδεται στον Εθνικό Οργανισμό Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ), τον δημόσιο φορέα που εποπτεύεται από το υπουργείο Περιβάλλοντος.
Τα έσοδα θα επενδύονται σε δράσεις αποκατάστασης του περιβάλλοντος.
Από την απόφαση εξαιρούνται οι πολύ λεπτές σακούλες που χρησιμοποιούνται για τη συσκευασία τυποποιημένων τροφίμων ή τη διάθεση νωπών προϊόντων από τα σούπερ μάρκετ.
Οι γνωστές σακούλες θα χρεώνονται και όσοι είχαν τη συνήθεια να τις χρησιμοποιούν για τα σκουπίδια τους πρέπει να αγοράζουν τις ειδικές συσκευασίες που είναι πλαστικές, αλλά θεωρείται ότι δεν επιβαρύνουν το περιβάλλον γιατί οδηγούνται στους χώρους επεξεργασίας απορριμμάτων.
Οι επιχειρήσεις είναι επίσης υποχρεωμένες να πωλούν πλαστικές σακούλες πολλαπλών χρήσεων.
Διευκρινίζεται ότι οι νέες διατάξεις δεν αφορούν τις λαϊκές αγορές.