Μάκης Ανδρονόπουλος
Το πολιτικό ευρωπαϊκό έτος 2018 ξεκινάει με τις προεδρικές εκλογές της Τσεχίας (11-12 Ιανουαρίου, συνεχίζεται με τις κυπριακές και τις φινλανδικές στο τέλος του μηνός, τις γενικές ιταλικές εκλογές αρχές Μαρτίου και συνεχίζεται με τις ουγγρικές, τις σουηδικές τον Σεπτέμβριο και τρεις ακόμη μέχρι το τέλος της χρονιάς.
Τον Μάρτιο έχουμε και προεδρικές εκλογές στη Ρωσία. Θα είναι μια χρονιά πολιτικών εντάσεων όπου οι ευρωπαϊκές αξίες θα δοκιμαστούν όχι μόνο από την δρομολογημένη αναδιάρθρωση της ευρωζώνης, αλλά από την καχεκτική ανάπτυξη, το Μεταναστευτικό και τις σχέσεις με τις ΗΠΑ. Ακολουθούν τρία κείμενα για το ευρωπαϊκό 2018.
Η Ευρώπη στον αέρα, η Ελλάδα στα κάγκελα
Με πολλές πολιτικές εκκρεμότητες που εγκυμονούν επικίνδυνες αβεβαιότητες εισβάλει στην Ευρώπη το 2018.
Mε τον σχηματισμό κυβέρνησης στη Γερμανία να παραμένει κεντρικό ζητούμενο, τις εκλογές τον Μάρτιο στην Ιταλία να προκαλούν ρίγη, ενώ και οι εκλογές στην Κύπρο δεν αφήνουν κανένα αδιάφορο, δεδομένης της έντασης στην ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου.
Η Ευρώπη, μετά τον σχηματισμό κυβέρνησης συνασπισμού στην Αυστρία του δεξιού Λαϊκού Κόμματος και του ακροδεξιού Κόμματος των Ελευθέρων υπό τον Σεμπάστιαν Κουρτς, παρακολουθεί με κομμένη την ανάσα τις διαπραγματεύσεις μεταξύ Μέρκελ και Σούλτς για τον σχηματισμό κυβέρνησης στη Γερμανία.
Σημειώνεται ότι ο πρόεδρος των Βαυαρών Χριστιανοκοινωνιστών (CSU) Χορστ Ζεεχόφερ, θέτει ως προαπαιτούμενο τον περιορισμό των μεταναστών.
Η συμμετοχή των Χριστιανοκοινωνιστών στις διαπραγματεύσεις Χριστιανοδημοκρατών-Σοσιαλδημοκρατών ενδέχεται να αποδειχθεί επιλογή της Μέρκελ για να οδηγήσει τη Γερμανία και πάλι σε εκλογές, με το επιχείρημα ότι εξάντλησε όλες τις δυνατότητες συνεννόησης.
Το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα, αν και ενέκρινε την διαπραγμάτευση, κινδυνεύει να συντριβεί στις επόμενες εκλογές εάν προσχωρήσει και πάλι στο Μεγάλο Συνασπισμό, καθώς κάθε φορά χάνει κάποιο σημαντικό ποσοστό.
Ενδέχεται, λοιπόν, να επιδιώξει τη συμμετοχή του μετά από νέες εκλογές και με όρους που θα είναι δύσκολο να μην αποδεχθούν οι Χριστιανοδημοκράτες.
Το σενάριο να σχηματίσουν Οι Σοσιαλδημοκράτες κυβέρνηση μειοψηφίας με ανοχή των Χριστιανοδημοκρατών δεν μοιάζει να στέκει.
Πάντως, οι νεώτερες εκτιμήσεις κάνουν λόγο για σχηματισμό κυβέρνησης στο Βερολίνο τον Απρίλιο, ή αλλιώς θα έχουμε εκλογές.
Ευρωπανικός λόγω Ιταλίας
Αν και ο σχηματισμός κυβέρνησης στη Γερμανία καθυστερεί τις διεργασίες για την αναδιάρθρωση της Ευρωζώνης, η είσοδος της Ιταλίας σε προεκλογική φάση, δεδομένου ότι υπογράφτηκε το προεδρικό διάταγμα για εκλογές τον Μάρτιο (πιθανώς στις 4) έχει προκαλέσει πανικό στις Βρυξέλλες.
Είτε γιατί μπορεί να προκύψει ακυβερνησία στην τρίτη οικονομία της Eυρωζώνης, είτε γιατί μπορεί να σχηματιστεί μια εχθρική προς το Βερολίνο κυβέρνηση.
Σημειωτέον ότι το 36% των βουλευτών που εκλέχτηκαν το 2013 με 10 κόμματα, έχει αποχωρήσει από αυτά και σήμερα το πολιτικό σκηνικό μετρά 20 κόμματα που πιθανότατα να αναμετρηθούν στις επικείμενες εκλογές.
Το «Κίνημα των 5 Αστέρων» προηγείται στις δημοσκοπήσεις με 26%, έναντι 23% του Δημοκρατικού Κόμματος (Ρέντζι).
Ο Μπερλουσκόνι (16%) συνεννοείται με τα αποσχιστικά σχήματα και τη Λέγκα του Βορρά.
Όσο για την ιταλική οικονομία, αυτή βρίσκεται στην άκρη του γκρεμού. Εξ ου και η βιασύνη να μετατραπεί ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας σε Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο.
Αν σε αυτές τις μείζονες πολιτικές αβεβαιότητες προστεθεί το ανοιχτό ζήτημα της Καταλονίας, του δεύτερου γύρου διαπραγματεύσεων για το Brexit, το χάσμα Βρυξελλών με τους 4+1 του Βίζεγκραντ και την έναρξη των διαπραγματεύσεων της Ελλάδας για το μεταμνημονιακό καθεστώς, τις εκκρεμότητες και τις εντάσεις στα δυτικά Βαλκάνια, και το Μεταναστευτικό ως ενεργοποιημένη βόμβα, αντιλαμβάνεται κανείς ότι η Ευρώπη είναι στον αέρα.
Το κλίμα αυτό είναι πιθανό να επιβραδύνει τους ισχνούς ρυθμούς ανάπτυξης που καταγράφονται.
Αυτοί, άλλωστε, δεν οφείλονται σε κάποια εγγενή δυναμική, αλλά στο 1,5 τρισ. ευρώ της πιστωτικής χαλάρωσης που εξαντλείται σύντομα.
Οι συνέπειες για την Ελλάδα
Μέσα στο κλίμα αυτό, μια μεγαλύτερη καθυστέρηση στον σχηματισμό κυβέρνησης στη Γερμανία και με μια Ιταλία να ανεβάζει την εντροπία του ευρωπαϊκού συστήματος, οι ελληνικές προσδοκίες για «καθαρή έξοδο» θα τεθούν στον πάγο, ανατρέποντας πολιτικούς σχεδιασμούς και πιέζοντας τους δείκτες αντοχής.
Οι Έλληνες φορολογούμενοι και οι δανεισμένοι από τις τράπεζες είναι στα κάγκελα, καθώς οι δυνατότητες τους έχουν εξαντληθεί και οι κατασχέσεις και οι πλειστηριασμοί ενεργοποιούν υπόγεια κοινωνικά ρεύματα που ενδέχεται να βγουν στην επιφάνεια.
Οι Βρυξέλλες ούτως ή άλλως φοβούνται ένα εκλογικό αιφνιδιασμό από τον Αλέξη Τσίπρα μετά την ολοκλήρωση της 3ης αξιολόγησης.
Αυτό σημαίνει ότι μετά τις 22 Ιανουαρίου αρχίζει ένα διπλωματικό παρασκήνιο για σκληρούς παίκτες και με χτυπήματα κάτω από τη μέση.
Οι εντάσεις μετά το πέρας των εορτών θα εμφανιστούν απότομα και δυνατά, ξεκινώντας από την Κύπρο, όπου η αντίστροφη μέτρηση για τις προεδρικές εκλογές της 28ης Ιανουαρίου 2018 έχει αρχίσει.
Μία ανατροπή, δηλαδή η μη επανεκλογή του Νίκου Αναστασιάδη, θα επιφέρει αλλαγές και στις διαπραγματεύσεις για την επίλυση του Κυπριακού. Όπως επίσης και στην αντιμετώπιση της τουρκικής προκλητικότητας στην κυπριακή ΑΟΖ.
Οι πολιτικές εξελίξεις στην Κύπρο ενδιαφέρουν καίρια πλέον, λόγω της έντασης που επικρατεί στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, αλλά και για την ενεργειακή πτυχή, η οποία ενδιαφέρει τις μεγάλες οικονομίες της Ευρώπης.
Ο «Δούρειος Ίππος» του δρα Σόιμπλε
Η μετεξέλιξη του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) σε Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο (EMF) αποτελεί τη μείζονα πρόκληση του Βερολίνου απέναντι στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Αν το ευρώ ήταν ένα project που ευνόησε με σκανδαλώδη τρόπο τα γερμανικά οικονομικά συμφέροντα και μετέτρεψε τη Γαλλία στο άλλοθι του γερμανικού imperium, το EMF θα είναι η ολική παράδοση της Ευρώπης στην απόλυτη εξουσία της Γερμανίας.
Το σχέδιο «νέα Ευρωζώνη» θα είναι ο φερετζές της Γερμανικής Ευρώπης.
Ο Μακρόν ενδέχεται να έχει αντιληφθεί ότι το EMF είναι ο Δούρειος Ίππος του Δρα Σόιμπλε, αλλά ακολουθεί μια στρατηγική κατευνασμού, την οποία έχει πληρώσει κατ΄ επανάληψη ακριβά η Ευρώπη.
Το Βερολίνο θέλει να κλείσει τη μετατροπή πριν τις ευρωεκλογές του 2019, διότι φοβάται μια ανατροπή των συσχετισμών που σήμερα το ευνοούν.
Ως γνωστόν, το EMF θα χρηματοδοτεί κράτη, αλλά και τράπεζες ως τελικός δανειστής αν το Ενιαίο Ταμείο Εξυγίανσης που έχει συγκροτηθεί υπό την εποπτεία της ΕΚΤ δεν τα βγάζει πέρα. Αυτός ο δυισμός είναι επικίνδυνος.
Τόσο ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM), όσο και το εκκολαπτόμενο EMF πρέπει να καταργηθούν και να αντικατασταθούν από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
Δεν είναι τυχαίο που το Βερολίνο θέλει το EMF ανεξάρτητο, ενώ οι υπόλοιποι θέλουν να ενταχθεί στις Συνθήκες της Ε.Ε. και να λογοδοτεί στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Επειδή το «ανεξάρτητο» δεν περνάει, τώρα οι Γερμανοί ζητούν το EMF να σέβεται τα εθνικά κοινοβούλια που σημαίνει ότι η Bundestag θα μπορεί να μπλοκάρει και πάλι τα πάντα.
Μόνη αντίσταση από Ιταλία
Σημειωτέον ότι, όπως επισημαίνει ο Γιάννης Κιμπουρόπουλος σε μια εξαιρετική του ανάλυση με τίτλο, «Το ελληνικό πείραμα μοντέλο για τη νέα Ευρωζώνη», «οι αποφάσεις του θα λαμβάνονται ομόφωνα πλην επειγουσών καταστάσεων για τις οποίες θα αρκεί πλειοψηφία 85%, όπως ισχύει σήμερα για τον ESM.
Άρα, η Γερμανία και η Γαλλία, που διαθέτουν πάνω από το 15% των ψήφων στο EMF-ESM βάσει της κλείδας συμμετοχής τους (τα χρήματα που εισφέρουν), διατηρούν βέτο στις αποφάσεις».
Αυτό εξηγεί τον επαμφοτερίζοντα ρόλο της Γαλλίας και τις ανομολόγητες φιλοδοξίες του Μακρόν να ξαναφορέσει η Γαλλία τα παντελόνια του γαλλογερμανικού άξονα (Συνθήκη των Ηλυσίων).
Συνεπώς, η όποια αντίσταση μπορεί να τεθεί είναι από την Ιταλία, πρώτη υποψήφια για το EMF, σε συμμαχία με την Ελλάδα, την Κύπρο, ίσως και τη Μάλτα και τις χώρες της Ιβηρικής.
Δυστυχώς, πολιτικά η Ιταλία είναι ακόμη μετέωρη, καθώς το Μάιο του 2018 θα έχει γενικές εκλογές. Η πιθανότητα ανάδειξης μιας κυβέρνησης εχθρικής προς το Βερολίνο θα έχει καταλυτική σημασία στις εξελίξεις.
Πάντως, το παιγνίδι θα είναι σκληρό και έχει ήδη αρχίσει, όπως μαρτυρούν οι περιοδείες Μακρόν στις χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης. Πολλά φυσικά θα εξαρτηθούν και από το τι κυβέρνηση θα σχηματισθεί στη Γερμανία και με ποιο πρόγραμμα.
Ο επικείμενος βιασμός της Ευρώπης
Πικρά χαμόγελα και αρνητική κίνηση της κεφαλής προκαλεί η ιδέα του Ινστιτούτου Ζακ Ντελόρ να γιορτάσει στις 5 Φεβρουαρίου 2018 την «Ημέρα της ευρωπαϊκής συνείδησης» στις 14.30-17.00 στο Théâtre de l’Odéon των Παρισίων. Η γιορτή περιλαμβάνει μουσικό ρεσιτάλ υπό τον παραινετικό τίτλο «Ευρώπη: Τι Πάθος!» και συζήτηση με το κοινό. Η είσοδος είναι ελεύθερη, κατόπιν εγγραφής.
Δεν ξέρουμε εάν ο συνιδρυτής του DiEM Γιάννης Βαρουφάκης θα παρευρεθεί στην εκδήλωση για να υποστηρίξει τον εκδημοκρατισμό των ευρωπαϊκών θεσμών. Όμως, όποιοι ενδιαφέρονται να μάθουν για το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα και την ιστορία της ΕΕ μπορούν να πάνε.
Το Ινστιτούτο προσκαλεί να φέρουν οι καθηγητές στην εκδήλωση τους μαθητές τους για να κάνουν ερωτήσεις για τον ευρωπαϊκό χορό, το θέατρο, τη μουσική.
Δεν γνωρίζουμε πια εάν τα 12 ευρωπαϊκά τραγούδια που θα παρουσιαστούν σε αυτό το πολύγλωσσο πολιτισμικό πρότζεκτ περιλαμβάνουν κάποιο καστιλιάνικο ή σκωτσέζικο άσμα.
Είναι, όμως, ειρωνικό, εάν όχι περιπαιχτικό, την ώρα της απόλυτης ευρωπαϊκής αποτυχίας να επιχειρείται η διαπαιδαγώγηση της ευρωπαϊκής νεολαίας στον ευρωπαϊσμό με αέρα κοπανιστό.
Οι πρόσφατες αποτυχίες του ευρωπαϊκού εγχειρήματος είναι δραματικές και οι πολιτικές και κοινωνικές ευθύνες του Βερολίνου, του Παρισιού και των Βρυξελλών είναι τεράστιες.
Η κρίση χρέους, η χρεοκοπία της Ελλάδας, η μετατροπή μιας χώρας σε αποικία χρέους, το Brexit, η διαχείριση του ζητήματος της Καταλονίας, η ανάδυση της Ακροδεξιάς, η κρίση με την Πολωνία και βεβαίως, η υποκρισία με το Μεταναστευτικό δεν είναι μόνο μείζονα κρούσματα άθλιας διαχείρισης.
Ταυτοχρόνως, θέτουν υπό αμφισβήτηση όλο το φαντασιακό και τις αξίες της ευρωπαϊκής «πατρίδας». Οι πολιτικές ελίτ λειτούργησαν κατά την περίοδο του ευρώ για λογαριασμό των τραπεζιτών.
Οι Γαλλογερμανοί -κυρίως- καταβρόχθισαν 1,5 τρισ. ευρώ της ποσοτικής χαλάρωσης, βίασαν το ευρωπαϊκό κεκτημένο και εγκαθίδρυσαν το «καθεστώς της εξαίρεσης».
Τι μαγειρεύεται
Τώρα ετοιμάζονται να προβούν στη μείζονα ύβρη. Να ενσωματώσουν σε μια διακρατική συμφωνία, και όχι σε μια νέα ευρωπαϊκή συνθήκη, τη μετεξέλιξη του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) σε Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο (EMF) μέχρι τα μέσα του 2019.
Αυτό σημαίνει ότι περιμένουν να σκάσουν κι άλλα κράτη. Θα χώσουν μέσα και την διακυβερνητική συμφωνία του «Δημοσιονομικού Συμφώνου», καθώς και άλλα μέτρα σταθεροποίησης και μεταρρυθμίσεων, θα βάλουν κι έναν yπουργό Οικονομικών στην Ευρωζώνη και μετά θα πάνε όλοι να νίψουν τας χείρας τους.
Ο επικείμενος βιασμός της Ευρώπης των λαών από τις ελίτ δεν θα έχει καλά αποτελέσματα. Και πάλι θα εξυπηρετεί το θεαθήναι των αριθμών και όχι την ευμάρεια των πολιτών. Μάλλον έρχεται πολύς πόνος στην Ευρώπη των τραπεζιτών και της βρυξελλιώτικης γραφειοκρατίας του Βερολίνου.