Ανιχνεύτηκαν υπερ-ιοί (μικροοργανισμοί) που εμφανίζουν αντιμικροβιακή αντοχή σε ποσοστό υψηλότερο από 50% στα κυριότερα αντιμικροβιακά φάρμακα που χρησιμοποιούνται στην Ιατρική σήμερα σε φάρμες εντατικής εκτροφής ζώων παραγωγής τροφίμων σε όλο τον κόσμο, με τις Ασία, Ινδία, Αφρική να θεωρούνται οι χώρες που αντιμετωπίζουν εντονότερα το πρόβλημα.
Η έρευνα αφορά κτηνοτροφικές μονάδες εντατικής εκτροφής κυρίως γουρουνιών και κοτόπουλων (χωρίς να εξαιρούνται τα βοοειδή) στις αναπτυσσόμενες χώρες.
Η Κίνα και η Ινδία αντιμετωπίζουν στον μέγιστο βαθμό στις μέρες μας το νέο αυτό πρόβλημα που απειλεί την υγεία ζώων και ανθρώπων, ενώ όλο και περισσότερες χώρες, όπως για παράδειγμα η Βραζιλία και η Κένυα, μπαίνουν σταδιακά στην ίδια μοίρα.
Από το 2000 έως το 2018 οι αναλογίες των αντιμικροβιακών σκευασμάτων (τετρακυκλίνες, σουλφοναμίδες, πενικιλίνες) στα οποία μικροοργανισμοί εμφανίζουν αντιμικροβιακή αντοχή σε ποσοστό υψηλότερο του 50% αυξήθηκαν από 0,15 σε 0,41 για τα κοτόπουλα και από 0,13 σε 0,34 για τους χοίρους.
Στα δε βοοειδή τα ποσοστά έχουν σταθεροποιηθεί σε ένα επίπεδο μεταξύ 0,12 – 0,23.
«Η αυξανόμενη αντιμικροβιακή αντοχή στα ζώα παραγωγής τροφίμων αναμένεται να έχει σημαίνουσες επιπτώσεις τόσο στην υγεία των ζώων και επομένως, δυνητικά, και στην υγεία των ανθρώπων» επισημαίνουν στην έρευνά τους οι επιστήμονες και αποκαλούν πλέον τους μικροοργανισμούς, υπερ-ιούς, που δύσκολα μπορούν να αντιμετωπιστούν.
Ως προβληματικές χώρες και περιοχές εμφανίζονται ακόμα το Βόρειο Πακιστάν, το Ιράν, η ανατολική Τουρκία, η νότια ακτή της Βραζιλίας, η Αίγυπτος, το Δέλτα του Ερυθρού Ποταμού στο Βιετνάμ, καθώς και οι γύρω περιοχές από τις πόλεις του Μεξικού και του Γιοχάνεσμπουργκ.
Οι χώρες όπου τώρα σημειώνεται εξάπλωση των υπερ-ιών είναι η Κένυα, το Μαρόκο, η Ουρουγουάη, η νότια Βραζιλία, η κεντρική Ινδία και η νότια Κίνα.
«Η αύξηση της κατανάλωσης ζωικής φύσης πρωτεΐνης σε παγκόσμιο επίπεδο είναι μια σχετικά καινούργια διατροφική τάση για κάποιες χώρες μεσαίων και χαμηλών κατά κεφαλήν εισοδημάτων, σε αντίθεση με τις αναπτυγμένες χώρες όπου η κατανάλωση κρέατος έχει σταθεροποιηθεί σε συγκεκριμένα ποσοστά, από το 2000 μέχρι σήμερα.
Σε χώρες όμως της Ασίας, της Αφρικής και της Νότιας Αμερικής τα ποσοστά κατανάλωσης κρέατος καταγράφουν αύξηση κατά 68%, 64% και 40% αντίστοιχα» διαβάζουμε στον πρόλογο της έρευνας. Και ενοχοποιούν για τη μετάβαση σε δίαιτες αυξημένων ποσοστών σε ζωική πρωτεΐνη αυτών των λαών, την παγκόσμια εξάπλωση των συστημάτων εντατικής κτηνοτροφίας.
Γιατί η εντατική κτηνοτροφία βαδίζει χέρι χέρι με την υπερβολική χρήση αντιμικροβιακών φαρμακευτικών προϊόντων, προκειμένου να κρατηθούν τα ζώα υγιή αλλά και η παραγωγή κρέατος να είναι αποδοτική στα επίπεδα της ζήτησης.
Είναι καταγεγραμμένο δεδομένο ότι το 73% όλων των αντιμικροβιακών σκευασμάτων που πωλούνται σε όλο τον κόσμο, χρησιμοποιούνται στα ζώα παραγωγής τροφίμων. Με απλά λόγια, στα ζώα που εκτρέφονται για να καλυφθεί η διάθεσή μας για μια μπριζόλα, ένα μπιφτέκι, ένα κοτοπουλάκι με πατάτες στον φούρνο.
Ας μη μιλήσουμε για το τι γίνονται όλα τα κρέατα που δεν πωλούνται ή χαλάνε στα ψυγεία περιμένοντας να πουληθούν. Αυτό είναι ένα άλλο μεγάλο κεφάλαιο, όπως κι αν πράγματι χρειαζόμαστε τέτοια παραγωγή κρέατος, ειδικά στις μέρες μας που οι μονάδες εντατικής κτηνοτροφίας συμβάλλουν τα μέγιστα στην παραγωγή αερίων του θερμοκηπίου και ο τρόπος που λειτουργούν δεν θεωρείται πλέον βιώσιμος και επ’ ουδενί αειφόρος. Κι ας μη μιλήσουμε για τις συνθήκες εκτροφής.
Αύξηση των λοιμώξεων
Σύμφωνα λοιπόν με τη νέα έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Science οι επιστήμονες έχουν στα χέρια τους στοιχεία που συνεχώς εμπλουτίζονται με περισσότερες έρευνες και δείχνουν ότι η αλλαγή αυτή στη διατροφική συμπεριφορά των ανθρώπων οδήγησε στην υπερβολική χρήση αντιβιοτικών στα ζώα παραγωγής τροφίμων, που τελικά συνετέλεσε στην αύξηση των λοιμώξεων από μικροοργανισμούς που εμφανίζουν αντιμικροβιακή αντοχή τόσο σε ζώα όσο και σε ανθρώπους.
Τα μεγαλύτερα ποσοστά ανθεκτικότητας καταγράφηκαν στα συνηθέστερα σκευάσματα που χρησιμοποιούνται στην εντατική κτηνοτροφία: τετρακυκλίνες, σουλφοναμίδες, πενικιλίνες. Τα μεγαλύτερα ποσοστά αντιμικροβιακής αντοχής που καταγράφηκαν και αφορούν τα κυριότερα εργαλεία τα οποία έχει η ιατρική κοινότητα στα χέρια της για την καταπολέμηση λοιμώξεων στους ανθρώπους ήταν τα ciprofloxacin και erythromycin σε ποσοστά αντίστοιχα 20% και 60%.
Υπάρχει λύση; Ναι, κατά τους επιστήμονες: η μετάβαση σε πρακτικές αειφορικής κτηνοτροφίας. Κι αναφέρονται ιδιαίτερα στις χώρες που ζουν έντονα σήμερα το πρόβλημα, προκειμένου να διασφαλιστεί φυσικά τόσο η δημόσια υγεία όσο και η υγεία των ζώων, που είναι η περιουσία των κτηνοτρόφων.
«Ο περιορισμός της χρήσης αντιβιοτικών στην εκτροφή των ζώων είναι απαραίτητος προκειμένου να διασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα των αντιμικροβιακών σκευασμάτων που έχουν οι γιατροί στα χέρια τους κι είναι απαραίτητα εργαλεία στη διασφάλιση της ανθρώπινης ζωής» καταλήγουν.
Θα αγνοήσουμε την πληροφορία ή θα δώσουμε μεγαλύτερη προσοχή στο τι τρώμε, πώς αυτό καλλιεργείται, πού και υπό ποιες συνθήκες; Αυτές είναι σημαντικότατες διαφορές που θα πρέπει να καθορίζουν τις επιλογές μας. Βιολογικά προϊόντα ή συμβατικής καλλιέργειας, κρέας από εντατικές εκτροφές ή από μικρές μονάδες και δη από εκτροφές της χώρας όπου ζούμε;
Αυτά είναι θέματα που καλούνται οι καταναλωτές να λύσουν μέσα τους έχοντας υπ’ όψιν τους το γνωστό ρητό «ας είναι η τροφή σου το φάρμακό σου». Το οικονομικό κόστος και οι διαφορές σε καλύτερες επιλογές είναι σχεδόν μηδαμινό πλέον.
Αντιμικροβιακή αντοχή
Για να δούμε όμως τι σημαίνει αντιμικροβιακή αντοχή. Ελκουμε τις πληροφορίες από την επίσημη ιστοσελίδα για την Ευρωπαϊκή Ημέρα Αντιβιοτικών.
«Αντιμικροβιακή αντοχή είναι η ικανότητα ενός μικροοργανισμού (π.χ. βακτηρίου, ιού ή παράσιτου, όπως το παράσιτο της ελονοσίας) να αντιστέκεται στη δράση ενός αντιμικροβιακού παράγοντα. Είναι αποτέλεσμα της προσαρμογής του μικροοργανισμού στο περιβάλλον του.
■ Κάθε χρήση αντιμικροβιακών παραγόντων αναγκάζει τους μικροοργανισμούς ή να προσαρμοστούν ή να πεθάνουν.
■ Οι μικροοργανισμοί που αποικίζουν και ενίοτε προσβάλλουν ανθρώπους και ζώα είναι αυτοί που αναπτύσσουν αντοχή στα αντιμικροβιακά και όχι οι άνθρωποι ή τα ζώα. Οι άνθρωποι και τα ζώα δεν αποκτούν αντοχή στις αντιμικροβιακές θεραπείες. Μόνο τα βακτήρια και οι άλλοι μικροοργανισμοί έχουν αυτή τη δυνατότητα.
■ Η αντιμικροβιακή αντοχή μειώνει ή εξαλείφει την αποτελεσματικότητα του αντιμικροβιακού παράγοντα να θεραπεύει ή να προλαμβάνει τις λοιμώξεις που οφείλονται στον συγκεκριμένο μικροοργανισμό».
Αυτή λοιπόν η ιδιότητα έχει αποτέλεσμα «οι μικροοργανισμοί με αντοχή στα αντιμικροβιακά, συμπεριλαμβανομένων των πολυανθεκτικών, συχνά να ευθύνονται για λοιμώξεις και έχουν απομονωθεί σε ζώα παραγωγής τροφίμων ή μερικές φορές και σε τρόφιμα».
Οσον αφορά τον μηχανισμό της λειτουργίας της: «Οι δύο κυριότερες αιτίες αντιμικροβιακής αντοχής είναι:
■ Η χρήση αντιμικροβιακών, η οποία ασκεί οικολογική πίεση στους μικροοργανισμούς και συμβάλλει στην εμφάνιση και επιλογή μικροοργανισμών μέσα στους πληθυσμούς που είναι ανθεκτικοί στα αντιμικροβιακά.
■ Η διασπορά και διασταυρούμενη μετάδοση μικροοργανισμών ανθεκτικών στα αντιμικροβιακά μεταξύ ανθρώπων, μεταξύ ζώων και μεταξύ ανθρώπων, ζώων και περιβάλλοντος».
Μέρος του προβλήματος της αντιμικροβιακής αντοχής στην Ε.Ε. είναι τα αντιμικροβιακά που χρησιμοποιούνται στα ζώα παραγωγής τροφίμων. Η διεθνής κοινότητα έχει δραστηριοποιηθεί τα τελευταία τρία χρόνια με στόχο:
■ «Τον έλεγχο της καλπάζουσας διασποράς των πολυανθεκτικών μικροοργανισμών σε κτηνοτροφία, δημόσια υγεία και περιβάλλον.
■ Τη διάσωση των περιορισμένων θεραπευτικών επιλογών που διαθέτουμε ώστε να παραμείνουν τα φάρμακα αυτά ενεργά για απειλητικές για την ανθρώπινη ζωή λοιμώξεις.
■ Τον προσανατολισμό της έρευνας και της φαρμακευτικής βιομηχανίας στην ανάπτυξη νέων αντιμικροβιακών παραγόντων».
Επομένως αντιλαμβανόμαστε ότι το πρόβλημα είναι ορατό, ενεργό, απειλητικό και πάλι η λύση μπορεί να έρθει από τους συνειδητούς καταναλωτές.
📌 Info
Οι ερευνητές που εκπόνησαν την έρευνα είναι οι: Thomas P. Van Boeckel, João Pires, Reshma Silvester, Cheng Zhao, Julia Song , Nicola G. Criscuolo, Marius Gilbert, Sebastian Bonhoeffer, Ramanan Laxminarayan