του Clive Hamilton (*)
Η μελέτη για την κλιματική αλλαγή που δημοσιεύτηκε αυτή την εβδομάδα στην επιθεώρηση “ Nature Climate Change”, και αναφέρεται στις 467 συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, δείχνει ότι αλλάζει η παγκόσμια λειτουργία του γήινου συστήματος, κάτι που θα έχει ποικίλες και σοβαρές συνέπειες στην ανθρώπινη ζωή. Οι εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου δεν έχουν επηρεάσει μόνο το κλίμα και τη λειτουργία της ατμόσφαιρας, αλλά όλες τις μορφές του πλανήτη: η σύνθεση των ωκεανών αλλάζει, οι θάλασσες θερμαίνονται, οι πάγοι λιώνουν και ο κύκλος του ύδατος αλλοιώνεται. Εχουμε εισέλθει σε μια νέα γεωλογική εποχή, την Ανθρωπόκαινο Εποχή, και δεν υπάρχει επιστροφή στην προηγούμενη κατάσταση.
Η θέρμανση του πλανήτη κατά 4 βαθμούς θα προκαλέσει τεράστιες εντάσεις στις κοινωνίες για αιώνες. Στις αναπτυσσόμενες χώρες θα σημειωθούν μαζική μετανάστευση, πολλοί νεκροί και βίαιες συγκρούσεις. Οι ανεπτυγμένες χώρες θα γνωρίσουν φτώχεια και κύματα μετανάστευσης. Όλα αυτά θα προκαλέσουν δυσφορία απέναντι στις πλούσιες χώρες, που θα προσπαθήσουν χωρίς αμφιβολία να οχυρωθούν στον εαυτό τους.
Διερχόμαστε ήδη μια μεγάλη κρίση. Αν συνεχίσουμε έτσι, υπάρχει κίνδυνος κατάρρευσης της κοινωνίας. Στις πόλεις, οι πολίτες είναι απόλυτα εξαρτημένοι από τεράστια δίκτυα, για τον ηλεκτρισμό, τις μεταφορές, τον εφοδιασμό με τρόφιμα, τη συγκομιδή των σκουπιδιών. Αν ένα δίκτυο χαλάσει, θα προκληθεί χάος. Αν σταματήσουν να λειτουργούν πολλά μαζί, λόγω απρόβλεπτων κλιματικών γεγονότων, οι πολίτες θα προσπαθήσουν να διαφύγουν μαζικά από τις πόλεις. Τι θα κάνουν; Πού θα πάνε; Η κατάσταση δεν θα είναι διαχειρίσιμη.
Μόνο οι κοινότητες που παίρνουν στα σοβαρά την κλιματική απειλή, και προετοιμάζονται συλλογικά, θα μπορέσουν να την αντιμετωπίσουν. Στον σημερινό μας κόσμο, όμως, όλα τα έθνη είναι τόσο συνδεδεμένα και δικτυωμένα μεταξύ τους, που δύσκολα θα μπορέσουν να απομονωθούν και να περιορίσουν τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής.
Ενας από τους λόγους που είναι τόσο σύνθετη η δράση κατά της κλιματικής αλλαγής είναι η άρνηση της επιστημονικής πραγματικότητας. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η σχετική δυσπιστία καλλιεργείται εδώ και τρεις δεκαετίες από τη βιομηχανία των ορυκτών καυσίμων. Στη συνέχεια, η κλιματική επιστήμη εντάχθηκε σε έναν πολιτισμικό πόλεμο που δεν έχει καμιά σχέση με αριθμούς και αποδείξεις. Για τους συντηρητικούς, η απόρριψη της επιστήμης έγινε στοιχείο της ταυτότητάς τους. Οι άνθρωποι αυτοί θεωρούν ότι η κλιματική επιστήμη προωθείται από την πολιτική οικολογία. Η οικολογία όμως είναι εχθρός τους, όπως και όλες οι κοινωνικές πρόοδοι που σημειώθηκαν τη δεκαετία του ’60 (χειραφέτηση των γυναικών, κίνημα για τα ανθρώπινα δικαιώματα, φιλειρηνισμός). Για να αλλάξει η άποψή τους για την κλιματική αλλαγή πρέπει να αλλάξει η ταυτότητα τους, κάτι που είναι εξαιρετικά δύσκολο.
Δεν πρέπει όμως να επιρρίψουμε όλη την ευθύνη στους αμερικανούς «κλιματοσκεπτικιστές» και στον πρόεδρο Τραμπ. Η αλήθεια είναι ότι είμαστε όλοι «κλιματοσκεπτικιστές». Είναι σχεδόν αδύνατο να αποδεχθούμε όλη την αλήθεια γι’αυτά που έχει υποστεί ο πλανήτης εξαιτίας μας. Εχω δει ανθρώπους που ζουν με αυτή την ιδέα καθημερινά και έχουν αναπτύξει ένα είδος παράνοιας. Διότι το να δεχθούμε το σύνολο των μηνυμάτων των επιστημόνων για το κλίμα θα σήμαινε να εγκαταλείψουμε τη θεμελιώδη αρχή της νεωτερικότητας, δηλαδή την ιδέα μιας προόδου. Θα σήμαινε να ξεχάσουμε την ιδέα ότι το μέλλον αποτελεί πάντα μια βελτιωμένη εκδοχή του παρόντος. Ακόμη κι αυτοί που επικρίνουν όμως τον καπιταλισμό εξαρτώνται πλήρως από αυτόν. Προσπαθούμε λοιπόν όλοι να αντισταθούμε σε αυτή τη νέα πραγματικότητα όσο περισσότερο μπορούμε.
Ένα μέρος των πολιτών αντιλαμβάνονται επαρκώς την επιστήμη, συνειδητοποιούν ότι η κατάσταση είναι σοβαρή και ζητούν από τις κυβερνήσεις τους να λάβουν μέτρα. Δεν είναι αρκετοί, αλλά εδώ και δύο-τρία χρόνια αυξάνονται. Το ζήτημα είναι να μη μειωθεί αυτό το ενδιαφέρον. Το 2007, για παράδειγμα, μια καταστροφική ξηρασία στην Αυστραλία προκάλεσε μεγάλη κινητοποίηση των πολιτών. Όταν έβρεξε, όμως, το πρόβλημα ξεχάστηκε. Ισως η συνειδητοποίηση των κινδύνων αποκτήσει έναν μόνιμο χαρακτήρα, αλλά δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι. Είναι πάντως ο μόνος τρόπος για να μην οδηγηθούμε σε μια ανεπανόρθωτη καταστροφή.
(*) Ο Κλάιβ Χάμιλτον είναι αυστραλός φιλόσοφος, καθηγητής δημόσιας ηθικής και συγγραφέας του βιβλίου «Ρέκβιεμ για το ανθρώπινο είδος. Απέναντι στην πραγματικότητα της κλιματικής αλλαγής».
(Πηγή: συνέντευξη στην εφημερίδα Le Monde)
Τα κείμενα που φιλοξενούνται στη στήλη «Ιδέες και Απόψεις» του ΑΠΕ-ΜΠΕ δημοσιεύονται αυτούσια και απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων και όχι του Πρακτορείου.