Ήταν φθινόπωρο του 2004, ο Μιχάλης Παπαγιαννάκης μόλις είχε τελειώσει τη θητεία του στην Ευρωβουλή και το τμήμα Οικολογίας του ΣΥΝ βρισκόταν σε φάση ανασυγκρότησης. Μαζευτήκαμε λοιπόν κατόπιν καλέσματος της Πολιτικής Γραμματείας και μετά από εισήγηση του Μιχάλη, ορίστηκε η ατζέντα και οι τομείς εργασίας του τμήματος.
του Κώστα Ζαχαριάδη
Όταν φτάσαμε στην ενότητα της κλιματικής αλλαγής, ξεκίνησε να μας μιλά και είπε κάτι περίεργο στο οποίο τότε δεν έδωσα μεγάλη σημασία αλλά, καθώς περνούν τα χρόνια αποδεικνύεται στην πολιτική του διάσταση προφητικό: «στο μέλλον τα δελτία ειδήσεων θα ξεκινούν με τον καιρό».
Είναι το κλίμα ο καιρός; ‘Οχι φυσικά. Επηρεάζει η αλλαγή του κλίματος τα καιρικά φαινόμενα; Προφανώς ναι!
Τα κύματα του καύσωνα που πλήττουν σήμερα όλη την Ευρώπη, αποτελούσαν κάποτε την εξαίρεση σαν καιρικό φαινόμενο. Τώρα πια αποτελούν τον κανόνα. Πυρκαγιές που περιγράφονται σαν «πύρινοι στρόβιλοι» και δυστυχώς δεν είναι αντιμετωπίσιμες ούτε από τις πυροσβεστικές δυνάμεις, μαίνονται όλο και συχνότερα παγκοσμίως. Οι παρατεταμένοι καύσωνες αλλά και οι συχνές πλέον πλημμύρες αποτελούν μόνο ένα μικρό δείγμα των καταστροφικών συνεπειών της κλιματικής αλλαγής.
Τι σημαίνει όμως κλιματική αλλαγή; Τι θα αλλάξει;
- Η διαφοροποίηση των αποθεμάτων νερού, που θα οδηγήσει εκατομμύρια ανθρώπους στη λειψυδρία και τους πληθυσμούς αυτούς σε μετακινήσεις,
- Η υποβάθμιση των οικοσυστημάτων εξαιτίας της ερημοποίησης, του αυξημένου κινδύνου εκδήλωσης πυρκαγιών και κατάρρευσης της βιοποικιλότητας μας απογυμνώνουν από φυσικούς πόρους.
- Η αλλαγή του διατροφικού χάρτη, θα οδηγήσει πολλούς ανθρώπους στην πείνα, σε εμφύλιους πολέμους και μαζικό κύμα μετανάστευσης.
- Ο περιορισμός των ακτογραμμών πολλών χωρών θα είναι γεγονός, εξαιτίας της ανόδου στάθμης της θάλασσας.
- Η αύξηση της θερμοκρασίας, θα προκαλέσει αύξηση των αιφνίδιων θανάτων , ειδικά κατά την περίοδο των θερινών μηνών. Όταν πια τα ακραία καιρικά φαινόμενα θα είναι ο κανόνας και όχι η εξαίρεση.
Για να το πούμε απλά και κατανοητά, η κλιματική αλλαγή κάνει τα ακραία καιρικά φαινόμενα πιο πυκνά στη διάσταση του χρόνου και πιο έντονα στη διάσταση της διακύμανσης.
Οι συνέπειες των παραπάνω αλλαγών θα αποτελέσουν δυσβάστακτο γεγονός για τις τοπικές κοινωνίες και οικονομίες, ιδίως των πιο αδύναμων χωρών που θα πιεστούν σημαντικά εξ αιτίας της κλιματικής αλλαγής. Σύμφωνα με παλαιότερες επιστημονικές εκθέσεις, έκθεση Stern, το ετήσιο κόστος της κλιματικής αλλαγής για τις ανεπτυγμένες χώρες θα φτάσει στο 1% – 4% του ΑΕΠ τους και στις αναπτυσσόμενες στο 5% – 10% του ΑΕΠ τους κάθε χρόνο. Αν δε, υπολογιστεί και το κόστος από «πολιτική αστάθεια» ή «κοινωνική αναταραχή» εξ αιτίας πολεμικών ή εμφύλιων συρράξεων, αυτό εκτοξεύεται από 5% έως 20%.
Μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την κλιματική αλλαγή; Προλαβαίνουμε;
Δυστυχώς οι μέχρι τώρα προσπάθειες να αντιμετωπιστεί η κλιματική αλλαγή δεν φαίνεται να έχουν τύχη καθώς οι αρνητικές καταγραφές των επιστημονικών δεδομένων πληθαίνουν. Παρά τις δεσμεύσεις των χωρών στη συμφωνία του Παρισιού να διατηρήσουν την άνοδο της θερμοκρασίας αρκετά κάτω από τους δυο βαθμούς σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα, οι εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου αυξάνονται ξανά και ξανά κάνοντας τις διακηρυγμένες αποφάσεις να μοιάζουν κενές πολιτικής εφαρμογής.
Είναι εμφανές ότι, το ζήτημα δεν είναι απλά οι προθέσεις αλλά και η δομή της παγκόσμιας οικονομίας, που αναζητά διαρκώς την ανάπτυξη με κάθε κοινωνικό και περιβαλλοντικό κόστος. Έχουμε παγκοσμίως ένα παραγωγικό και καταναλωτικό μοντέλο που τοποθετεί την ανάπτυξη του ΑΕΠ πάνω από οτιδήποτε άλλο παραβλέποντας τις συνέπειες για τον άνθρωπο και το περιβάλλον.
Μόνον εάν η οικολογική, η οικονομική και η κοινωνική διάσταση θεωρηθούν ως ενιαία συμπαγής ολότητα, η μετάβαση προς μια οικονομία που θα εστιάζει στις περιβαλλοντικές και κοινωνικές ανάγκες θα είναι εφικτή.
Ο αγώνας ενάντια στην κλιματική αλλαγή σε τοπικό και διεθνές επίπεδο είναι αγώνας για κοινωνική δικαιοσύνη. Αυτοί που δημιούργησαν το πρόβλημα είναι αυτοί που έχουν τη δυνατότητα να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες, και την ισχύ να διαπραγματεύονται στα διεθνή οικονομικά forum, επιβάλλοντας «λύσεις», ενώ αυτοί που δεν συνέβαλαν καθοριστικά στο να διαμορφωθεί η υφιστάμενη κατάσταση είναι πιο ευπαθείς, εκτεθειμένοι, περισσότερο απροστάτευτοι στις συνέπειές της.
Στην εποχή λοιπόν της κλιματικής αλλαγής, έχοντας ως στόχο την ανατροπή του φαινόμενου της υπερθέρμανσης, καθίσταται αναγκαία η προσαρμογή του ανθρώπου σε μια άλλη πραγματικότητα. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να τεθεί σε ισχύ ένας ολοκληρωμένος σχεδιασμός που θα εμπεριέχει μεθόδους προσαρμογής στα νέα κλιματικά και φυσικά δεδομένα και πολιτικές δράσεις που θα συνδέουν την οικονομική- περιβαλλοντική και κοινωνική ανάπτυξη με ισότιμη έμφαση στην περιβαλλοντική ακεραιότητα και τη κοινωνική πρόοδο και φροντίδα. Άλλωστε, οφείλουμε να αναγνωρίσουμε στην καθημερινή ζωή μας και στους θεσμούς διακυβέρνησής μας, ότι η Γη με όλες τις μορφές της ζωής είναι το μόνο μας σπίτι.
Όλα αυτά πρέπει να τα δούμε σε επίπεδο εφαρμοσμένης πολιτικής και στην Ελλάδα. Οι κλιματικές προκλήσεις του μέλλοντος θα είναι τεράστιες και για τη χώρα μας αλλά και για την ασταθή γειτονιά μας. Η έγκαιρη προετοιμασία και η δημιουργία υποδομών αντιμετώπισης εκτάκτων αλλά και τακτικών φαινομένων που θα προκύπτουν από την κλιματική αποσταθεροποίηση είναι η καλύτερη προεργασία που μπορούμε και πρέπει να κάνουμε.