Νέες αποδεσμεύσεις απορρήτων φακέλων του Φόρειν ΄Οφις για 1984-87
Παραμονή τουρκικών στρατευμάτων μετά τη λύση
Μέρος Α’
Σε συνέχεια των όσων δημοσιεύσαμε για τα σχέδια που υπέβαλε το 1983 η Βρετανική Υπάτη Αρμοστεία στη Λευκωσία για λύση ομοσπονδίας και εσαεί παραμονή τουρκικών στρατευμάτων μετά τη λύση (σχέδια τότε Γραμματέα Matthew Kidd (αργότερα δύο φορές Υπ. Αρμοστού ) και Υπ.Αρμοστού W. Wilberforce- Βλέπε Μερική ‘μόνιμη’ παραμονή τουρκικών στρατευμάτω ν Σημερινή 7.12.2016 http://www.sigmalive.com/simerini/politics/386114/meriki-monimi-paramoni-tourkikon-stratevmaton ) τα νέα αποδεσμευμένα έγγραφα μας ενημερώνουν για την συνέχεια των συζητήσεων εκείνων.
Οι αξιωματούχοι του Φόρειν ΄Οφις συνέχισαν να μελετούν τα σχέδια που τους είχαν σταλεί από την Ύπ. Αρμοστεία στη Λευκωσία (από τον Ύπ. Αρμοστή W. J. A. Wilberforce και Γραμματέα τότε Matthew Kidd) και πως θα μπορούσαν οι Έλληνες της Κύπρου να δεχθούν παραμονή τουρκικών στρατευμάτων μετά τη λύση. Μια πιθανότητα ήταν να αποχωρούσαν 10,000 στρατεύματα κατά διαστήματα αλλά η βρετανική πρεσβεία στην Άγκυρα έβρισκε ότι ήταν πολύ αισιόδοξο να αναμένουν τους Τούρκους να αρχίσουν απόσυρση στρατευμάτων, αν ποτέ το δεχόντουσαν, εκτός μετά την εγκαθίδρυση της μεταβατικής κυβέρνησης, σε μια λύση Ομοσπονδίας, και αυτό αν και εφόσον θα έφθαναν σε μια συνεννόηση στο εδαφικό και στο συνταγματικό. ¨Όμως έστω και τότε, το καλύτερο που θα μπορούσαν να ελπίζουν, ήταν μια συμβολική ελάττωση και κάθε άλλο από 10,000 όπως σκεφτόντουσαν (Λονδίνο και ΄Υπ. Αρμοστής στη Λευκωσία στο έγγραφό τους). « Μόνο όταν οι Τούρκοι θα είναι ικανοποιημένοι με τις νέες συνταγματικές διευθετήσεις ίσως να συμφωνήσουν σε ελάττωση στρατευμάτων όπως τα σκέφτεστε» τους διεμήνυσε η βρετανική πρεσβεία στην Άγκυρα.
Προσωπικότητες Ελλάδας – Κύπρου σε Βρετανούς και Αμερικανούς για μερική παραμονή στρατευμάτων…
Περικλής Νεάρχου
Με επιστολή της ημερ. 4 Ιουνίου 1985 προς το Φόρεϊν Όφις, με αντίγραφα στις πρεσβείες Λευκωσίας, Άγκυρας, Ουάσιγκτον και την Αντιπροσωπία του Ηνωμένου Βασιλείου στη Νέα Υόρκη, η βρετανική πρεσβεία στην Αθήνα ενημέρωνε:
«Δεν έχουμε πολλά να προσθέσουμε. Οι Έλληνες συμμερίζονται τις επιθυμίες των Ελλήνων Κυπρίων να φύγουν όλα τα τουρκικά στρατεύματα και κατά προτίμηση πριν από την εγκαθίδρυση της μεταβατικής κυβέρνησης. Αυτό είναι που ακόμα απαιτεί δημόσια ο Παπανδρέου. Όμως, αυτό δεν είναι κατ’ ανάγκην και η τελευταία λέξη του Παπανδρέου: Ο Περικλής Νεάρχου (ο σύμβουλος του Πρωθυπουργού για το Κυπριακό) μού είπε ότι ορισμένα τουρκικά στρατεύματα μπορούν να μείνουν ως μέρος μιας δύναμης των Ηνωμένων Εθνών. Οι Έλληνες λοιπόν μπορεί να δεχθούν κάτι σαν αυτό που αναφέρεται στην παράγραφο 7 του εγγράφου…».
(But this is not necessarily Papandreou’s bottom line: Periklis Nearchou (PM’s adviser on Cyprus) has told me that some Turkish troops could remain as part of a UN force. The Greeks may therefore bring themselves to accept something along the lines of paragraph 7 of the paper…).
Ανδρέας Μαυρομάτης
Στις 11 Ιουνίου 1985, η αμερικανική Πρεσβεία στη Λευκωσία, με επιστολή της προς τον κ. David Dain της βρετανικής Υπ. Αρμοστείας στη Λευκωσία, τον ενημέρωσε με τα ακόλουθα:
«Ευχαριστούμε που μας παραχωρήσατε πρόσβαση να διαβάσουμε το έγγραφό σας “Κύπρος – Ελάττωση στρατευμάτων”… Στην παράγραφο 4 παρατηρείτε ότι οι Έλληνες Κύπριοι, που ιδιωτικά αναγνωρίζουν την πιθανότητα παρουσίας τουρκικών στρατευμάτων μετά τη διευθέτηση, φαίνεται να σκέφτονται πέριξ τους 650 στρατιώτες. Θα σας ενδιαφέρει να ξέρετε ότι αμέσως μετά τη Σύνοδο στη Νέα Υόρκη τον Ιανουάριο 1985, ο Ανδρέας Μαυρομάτης μού είπε, κατά τη διάρκεια επίσημης συνάντησης στο Υπ. Εξωτερικών, ότι, αν οι Τούρκοι ήθελαν 1.000 ή ακόμα 2.000 (στρατιώτες) θα ήταν αποδεκτό. Πρέπει να προσθέσω ότι, όταν αργότερα, σε συζήτηση, ανέφερα αυτό στον Γιώργο Ιακώβου (τον τότε Υπ. Εξωτερικών της Κυπριακής Δημοκρατίας) αποκήρυξε κάτι τέτοιο.
(Andreas Mavrommatis said to me, during a formal meeting at the Foreign Ministry, that if the Turks wanted 1.000 or even 2.000, this could be accepted. Ι must add that when I mentioned this in a later conversation with George Iacovou he repudiated it).
Θέμης Στοφορόπουλος
Σε αντίθεση, ο Έλληνας Πρέσβης στη Λευκωσία, Θέμης Στοφορόπουλος, σε συνάντησή του με τον Βρετανό ομόλογό του κ. W. J. A. Wilberforce στις 22 Ιουλίου 1987, του εξέφρασε την έντονη δυσαρέσκειά του για το ότι ο Βρετανός Υπ. Εξωτερικών παρότρυνε τον Halefoglu στο Λονδίνο να προβεί σε μια τουλάχιστον μικρή ελάττωση των τουρκικών στρατευμάτων. Ο Στοφορόπουλος υποστήριξε ότι ήταν εντελώς λανθασμένη προσέγγιση, γιατί επισκίαζε την ανάγκη για αποχώρηση όλων των τουρκικών στρατευμάτων.
(Stoforopoulos expressed considerable displeasure over reports that the Secretary of State had urged Halefoglu in London to make at least a modest reduction in the number of Turkish troops in Cyprus. He claimed that this was quite the wrong thing to do, since it obscured the necessity to get all the Turkish troops out…).
Εμπάργκο όπλων εναντίον της Κυπριακής Δημοκρατίας
Για το βρετανικό εμπάργκο όπλων εναντίον της Κυπριακής Δημοκρατίας έγραψα στη «Σημερινή» σε δύο προηγούμενες καλύψεις των βρετανικών εγγράφων, η πρώτη την 1.5.2014 και η δεύτερη στις 8.7.2015. http://www.sigmalive.com/simerini/politics/122343/prova-dizonikis
http://www.sigmalive.com/simerini/politics/247591/paignidia-ton-tourkon-me-varosia
Στα νέα έγγραφα για τα έτη 1986 και 1987 το Φόρεϊν Όφις μάς ξεκαθαρίζει την πολιτική του αυτή εις βάρος της Κυπριακής Δημοκρατίας. 1) Βασίζεται στις κατευθυντήριες γραμμές που ενέκρινε το 1980 ένα από τα Γραφεία του Υπουργικού (Lord Privy Seal). 2) «Πιο σημαντικά, οι πωλήσεις (οπλισμού προς την Κυπριακή Δημοκρατία) θα αδυνατούσαν σοβαρά τις προοπτικές της Βρετανίας στην Τουρκία, η οποία είναι ήδη η 4η μεγαλύτερή μας αγορά οπλισμού παγκοσμίως και όπου μεγάλες νέες συμφωνίες ήδη βρίσκονται υπό διαπραγμάτευση. Γαλλικές πωλήσεις προς την Κύπρο έχουν καθαρά επηρεάσει τις προοπτικές τους (Γαλλίας) στην Τουρκία», έγραψε ο κ. P. J. Torry του Νοτίου Τμήματος Ευρώπης, στις 18 Αυγούστου του 1987. Ταυτόχρονα με την άρνηση σε βρετανική εταιρεία να πωλήσει οπλισμό στην Κυπριακή Δημοκρατία, το Φόρεϊν Όφις ενημέρωσε και τους Τούρκους για την απόφασή τους, γιατί αυτό «θα βοηθήσει τις πιθανότητές μας για τις συμφωνίες που αναφέρθηκαν πιο πάνω», πρόσθεσε ο αξιωματούχος.
(Σημ.: Το 1987 ήταν και ο χρόνος που επιβλήθηκε στην ΚΔ και το αμερικανικό εμπάργκο όπλων, του οποίου, με το Νομοσχέδιο H. Res. 5508 που κατατέθηκε πρόσφατα στην Ουάσιγκτον, ζητείται η άρση).
Έποικοι
Τον Δεκέμβριο του 1987 τόσο το Φόρεϊν Όφις, όσο και η βρετανική Υπ. Αρμοστεία στη Λευκωσία θεωρούσαν το θέμα των εποίκων ως δίκοπο μαχαίρι, εκτιμώντας ότι οποιαδήποτε αναφορά εκ μέρους των για ανθρώπινα δικαιώματα μπορούσε να εξελιχθεί σε μπούμερανγκ γι’ αυτούς. «Οι έποικοι πρωτίστως προκαλούν πολιτικά προβλήματα, τα οποία θα διευθετηθούν, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, ως μέρος της συνολικής συμφωνίας. Η προστασία των ανθρωπίνων τους δικαιωμάτων, είτε αυτοί θα παραμείνουν στην Κύπρο ή θα επαναπατριστούν, θα είναι κάτι που θα το διασφαλίσει τα ενδιαφερόμενα μέρη στη συμφωνία», υποστήριζαν.
Δεν είχαν συνολικό αριθμό των εποίκων στα κατεχόμενα, η κυπριακή Κυβέρνηση πίστευε ότι ο αριθμός τους είχε αυξηθεί στις 60-65.000, ενώ το Φόρεϊν Όφις επικαλείτο ότι δεν είχε μαρτυρία για τόσους, οι ίδιοι τους υπολόγιζαν στις 35.000 σε σύνολο πληθυσμού στα κατεχόμενα των 150.000.
To αεροδρόμιο στο κατεχόμενο Λευκόνοικο
Η ανέγερση του αεροδρομίου στο κατεχόμενο Λευκόνοικο ξεκίνησε τον Αύγουστο του 1983 και αναμενόταν να τελειώσει μέσα του 1985, έγραψε στις 11 Ιανουαρίου 1984 η Υπ. Αρμοστεία, στη Λευκωσία, προς το Φόρεϊν Όφις. Εγκαινιάστηκε από τον Τούρκο πρέσβη στα κατεχόμενα στις 7 Μαρτίου 1986. (Αναφορά 12.3.1986).
«Αρχές του 1984 η εφημερίδα του ΑΚΕΛ πρόβαλε ότι η ανέγερση αεροδρομίου στο Λευκόνοικο θα χρησιμοποιείτο από τους Αμερικανούς και το Rapid Deployment Force. Η κατηγορία βασίστηκε πάνω σε μια δήλωση του Ερτεκούν, του νέου ‘υπουργού εξωτερικών και άμυνας’, ότι οι διευκολύνσεις που προσέφερε η Τουρκία στις ΗΠΑ για τις προσπάθειες ειρήνευσης στη Μέση Ανατολή μπορούσαν να επεκταθούν και στη βόρεια Κύπρο» (Αναφορά 11 Ιανουαρίου 1984). Στις 27 Μαΐου 1984 αναφορά έκαναν και οι «Κυριακάτικοι Τάιμς» του Λονδίνου, «προφανώς βασίστηκαν σε πηγές του ΑΚΕΛ». Στις 16 Δεκεμβρίου 1984 άλλο δημοσίευμα στην «Καθημερινή» των Αθηνών επικαλείτο ότι οι Αμερικανοί ήθελαν να το χρησιμοποιούν με επίσημη κυπριακή έγκριση.
Στις 3 Απριλίου 1986, ανακοινωθέν του Υπουργείου Εξωτερικών της κυπριακής Κυβέρνησης τόνιζε ως παράνομο το στρατιωτικό «αεροδρόμιο» στο κατεχόμενο χωριό Λευκόνοικο και ότι ήταν καλά γνωστό ότι χτίστηκε από τουρκική εταιρεία με χρηματοδότηση της Τουρκίας. Και ότι ο Ραούφ Ντενκτάς είχε επιβεβαιώσει τον στρατιωτικό χαρακτήρα του «αεροδρομίου» ως υποδομή για την «ΤΔΒΚ». Η Κυπριακή Δημοκρατία δεν είχε πρόθεση να αναγνωρίσει το παράνομο «αεροδρόμιο» στο Λευκόνοικο ως είσοδο ή τελωνειακό αεροδρόμιο για την Κύπρο βάσει διεθνών συμβάσεων.
Όσο για τους ισχυρισμούς ότι το χρηματοδότησαν οι ΗΠΑ, ο τότε Πρόεδρος της ΚΔ, Σπύρος Κυπριανού, στις 14 Δεκεμβρίου 1984, μιλώντας σε δημοσιογράφους, δήλωσε ότι είχε διαβεβαιώσεις από την Ουάσιγκτον ότι οι ΗΠΑ δεν είχαν τίποτα να κάνουν με οποιαδήποτε στρατιωτική ανέγερση στα κατεχόμενα εδάφη της Κυπριακής Δημοκρατίας. Οι Αμερικανοί αρνούνταν κατηγορηματικά τους ισχυρισμούς και δεν υπήρχαν τέτοιες μαρτυρίες, όπως έγραφε και ο ΄Υπ. Αρμοστής W. Wilberforce. Την ίδια αρνητική απάντηση έπαιρνε και η βρετανική πρεσβεία στην Ουάσιγκτον, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ αρνιόταν οποιαδήποτε αμερικανική ανάμειξη, με αποτέλεσμα να κυκλοφορήσει και επίσημη ανακοίνωση, απορρίπτοντας εκείνους τους ισχυρισμούς.
Η συνέχεια την ερχόμενη Κυριακή.
ΦΑΝΟΥΛΑ ΑΡΓΥΡΟΥ
Ερευνήτρια/δημοσιογράφος