Στις 28 Απριλίου 2025, η Ιβηρική Χερσόνησος βίωσε ένα πρωτοφανές γενικευμένο ενεργειακό blackout, το οποίο, σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις ειδικών και αρμόδιων φορέων των ισπανικών αρχών, αποδίδεται στην αδυναμία των διαχειριστών των ισπανικών δικτύων να διαχειριστούν τον τεράστιο όγκο παραγόμενης πράσινης ενέργειας.
Η κατάσταση επιδεινώθηκε περαιτέρω από την απουσία έξυπνων και προηγμένων συστημάτων εξισορρόπησης τάσης και συχνότητας στα δίκτυα υψηλής και υπερυψηλής τάσης.
Η παραγωγή από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) είναι εκ φύσεως στοχαστική: τα αιολικά πάρκα εξαρτώνται από τον άνεμο και τα φωτοβολταϊκά από την ηλιοφάνεια. Ωστόσο, ξαφνικές και απρόβλεπτες μεταβολές στις καιρικές συνθήκες —όπως η παύση των ανέμων ή η αιφνίδια νεφοκάλυψη— μπορούν να προκαλέσουν απότομες αυξομειώσεις στο παραγόμενο πράσινο φορτίο. Σε τέτοιες περιπτώσεις, τα υπάρχοντα συστήματα ελέγχου, σε συνδυασμό με την πραγματική ζήτηση, ενεργοποιούν αυτόματα διαδικασίες αποσύνδεσης των πράσινων πάρκων από το δίκτυο για την προστασία των ίδιων των εγκαταστάσεων.
Αυτή η ξαφνική αποσύνδεση οδηγεί σε άμεση μείωση της διαθέσιμης ισχύος, γεγονός που διαταράσσει σοβαρά την ευστάθεια του δικτύου. Επιπλέον, η έλλειψη αδράνειας από τις ΑΠΕ —λόγω της τεχνολογίας τους— καθιστά αδύνατη την απορρόφηση απότομων διακυμάνσεων στην παροχή ρεύματος. Αντιθέτως, οι θερμικές μονάδες (όπως φυσικού αερίου, πυρηνικές ή άνθρακα), με τα περιστρεφόμενα μέρη και τους στροβίλους τους, διαθέτουν αδράνεια και μπορούν να ανταποκριθούν αποτελεσματικά σε τέτοιες αστάθειες.
Σύμφωνα με ειδικούς, μία από τις πιο συχνές αιτίες ενός γενικευμένου blackout είναι η αποτυχία ελεγχόμενης διαχείρισης των ροών ενέργειας σε πραγματικό χρόνο —ειδικά όταν η ανισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης υπερβεί κρίσιμα όρια ασφαλείας.
Τα πράσινα πάρκα που λειτουργούν σήμερα δεν διαθέτουν επαρκώς ανεπτυγμένα συστήματα αυτοματοποιημένου ελέγχου και έξυπνων τεχνολογιών, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να συμβάλουν στην απαραίτητη σταθεροποίηση των δικτύων. Όταν εντοπίζεται απότομη μεταβολή στην ισορροπία προσφοράς-ζήτησης ή συχνότητας, αυτά αποσυνδέονται αυτόματα, αυξάνοντας τον κίνδυνο αστάθειας.
Η ταυτόχρονη αποσύνδεση πολλών τέτοιων πάρκων επιφέρει σημαντική διαταραχή στα δίκτυα, αρχικά τοπικού χαρακτήρα, η οποία, αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα, μπορεί να εξαπλωθεί και να προκαλέσει γενικευμένο blackout. Το συμβάν της 28ης Απριλίου σημειώθηκε στις 12:32 μ.μ., όταν το ενεργειακό σύστημα της Ιβηρικής «κράσαρε» λόγω έλλειψης επαρκούς ισχύος. Το έλλειμμα δεν κατέστη δυνατό να καλυφθεί, καθώς δεν υπήρχαν λειτουργικά αποθηκευτικά συστήματα, η συμμετοχή μονάδων σταθερού φορτίου ήταν περιορισμένη, ενώ και οι ηλεκτρικές διασυνδέσεις με το υπόλοιπο ευρωπαϊκό δίκτυο ήταν ανεπαρκείς.
Τη στιγμή εκείνη, η συμμετοχή των ΑΠΕ άγγιζε σχεδόν το 80% της συνολικής παραγωγής. Οποιαδήποτε καιρική μεταβολή σε περιοχή με πυκνή εγκατάσταση πράσινων μονάδων —όπως η νοτιοανατολική Ισπανία— είχε τη δυναμική να επηρεάσει όχι μόνο την τοπική σταθερότητα αλλά και ολόκληρη την επικράτεια.
Σε αυτό το πλαίσιο, τίθεται το ερώτημα: ποια είναι η διαφορά της Ελλάδας από την Ισπανία όσον αφορά στη διαχείριση ηλεκτρικών συστημάτων, τις πράσινες ενεργειακές υποδομές και τη διασφάλιση της ενεργειακής σταθερότητας;
Η Ελλάδα διαθέτει περισσότερους εναλλακτικούς διαδρόμους ηλεκτρικής διασύνδεσης με γειτονικές χώρες όπως η Ιταλία, η Αλβανία, η Βόρεια Μακεδονία, η Βουλγαρία και η Τουρκία. Έτσι, σε περίπτωση βλάβης σε μια γραμμή, υπάρχουν τέσσερις επιπλέον εναλλακτικές.
Τα ελληνικά πρωτόκολλα ασφαλείας προβλέπουν τακτικό «ρολάρισμα» φορτίου (load shedding), με αποτέλεσμα να εφαρμόζονται κυκλικές, βραχύχρονες και προβλέψιμες διακοπές ρεύματος όταν υπάρχουν ενδείξεις υπερφόρτωσης ή έλλειψης παραγωγής.
Η Ελλάδα διαθέτει υψηλό ποσοστό ευέλικτων θερμικών μονάδων στο ενεργειακό της μείγμα, με πάνω από 40% συμμετοχή από μονάδες φυσικού αερίου (σε σύγκριση με μόλις 11% της Ισπανίας) και επιπλέον 12% από πυρηνικές. Αυτές οι μονάδες μπορούν να ενεργοποιηθούν γρήγορα και να απορροφήσουν απότομες διακυμάνσεις, σταθεροποιώντας το δίκτυο.
Η τοπολογία των ισπανικών δικτύων δεν βασίζεται στη δημιουργία παράλληλων και ανεξάρτητων ηλεκτρικών βρόχων. Αντίθετα, στην Ελλάδα, οι βρόχοι μπορούν να απομονώνονται σε περίπτωση τεχνικής βλάβης, αποτρέποντας τη μετάδοση της αστάθειας σε ευρύτερο δίκτυο.
Πάνω από το 90% των πράσινων μονάδων στην Ελλάδα είναι διασυνδεδεμένα με συστήματα τηλεποπτείας SCADA, τα οποία επιτρέπουν αυτόματη διαχείριση των ενεργειακών ροών, αποτρέποντας απότομες διαταραχές στη συχνότητα του δικτύου και επιτρέποντας ομαλή ένταξη και απόσυρση των ΑΠΕ.
Στην Ισπανία, αντιθέτως, λειτουργούν χιλιάδες μικρά πράσινα πάρκα, συχνά χωρίς συστήματα τηλεποπτείας ή αυτοματισμούς αποκοπής-επανασύνδεσης, γεγονός που ενισχύει την ενεργειακή νησιδοποίηση και τον κίνδυνο αστάθειας.
Επιπλέον, η Ισπανία παρουσιάζει μικρό interconnection ratio — δηλαδή αναλογία ισχύος διασυνδέσεων προς κατανάλωση — κάτω από τον ευρωπαϊκό στόχο του 10%. Η Ελλάδα ήδη ξεπερνά αυτό το όριο, φτάνοντας το 12%, και με τα προγραμματισμένα έργα διασύνδεσης με τη Μέση Ανατολή, την Αίγυπτο και την Κύπρο, το ποσοστό αναμένεται να ξεπεράσει το 18%.
Όλοι αυτοί οι παράγοντες συντελούν στη σημαντικά χαμηλότερη πιθανότητα εμφάνισης γενικευμένου blackout στην Ελλάδα λόγω της συμμετοχής των πράσινων μονάδων.
Το περιστατικό στην Ισπανία λειτουργεί ως προειδοποίηση: η υπερβολική εγκατάσταση πράσινων μονάδων —ιδιαίτερα όταν είναι διασκορπισμένες και μη ελεγχόμενες κεντρικά— ενέχει σοβαρούς κινδύνους για την ασφάλεια των εθνικών ενεργειακών υποδομών. Το πρόβλημα καθίσταται κρίσιμο αν δεν προχωρήσουν γρήγορα τα έργα εκσυγχρονισμού