Η τεχνητή νοημοσύνη (AI) δεν αποτελεί πλέον επιστημονική φαντασία. Είναι παρούσα, ραγδαία εξελισσόμενη και – είτε το θέλουμε είτε όχι – αναδιαμορφώνει τον κόσμο της εργασίας και της κοινωνικής οργάνωσης.
Γράφει ο Γιώργος Αθανασίου
Η ερώτηση δεν είναι πια αν η τεχνητή νοημοσύνη επηρεάζει τις ζωές μας, αλλά πώς το κάνει, ποιοι επωφελούνται και ποιοι πληρώνουν το τίμημα.
Απειλεί η AI τα δικαιώματα των εργαζομένων;
Η απάντηση είναι ξεκάθαρα ναι – και όχι. Η τεχνητή νοημοσύνη έχει ήδη «καταπιεί» χιλιάδες θέσεις εργασίας στον τομέα των υπηρεσιών, της λιανικής, των μεταφορών και των media. Αυτοματοποιημένα τηλεφωνικά κέντρα, πλατφόρμες διαχείρισης logistics, προγράμματα δημιουργίας περιεχομένου… αντικαθιστούν επαγγελματίες με ψηφιακά «αντίγραφα» που δεν ζητούν άδειες, μισθό ή δικαιώματα.
Πολλοί εργοδότες βρίσκουν στην AI τη φθηνότερη και πιο «πειθαρχημένη» εργατική δύναμη. Οι εργαζόμενοι, αντίθετα, μετατρέπονται σε επιτηρούμενες μονάδες παραγωγής, με κάθε τους κίνηση να καταγράφεται και να αξιολογείται από αλγορίθμους.
Ποιος πληρώνει την επέλαση της τεχνητής νοημοσύνης;
Όσο και αν προβάλλεται ως τεχνολογική πρόοδος για το «γενικό καλό», η AI αναπτύσσεται με ιδιωτικά κεφάλαια, εξυπηρετώντας ιδιωτικά συμφέροντα. Οι μεγάλοι τεχνολογικοί κολοσσοί επενδύουν δισεκατομμύρια για να χτίσουν συστήματα που συγκεντρώνουν δεδομένα, ελέγχουν ροές πληροφοριών και διαμορφώνουν συμπεριφορές.
Η κοινωνία πληρώνει:
-
με ανεργία,
-
με επισφαλείς θέσεις εργασίας,
-
με κατάργηση συλλογικών συμβάσεων,
-
με διάβρωση της ιδιωτικότητας και των ατομικών ελευθεριών.
Η ερώτηση λοιπόν δεν είναι αν θα εξελιχθεί η AI, αλλά ποιος την ελέγχει, πώς και προς όφελος ποιων.
Ευκαιρίες ή Απειλές; Η απάντηση βρίσκεται στην πολιτική βούληση
Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να γίνει εργαλείο απελευθέρωσης: να μειώσει την καταναγκαστική εργασία, να βελτιώσει τις υπηρεσίες υγείας, να διευρύνει την πρόσβαση στη γνώση. Όμως αυτό δεν θα γίνει αυτόματα, ούτε από τις αγορές.
Προϋπόθεση είναι:
-
Νομικό πλαίσιο που προστατεύει τον εργαζόμενο.
-
Φορολόγηση της τεχνολογικής υπεραξίας.
-
Διαφάνεια στους αλγόριθμους και δικαίωμα στη μη παρακολούθηση.
-
Συλλογική διαπραγμάτευση για την αξιοποίηση της AI.
Τι να απαιτήσει το συνδικαλιστικό κίνημα;
Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις οφείλουν να αφυπνιστούν και να εντάξουν τη συζήτηση για την AI στα αιτήματά τους:
✅ Εξασφάλιση θέσεων εργασίας με ανθρώπινα ωράρια και αμοιβές, ακόμα και δίπλα στην AI.
✅ Εκπαίδευση και κατάρτιση εργαζομένων για νέες ειδικότητες που θα προκύψουν.
✅ Δημιουργία δημόσιων ψηφιακών δομών – αντί της παράδοσης των πάντων σε ιδιωτικά μονοπώλια.
Η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι «καλή» ή «κακή» από μόνη της. Είναι εργαλείο εξουσίας. Και όπως κάθε εργαλείο, χρησιμοποιείται είτε για να ενισχύσει τη δημοκρατία και την κοινωνική δικαιοσύνη είτε για να εντείνει τις ανισότητες.
Το στοίχημα είναι αν οι πολίτες και οι εργαζόμενοι θα μείνουν παθητικοί αποδέκτες αυτής της «σιωπηλής επανάστασης», ή θα σηκώσουν το βλέμμα και θα διεκδικήσουν τον δικό τους ρόλο στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης.