Πόσο μακριά φτάνει η καταστροφή των Κυκλάδων – Από την ελληνική σοφία στη σύγχρονη καταστροφή

 Ο λόγος για αυτό είναι η ίδια η συμπεριφορά των ανθρώπων που την κατοικούν, οι οποίοι δεν κατανοούν ούτε την αξία ούτε τη σπουδαιότητα της φυσικής κληρονομιάς που τους έχει παραχωρηθεί με αφθονία και δωρεά. Όταν μιλάμε για την ομορφιά της χώρας, εννοούμε όχι μόνο το φυσικό τοπίο αλλά και την πολιτιστική κληρονομιά που μας διακρίνει και έχει αναπτυχθεί από τους προγόνους μας. Δυστυχώς, η ίδια η ομορφιά της φύσης και του πολιτισμού γίνεται η αιτία της καταστροφής της, καθώς οι άνθρωποι αυτοί, αντί να την προστατεύσουν και να την αξιοποιήσουν σωστά, την εκμεταλλεύονται με τρόπο που την υποβαθμίζει.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της καταστροφικής συμπεριφοράς είναι αυτό που συνέβη στο Σαρακήνικο της Μήλου, μια από τις πιο εντυπωσιακές περιοχές του πλανήτη, που είναι γνωστή για τα ιδιαίτερα γεωλογικά της χαρακτηριστικά και τη φυσική της ομορφιά. Κάποιος «χρυσοθήρας» αποφάσισε να σκάψει και να εκμεταλλευτεί το έδαφος για δικούς του οικονομικούς σκοπούς. Αν και εγώ προσωπικά δεν έχω επισκεφτεί τη Μήλο, η εικόνα του Σαρακήνικου από παλιές φωτογραφίες ήταν μαγευτική και ακαταμάχητη. Τώρα, όμως, και λόγω της γενικής κατάστασης στη χώρα, έχω χάσει την επιθυμία να επισκεφτώ το μέρος, το οποίο έχει αλλοιωθεί από τη σύγχρονη ανάπτυξη. Παρά την καταστροφή αυτή, ο δήμαρχος του νησιού επιχειρεί να αποποιηθεί κάθε ευθύνη, αναζητώντας να εντοπίσει ποιος έδωσε την άδεια για την καταστροφή του Σαρακήνικου, δηλώνοντας άγνοια για όσα συνέβαιναν στην περιοχή του. Αυτή η στάση του είναι απλώς ντροπή και υποκρισία.

Το ζήτημα όμως δεν είναι απλώς η άγνοια κάποιων τοπικών αρχόντων. Πίσω από τέτοιες καταστροφές, υπάρχουν και αρμόδιες υπηρεσίες που ενέκριναν τη συγκεκριμένη πράξη. Σε κάποιο συρτάρι υπάρχει ένα έγγραφο που φέρει υπογραφές από υπηρεσίες όπως η Πολεοδομία, ο ΕΟΤ, το Υπουργείο Περιβάλλοντος, το Υπουργείο Πολιτισμού και άλλες τοπικές αρχές. Αυτές οι υπογραφές αποτελούν την αιτία για την εκτέλεση αυτής της καταστροφικής απόφασης. Το να βρεθούν οι υπεύθυνοι και να ελεγχθούν οι «πόθεν έσχες» τους δεν απαιτεί ιδιαίτερη προσπάθεια, γιατί η διαφθορά και η παρανομία είναι ευδιάκριτες, όπως συμβαίνει και σε άλλες περιπτώσεις στην Ελλάδα.

Η κατάσταση αυτή αποτελεί αποτέλεσμα κυβερνήσεων που, εδώ και χρόνια, έχουν υποταχθεί στα συμφέροντα των μεγάλων κατασκευαστικών εταιρειών. Εξαιτίας αυτής της υποταγής, η χώρα μας καταστρέφεται καθημερινά χωρίς καμία συναίσθηση, χωρίς αιδώ και χωρίς κανένα ενδοιασμό. Οι κυβερνήσεις δεν δείχνουν καμία μέριμνα για την προστασία του περιβάλλοντος ή του πολιτισμού μας, δημιουργώντας ένα τοπίο ασχήμιας, το οποίο μας πνίγει. Αλλά το χειρότερο είναι πως η καταστροφή αυτή γίνεται χωρίς καμία πραγματική ανάγκη. Η Ελλάδα έχει γίνει μια χώρα που ζει με δανεικά, για να χρηματοδοτήσει την επιδεικτική κατανάλωση και τη σπατάλη, με στόχο τη δημιουργία ενός δήθεν μοντέρνου τουριστικού προϊόντος. Αυτή η στρατηγική έχει εξαντλήσει τη χώρα και το μόνο που προσφέρει είναι μια θλιβερή εικόνα. Όσο για τους ανθρώπους που είναι υπεύθυνοι για αυτή την κατάσταση, βλέπουμε να αναρτούν φωτογραφίες στο διαδίκτυο, προβάλλοντας την εικόνα ενός υπέροχου κόσμου που δεν υπάρχει στην πραγματικότητα, αποπροσανατολίζοντας το κοινό από τις συνέπειες αυτής της ανευθυνότητας.

Όπως έχει αναφέρει και ο Καστοριάδης, αυτή η καταστροφή είναι αποτέλεσμα της έλλειψης ενός σωστού ηθικού και πολιτιστικού κώδικα. Έχουμε βιώσει μια ακατάσχετη πολιτιστική και κοινωνική αποσύνθεση, που έχει αφήσει την Ελλάδα χωρίς ουσιαστική ταυτότητα και χωρίς την αίσθηση του μέτρου που ο παλαιός ελληνικός λαϊκός πολιτισμός ενσάρκωνε. Ειδικότερα, στις Κυκλάδες, περιοχές που θεωρούνται το «διαμάντι» της χώρας, η καταστροφή που έχει επέλθει είναι πλέον μη αναστρέψιμη. Κάθε γωνιά, κάθε κομμάτι γης που έχει διαμορφωθεί από την παράδοση, την τέχνη, την τοπική αρχιτεκτονική και τον σεβασμό προς τη φύση, έχει ισοπεδωθεί και έχει αντικατασταθεί από αυθαίρετες οικοδομές και τουριστικά συγκροτήματα.

Η παραδοσιακή ζωή, που βασιζόταν στην κατανόηση της φύσης και την αμοιβαία συνεργασία της κοινότητας, έχει αντικατασταθεί από την ανέγερση απρόσωπων κτισμάτων, που καταστρέφουν τον πολιτισμό και τη φυσική κληρονομιά. Ο λόγος του παππού μου, του αρχιμάστορα της πέτρας, «πέτρα ηύραμε, πέτρα δουλέψαμε», που αποτυπώνει την ελληνική σοφία και την αίσθηση της δικαιοσύνης και της στέρεας δημιουργίας, έχει χαθεί. Και είναι ακριβώς αυτή η έλλειψη της παραδοσιακής σοφίας που εκφράζει ο μεγάλος αρχιτέκτονας Άρης Κωνσταντινίδης, ο οποίος είχε πει: «αν συναντήσεις έναν απλό τσοπάνη στα βουνά της Κρήτης, έχει να σου πει μια σοφή κουβέντα για καθετί. Αν πάρεις έναν Ελβετό συνάδελφό του, δεν ξεχωρίζει από τα γίδια του». Αυτή η αναφορά αποδεικνύει την πνευματική υπεροχή του παραδοσιακού ελληνικού πολιτισμού και την ανάγκη να προστατέψουμε αυτή την κληρονομιά.

Η σημερινή κατάσταση των Κυκλάδων, και ειδικότερα της Σαντορίνης, είναι ένα από τα πιο τραγικά παραδείγματα αυτής της καταστροφής. Δεν χρειάζεται να συμβεί σεισμός για να καταστραφεί η Σαντορίνη. Η καταστροφή έχει ήδη συντελεστεί από την ανεξέλεγκτη οικοδομική δραστηριότητα, ακόμα και πάνω από την καλντέρα, την περίφημη φυσική γεωλογική δομή του νησιού. Οι τοπικές μαφίες της γης, σε συνεργασία με κάποιους ντόπιους, είναι οι υπεύθυνοι για αυτή την καταστροφή. Η εικόνα που αποπνέει η χώρα πλέον, είναι αυτή ενός τουριστικού προορισμού χωρίς υποδομές, χωρίς ταυτοποίηση, και με μια κοινωνία που προσπαθεί να προσαρμοστεί σε έναν κόσμο που την αποξενώνει. Οι εικόνες των έντρομων κατοίκων που εγκαταλείπουν τα σπίτια τους, όταν η γη αρχίζει να «βρυχάται» και να τους απειλεί, δείχνουν ένα μέλλον που έχει ήδη αρχίσει να υλοποιείται.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΟ ΥΠΟΛΟΙΠΟ