Εχοντας μεγαλώσει στη Λάρισα, ο Γιώργος Χρυσόμαλλος άρχισε να σπουδάζει ηλεκτρολόγος μηχανικός στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας το 2002, αποκτώντας γνώσεις και ενημέρωση που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν σε πολλούς τομείς.
Δύσκολα όμως θα περίμενε κανείς ότι λίγα χρόνια αργότερα, το 2009, θα έμπαινε ο ίδιος στη διαδικασία να συνδυάσει την Τεχνητή Νοημοσύνη, που δεν είχε κάνει τότε καν τα πρώτα της βήματα για το ευρύ κοινό, με τον πρωτογενή τομέα και την καλλιέργεια φυτών και δέντρων.
- ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ ΤΡΙΜΜΗ – Εφημερίδα «Έλληνας Αγρότης»
Μάλιστα, έρχεται ξανά στο προσκήνιο το όλο πλάνο, με την άρδευση και τη λειψυδρία ξανά στο επίκεντρο των συζητήσεων στον θεσσαλικό κάμπο και όχι μόνο. Οπως άλλωστε τονίζει ο ίδιος, η «έξυπνη» γεωργία μπορεί να δώσει λύσεις σε έναν πλανήτη που οι πόροι του εξαντλούνται και τα σενάρια μοιάζουν άκρως δυσοίωνα.
Η ανάπτυξη και η κατοχύρωση ενός συστήματος παραγωγής βιοαερίου ήταν η αφορμή που τον έφερε σε επαφή με τον πρωτογενή τομέα. Ηταν 2009 όταν εγκατέστησε το πρώτο αδειοδοτημένο σύστημα αυτού του είδους στην Ελλάδα, σε μια γαλακτοπαραγωγική μονάδα στα Τρίκαλα. Ωστόσο, το ενδιαφέρον του δεν περιορίστηκε εκεί, αφού σύντομα ασχολήθηκε με την αναδιοργάνωση και τον τεχνολογικό εκσυγχρονισμό της μονάδας, αξιοποιώντας όλες τις διαθέσιμες τεχνολογίες.
Με την καλλιέργεια των ζωοτροφών, χρησιμοποιώντας το οργανικό λίπασμα που προέκυπτε από το σύστημα βιοαερίου, κατάφερε να μειώσει σημαντικά το λειτουργικό κόστος της επιχείρησης, ενώ παράλληλα βελτίωσε αισθητά την ποιότητα των παραγόμενων προϊόντων. Επιπλέον, σε συνεργασία με τον Λάμπρο Κωνσταντίνου δημιούργησε τους πρώτους αυτόματους πωλητές γάλακτος στα Τρίκαλα, δίνοντας τη δυνατότητα στους καταναλωτές να προμηθεύονται απευθείας το γάλα από τη φάρμα.
Αυτή η καινοτομία ενίσχυσε τη βιωσιμότητα της επιχείρησης, παρά τις οικονομικές προκλήσεις της εποχής. Το τελικό προϊόν ήταν υψηλής διατροφικής αξίας, ακολουθώντας τις αρχές της κυκλικής οικονομίας, από τη φάρμα κατευθείαν στο ράφι.
Πώς ξεκίνησε το project ως ιδέα;
Εχουμε δύο κτήματα κατεύθυνσης, ένα στην περιοχή του Πλατάνου και ένα στην Ελάτη. Ξεκινήσαμε με φαρμακευτικά αρωματικά φυτά, μελισσόχορτο, ρίγανη και rosa canina, το άγριο τριαντάφυλλο της περιοχής. Εγώ, ως μηχανικός, ήθελα να δείξω ότι μπορώ να καλλιεργήσω και να ασχοληθώ με τον πρωτογενή τομέα. Ομως, επειδή δεν μένω στα σημεία όπου βρίσκονται τα κτήματα, η όλη προσπάθεια έπρεπε να γίνει εξ αποστάσεως. Βασικό στα κτήματα είναι να τα ποτίζεις και να ελέγχεις την υγρασία του εδάφους. Ενα κομμάτι είναι να πεις ότι έχεις μια ηλεκτροβάνα την οποία μπορείς να χειριστείς από μακριά και να γυρίσεις ασύρματα τον ανάλογο διακόπτη, και το άλλο κομμάτι είναι να ποτίζεις μόνο όταν χρειάζεται κάθε φυτό, και φυσικά όσο χρειάζεται.
Το είδος της άρδευσης που εφαρμόζεται ποιο είναι;
Εφαρμόζουμε υπογειοποιημένη στάγδην άρδευση. Το όλο αρδευτικό κύκλωμα είναι υπόγειο. Ο στόχος ήταν να γίνεται στοχευμένο πότισμα στη ρίζα κάθε φυτού στα 17 εκατοστόμετρα. Είναι μια πιο εξελιγμένη μορφή της στάγδην άρδευσης, όπως κάνουν οι Ισραηλινοί για τη βέλτιστη χρήση νερού, και με τον τρόπο αυτόν έχουμε μηδενική εξάτμιση. Το βασικό που ενδιαφέρει εμάς είναι ότι προκύπτουν μηδενικά αγριόχορτα. Το βοτάνισμα απαιτεί χέρια και, από την άλλη, ξέρουμε όλοι ότι υπάρχει έλλειψη προσωπικού, οπότε πρέπει να βρεθούν σχετικές εναλλακτικές λύσεις.
Αυτό, όμως, είναι ένα ασύρματο δίκτυο ουσιαστικά. Τι το κάνει «έξυπνο»;
Πλέον είμαστε παθητικοί χρήστες αυτού του συστήματος. Δεν μπαίνουμε εμείς στο σύστημα για να δώσουμε εντολή να ποτίσει. Το σύστημα αποφασίζει μόνο του, αφού έχει… εκπαιδευτεί για να το κάνει αυτό. Αυτή η εκπαίδευση κράτησε περίπου δύο χρόνια, σε συνεργασία και με άλλους ειδικούς, όπως γεωπόνοι. Παίρνει πλέον αποφάσεις μόνο του το σύστημα. Το Smart Farming αποτελεί ένα σύστημα διαχείρισης που ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες της εκάστοτε καλλιέργειας, στοχεύοντας στην εξοικονόμηση πόρων, στη μείωση του κόστους, στην παραγωγή ποιοτικότερων τροφίμων, καθώς και στη μείωση του περιβαλλοντικού αντίκτυπου.
Είναι μια μορφή Τεχνητής Νοημοσύνης;
Κάπως έτσι. Εχει εκπαιδευτεί και λειτουργεί αυτόνομα. Εμείς δεν μετέχουμε πλέον στις αποφάσεις. Το σύστημα έχει εκπαιδευτεί αυτά τα δύο χρόνια για το είδος της καλλιέργειας που έχουμε. Υστερα από αυτή την εκπαίδευση, το σύστημα ξέρει τι αποφάσεις θα έπαιρνε ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν ο γεωπόνος, οπότε το κάνει μόνο του. Υπάρχουν 70 αισθητήρες στο χωράφι, που κάθε 10 λεπτά στέλνουν αναφορές στον κεντρικό κόμβο, από τη θερμοκρασία και την υγρασία του χώματος, τη σχετική υγρασία του αέρα, την ένταση της UV ακτινοβολίας μέχρι την τοπική βαρομετρική πίεση της περιοχής, για στοχευμένη πρόβλεψη και μοντελοποίηση του μικροκλίματος. Δεν αρκούμαστε στο να αρδεύουμε εξ αποστάσεως ένα χωράφι. Θέλουμε το σύστημα να αποφασίζει μόνο του και να ενεργεί με τον βέλτιστο τρόπο. Πότε πρέπει να ποτίζει και κυρίως γιατί, και να ενημερώνει απλά τον παραγωγό, τηλεμετρικά, για αυτό το «γιατί». Ενας άνθρωπος με το μυαλό του μπορεί να λάβει γύρω στις 30 με 40 παραμέτρους ταυτόχρονα υπόψη του. Ενα μηχάνημα, 1.000!
«Ξεκινήσαμε με ενάμιση στρέμμα και αυτή τη στιγμή έχουμε 37»
Σε πόσα στρέμματα εφαρμόζεται αυτή η τεχνολογία;
Ξεκινήσαμε με ενάμιση στρέμμα και αυτή τη στιγμή έχουμε 37 στρέμματα. Μετά τα αρωματικά και τα φαρμακευτικά φυτά έχουμε μπει και σε δυναμικές καλλιέργειες. Αυτή τη στιγμή προσπαθούμε να κρατήσουμε ποικιλίες που υπήρχαν παλιά στον τόπο, δηλαδή παραδοσιακές. Οσον αφορά τα δέντρα, έχουμε μπολιάσει παλιές ποικιλίες. Εχουμε, για παράδειγμα, κερασιές, μηλιές, κυδωνιές, καστανιές, δέντρα που υπήρχαν στην περιοχή από χρόνια, και δεν μπήκαμε στη διαδικασία να πάρουμε νέα υβρίδια, που θα μπορούσαν να μολύνουν την περιοχή, γιατί μιλάμε και για περιοχές προστατευόμενες, όπως οι Νatura, και για παρθένα δάση.
Με το σύστημα που χρησιμοποιείτε, η παραγωγή σε τι επίπεδα κινείται;
Είναι τι επιδιώκει καθένας. Οταν κάνεις παραγωγή, πρέπει να έχεις διάθεση επί δύο. Από τη μια χρειάζεται να έχεις διάθεση ως άνθρωπος για να το κάνεις και το από την άλλη διάθεση να το διαθέσεις ως προϊόν. Η Ελλάδα, καλώς ή κακώς -για μένα καλώς, γιατί θεωρώ ότι είναι η αγαπημένη γωνιά του Θεού!-, μπορεί να παράγει ποιότητα αλλά όχι ποσότητα. Αν είχαμε ως στόχο την ποσότητα, δεν θα μπορούσαμε να βγούμε μπροστά ούτε από τους Ισραηλινούς ούτε από τους Ολλανδούς ούτε από κανέναν. Με το σύστημα που χρησιμοποιούμε στοχεύουμε στην παραγωγή ποιότητας. Η ποιότητα που έχουμε είναι 4 φορές καλύτερη σε απολαβές απ’ ό,τι θα είχε ανά στρέμμα ένας συμβατικός καλλιεργητής. Με την άρδευση που χρησιμοποιούμε ποντάρουμε στο να έχει η ελιά τις καλύτερες δυνατές φαινόλες και το σταφύλι τα καλύτερα δυνατά σάκχαρα.
Ενώ, αν δεν γίνεται σωστή άρδευση…
Αν έχουμε υπεράρδευση, ουσιαστικά αυτό που κάνουμε είναι να αραιώνουμε το μείγμα των ουσιών μέσα στον κάθε καρπό. Οι τανίνες, δηλαδή τα αρώματα και όλα αυτά τα καλά που βγάζει η ελληνική γη. Μη αρδεύοντας υπερβολικά έχεις μεγαλύτερη περιεκτικότητα αιθέρων ελαίων στα φυτά και τα βότανα. Το αιθέριο έλαιο της ρίγανης είναι σε ποσοστό 2%, αλλά αν αρδεύσεις σωστά, αυτό μπορεί να φτάσει ακόμη και το 12%. Αν το υπερποτίσεις, δεν στοχεύεις στην ποιότητα, αλλά στην ποσότητα, και αυτή δεν πληρώνεται.
Οταν υπεραρδεύεις ξεπλένεις το χώμα από τις ανόργανες και οργανικές ουσίες. Αν έχεις ρίξει άζωτο, τότε αυτό θα ξεπλυθεί και θα καταλήξει στα αρδευτικά κανάλια. Τότε έχεις έξοδα, γιατί πρέπει να ξαναρίξεις άζωτο, ενώ θα πρέπει να υπολογίσει κανείς και το μεγάλο περιβαλλοντικό κόστος που προκύπτει από αυτή τη διαδικασία.
Όσον αφορά το κόστος των εγκαταστάσεων;
Σαφώς υπάρχει ένα κόστος σε ό,τι αφορά την υπογειοποίηση του δικτύου άρδευσης. Αυτό είναι ένα αρχικό κόστος, το οποίο κάθεται εκεί και σε περιμένει για τα επόμενα 17-18 χρόνια. Εχει σημαντική διάρκεια ζωής.
Ενα τέτοιο σύστημα μπορεί να εφαρμοστεί και σε μεγαλύτερες καλλιέργειες, όπως βαμβάκι, σιτάρι ή καλαμπόκι;
Σε αυτές τις συμβατικές καλλιέργειες δεν μπορεί να γίνει υπογειοποίηση των δικτύων. Κάθε χρόνο γίνεται όργωμα, οπότε δεν θα μείνει σταθερό ένα δίκτυο. Δεν έχει νόημα… Αυτό που θα είχε νόημα είναι μόνο ο εξ αποστάσεως έλεγχος. Να έχεις δηλαδή ένα σύστημα που θα σε ειδοποιεί σε κάθε περίπτωση, αν έχει π.χ. αέρα και ποτίζει να σταματήσεις τη διαδικασία, γιατί το νερό δεν θα καταλήγει στο δικό σου χωράφι, αλλά σε αυτό του γείτονα. Επίσης, αυτού του είδους οι πλατφόρμες σε ενημερώνουν πότε πρέπει να προχωρήσεις σε ψεκασμό ή πότε θα βρέξει. Θεωρώ ότι έχει πολλά καλά η τεχνολογία, αρκεί να τα φέρουμε στα μέτρα μας. Αυτός είναι και ο δικός μου στόχος. Εγώ δεν είμαι αγρότης, αλλά μηχανικός, και έγινα καλλιεργητής από αγάπη.
Οσον αφορά την έξυπνη γεωργία, με τοπικούς μετεωρολογικούς σταθμούς, που κάνουν ανάλυση μικροκλίματος, υπολογίζει το σύστημα πότε θα ποτίσει. Σε μια μέρα με μεγάλο καύσωνα εγώ υπολόγιζα ότι έπρεπε το σύστημα να τεθεί σε λειτουργία. Ομως, αυτό έτρεξε ένα μοντέλο και είδε ότι την επόμενη ημέρα θα είχε πάνω από 60% υγρασία και ότι θα έβρεχε. Οπότε πήρε το ρίσκο και δεν πότισε και του βγήκε, γιατί όντως έβρεξε την επόμενη μέρα. Συνεπώς εμένα μου γλίτωσε ένα ολόκληρο πότισμα.
Αν δεν βγει το ρίσκο;
Τότε απλά θα ποτίσει την επόμενη μέρα.
Το επόμενο βήμα ποιο είναι;
Θέλουμε να μοντελοποιηθούν όλα αυτά τα πράγματα και να παρουσιάσουμε ένα αυτόνομο προϊόν που θα το παράγει η Ελλάδα και για τους αγρότες της ελληνικής γης, έστω και αν δεν ξέρω πόσοι θα μείνουν στο τέλος της ημέρας… Πάντως, αυτό το έχουμε εφαρμόσει και στον Δήμο Τρικκαίων, που ποτίζει αυτοματοποιημένα σε ένα μεγάλο κομμάτι του δημοτικού πρασίνου. Οπότε θέλουμε να επεκταθεί η χρήση του μοντέλου σε δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς. Τη στιγμή που λέμε ότι έχουμε έλλειψη νερού, δεν μπορώ να δικαιολογήσω τη σπατάλη του. Δεν έχουμε κερδοσκοπικό χαρακτήρα, αλλά θέλουμε να αφήσουμε κάτι ως παρακαταθήκη.