Η φωτιά που έχει ξεσπάσει στην Αττική και καίει ανεξέλεγκτη, προκαλώντας καταστροφές τεράστιας έκτασης, θέτει ερωτήματα για το κατά πόσο πληροί τα κριτήρια για να χαρακτηριστεί ως «μεγαφωτιά» (megafire).
Σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις που βασίζονται σε δορυφορικά δεδομένα από τον ευρωπαϊκό δορυφόρο Sentinel-2, όπως τις δημοσίευσε και επεξεργάστηκε το meteo.gr, η καμένη έκταση ξεπερνά τα 100.000 στρέμματα, στοιχείο που ενδέχεται να κατατάσσει την πυρκαγιά αυτή στην κατηγορία των megafires.
Οι ειδικοί του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών αναμένουν περαιτέρω επιβεβαιώσεις από την υπηρεσία Copernicus, η οποία πρόκειται να δώσει την πρώτη της επίσημη εκτίμηση αργότερα το βράδυ.
Μέχρι στιγμής, αν και οι ζημιές σε περιουσίες και περιβάλλον είναι τεράστιες, δεν έχουν καταγραφεί ανθρώπινες απώλειες, κάτι που προσφέρει μια αμυδρή ανακούφιση σε αυτήν την τραγική κατάσταση.
Yesterday, a #wildfire broke out near #Varnavas, northeast of #Athens 🇬🇷, spreading rapidly & covering the city in thick smoke
Our #MappingTeam is working to produce detailed maps of the 🔥 extent
🔽Our latest #EFFIS data shows the burnt area & active flames pic.twitter.com/rW1Ih963QR
— Copernicus EMS (@CopernicusEMS) August 12, 2024
Τι είναι οι Megafires
Οι μεγαφωτιές (Megafires), όπως η εν εξελίξει φωτιά στην Αττική αν χαρακτηριστεί ως τέτοια, είναι πυρκαγιές εξαιρετικής έντασης και μεγέθους, οι οποίες τυπικά υπερβαίνουν τα 10.000 εκτάρια (24.710 στρέμματα) σε έκταση. Στην Ευρώπη, ο όρος megafire μπορεί να χρησιμοποιηθεί για φωτιές που υπερβαίνουν τα 1.000 εκτάρια (2.470 στρέμματα), ενώ στις ΗΠΑ, οι φωτιές που ξεπερνούν τα 40.000 εκτάρια (99.000 στρέμματα) συχνά κατατάσσονται στην κατηγορία αυτή.
Οι φωτιές αυτές δεν χαρακτηρίζονται μόνο από την έκταση που καλύπτουν, αλλά και από την ακραία ένταση με την οποία καίνε, δημιουργώντας τις δικές τους καιρικές συνθήκες, όπως σύννεφα pyrocumulonimbus, τα οποία είναι γνωστά και ως «δράκοι της φωτιάς».
Αυτά τα φαινόμενα μπορούν να οδηγήσουν σε ακόμη πιο επικίνδυνες καταστάσεις, καθώς οι φωτιές αποκτούν την ικανότητα να αλλάζουν ραγδαία κατεύθυνση και να προκαλούν ισχυρούς ανεμοστρόβιλους, εκτοξεύοντας καπνό από την πυρκαγιά έως και 14 χιλιόμετρα πάνω από την επιφάνεια της γης.
Οι megafires διακρίνονται επίσης για τη μεγάλη τους διάρκεια, συχνά καίγοντας για εβδομάδες ή ακόμα και μήνες. Το μέγεθος και η ένταση αυτών των πυρκαγιών τις καθιστούν εξαιρετικά δύσκολες στην κατάσβεση, συχνά υπερβαίνοντας τις δυνατότητες των συστημάτων πυρόσβεσης να τις ελέγξουν. Η αδυναμία περιορισμού τους, σε συνδυασμό με τις ακραίες καιρικές συνθήκες που τις τροφοδοτούν (άνεμοι, ξηρασία κ.α.), οδηγεί σε καταστροφές τεραστίων διαστάσεων, οι οποίες αφήνουν πίσω τους απανθρακωμένες εκτάσεις, χαμένες περιουσίες και, δυστυχώς, συχνά, ανθρώπινες απώλειες.
Πώς εμφανίζονται οι megafires
Η αιτία πίσω από την εμφάνιση των μεγαφωτιών είναι πολλαπλές και συχνά περιλαμβάνουν έναν συνδυασμό παραγόντων όπως οι υψηλές θερμοκρασίες, η παρατεταμένη ξηρασία, η ανθρώπινη δραστηριότητα και η κακή υγεία των δασών. Οι ειδικοί συμφωνούν ότι η κλιματική αλλαγή αποτελεί κεντρικό παράγοντα που αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης αυτών των καταστροφικών φαινομένων. Οι ακραίες θερμοκρασίες και οι παρατεταμένες ξηρασίες, που γίνονται όλο και πιο συχνές λόγω της κλιματικής αλλαγής, δημιουργούν το τέλειο περιβάλλον για την εξάπλωση των megafire. Η ξηρασία, σε συνδυασμό με τους ισχυρούς ανέμους, καθιστά τις πυρκαγιές εξαιρετικά επικίνδυνες, καθώς οι φλόγες μπορούν να εξαπλωθούν γρήγορα και να ξεφύγουν από κάθε έλεγχο.
Παρόλο που οι megafires αποτελούν μόνο το 3% του συνόλου των πυρκαγιών παγκοσμίως, ευθύνονται για περισσότερο από το 50% των καμένων εκτάσεων. Οι επιπτώσεις τους είναι καταστροφικές τόσο για τα οικοσυστήματα όσο και για τις κοινότητες και τις τοπικές οικονομίες. Τα οικοσυστήματα που καταστρέφονται από αυτές τις φωτιές μπορεί να χρειαστούν δεκαετίες για να ανακάμψουν, ενώ οι περιουσίες που χάνονται δύσκολα αποκαθίστανται. Σε πολλές περιπτώσεις, οι απώλειες σε ανθρώπινες ζωές είναι ανυπολόγιστες, καθώς οι μεγαφωτιές συχνά εξαπλώνονται τόσο γρήγορα που οι κάτοικοι δεν έχουν το περιθώριο να διαφύγουν έγκαιρα.
Στην ιστορία των μεγαφωτιών, υπάρχουν πολλές περιπτώσεις που επιβεβαιώνουν την καταστροφική τους ισχύ.
Στην Καλιφόρνια, για παράδειγμα, το 2018 σημειώθηκε η πυρκαγιά «Camp Fire», η οποία κατέκαψε πάνω από 620.000 στρέμματα και κόστισε τη ζωή σε 85 ανθρώπους. Το 2020, η «August Complex Fire» στην ίδια πολιτεία έκανε κάρβουνο περίπου 4 εκατομμύρια στρέμματα.
Η Αυστραλία, κατά τη διάρκεια του «Μαύρου Καλοκαιριού» του 2019-2020, βίωσε τις πιο καταστροφικές φωτιές στην ιστορία της, με εκτάσεις 186 εκατομμυρίων στρεμμάτων να καίγονται, πάνω από 3.500 σπίτια να καταστρέφονται και τουλάχιστον 34 ανθρώπους να χάνουν τη ζωή τους.
Στη Σιβηρία, η αύξηση των θερμοκρασιών έχει προκαλέσει την έξαρση των πυρκαγιών, με τις εκτάσεις που κάηκαν το 2020-2021 να ξεπερνούν τα 180 εκατομμύρια στρέμματα.
Η επιρροή των megafires στο παγκόσμιο κλίμα είναι εξαιρετικά σημαντική, καθώς συμβάλλουν σε μια σειρά από φαινόμενα που επηρεάζουν την κλιματική ισορροπία, καθώς απελευθερώνουν τεράστιες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα (CO2) στην ατμόσφαιρα, ενισχύοντας το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Το 2023, οι παγκόσμιες πυρκαγιές εξέπεμψαν περίπου 7-8 δισεκατομμύρια τόνους CO2, προσθέτοντας σημαντικά στην ατμοσφαιρική ρύπανση. Η απελευθέρωση αυτή συνδυάζεται με τις υπόλοιπες ανθρωπογενείς εκπομπές από τα ορυκτά καύσιμα, οδηγώντας σε έναν φαύλο κύκλο όπου η αύξηση των θερμοκρασιών προκαλεί περισσότερες και εντονότερες πυρκαγιές.
Η αντιμετώπιση των megafires και η αποτροπή της εμφάνισής τους απαιτεί συντονισμένη δράση σε πολλά επίπεδα. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής είναι κρίσιμη για τη μείωση των παραγόντων που οδηγούν σε αυτές τις πυρκαγιές. Αυτό περιλαμβάνει τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, την προώθηση της βιώσιμης διαχείρισης των δασών και την ενίσχυση των μηχανισμών παρακολούθησης και άμεσης απόκρισης σε περιπτώσεις πυρκαγιών με την ανάπτυξη στρατηγικών εκκένωσης και την ενίσχυση των μέτρων πρόληψης.
Η έρευνα για τη βελτίωση της κατανόησης των μηχανισμών που οδηγούν σε megafires είναι επίσης απαραίτητη. Οι επιστήμονες χρειάζονται καλύτερα δεδομένα και μοντέλα για να προβλέψουν την εξάπλωση των πυρκαγιών και να αναπτύξουν πιο αποτελεσματικές μεθόδους καταπολέμησής τους. Οι τεχνολογίες όπως οι δορυφόροι και οι αισθητήρες θερμικής απεικόνισης μπορούν να συμβάλλουν σε αυτό, παρέχοντας κρίσιμες πληροφορίες σε πραγματικό χρόνο για την εξάπλωση και την ένταση των πυρκαγιών.
