«Έχετε ένα στρατό και πρέπει να μάθετε πώς να τον χρησιμοποιείτε καλά»
«Έχετε ένα οπλικό σύστημα και πρέπει να μάθετε πώς να το χειρίζεστε»
«Έχετε έναν στόχο και πρέπει να μάθετε πώς να τον σκοπεύετε»
«Έχετε μια οντολογία πολέμου και πρέπει να μάθετε πώς να τη σκέφτεστε»
Jean Baudrillard
Του Απόστολου Αποστόλου*
Παφλασμοί φλυαρίας και σεναριολογίας για την ανοιχτή σύγκρουση Ιράν-Ισραήλ ακούγονται παντού. Αναλύσεις, εκτιμήσεις, και απερινόητες αβελτηρίες επί του ζητήματος, πολλαπλασιάζουν τον τρόμο και τον πανικό, ακούγοντας μάλιστα από τους ειδικούς-ανίδεους της τηλεοπτικής σπηλαιόβιας έμπνευσης, ότι ακόμη και πύραυλος από το Ιράν θα φθάσει στην Αθήνα και θα κτυπήσει ισραηλινό στόχο.
Βλέπετε οι ξεκαρδιστικές καρικατούρες της τηλεοπτικής και ραδιοφωνικής ανάλυσης με τα ανεκδοτολογικά soundtrack του πολέμου μαστιγώνουν τα αφτιά των τηλεθεατών και ναρκώνουν το μυαλό τους, με τα μποφόρ της παραφροσύνης τους.
Στο σύνολο τους οι ειδικοί-ανίδεοι σεναριολόγοι με τους πυρπολημένους εγκεφάλους τους, αδυνατούν να κατανοήσουν τα γεγονότα και την έννοια του πολέμου. Καλό θα ήταν πριν προβαίνουν σε αναλύσεις να γνωρίζουν τι είναι σήμερα ο πόλεμος. Είναι το θανάσιμο παιχνίδι της Ιλιάδος του Ομήρου, όπου ο θάνατος γιορταζόταν με τραγούδια; Είναι η στρατιωτική στόχευση, η οποία λειτουργεί σύμφωνα με έναν επαναλαμβανόμενο ρυθμό μάχης (Clausewitz);
Ο Clausewitz ισχυριζόταν ότι οι μάχες είναι εξίσου οριστικές για τον πόλεμο όσο και το νομισματικό συνάλλαγμα για την οικονομία. Μάλιστα όριζε ρητά τον πόλεμο ως μονομαχία που χρησιμοποιεί τη βία ως μέσο. Συνεχίζοντας ισχυριζόταν ο Clausewitz, ότι ο πόλεμος αποτελεί μια πράξη πολιτικής, «ένα είδος αμοιβαίας δράσης», όπου τα αντιπαλόμενα εχθρικά σώματα έχουν το ίδιο αντικείμενο – να αναγκάσουν τον άλλο να υποταχθεί.
Μέχρι χθες το παραπάνω δόγμα ήταν σε εφαρμογή. Για παράδειγμα, το δόγμα FM 3-24 του Στρατού των Ηνωμένων Πολιτειών και του Σώματος Πεζοναυτών για την καταπολέμηση της εξέγερσης δήλωνε ότι «ο πόλεμος παραμένει μια βίαιη σύγκρουση συμφερόντων μεταξύ οργανωμένων ομάδων που χαρακτηρίζονται από τη χρήση βίας». Πλήρως μέσα στο πνεύμα του Clausewitz.
Μήπως όμως ο πόλεμος σήμερα όπως έγραφε ο Baudrillard μετατρέπεται σε αντικείμενο χωρίς αξία χρήσης, αλλά με αξία προσομοίωσης κάτι που έγινε ακόμη πιο προφανές κατά τη διάρκεια της δημιουργίας του πολέμου στο Ιράκ το 2003; Ο πραγματικός πόλεμος σήμερα σύμφωνα με τον Baudrillard έχει αποσυντεθεί και έχει χάσει τις παραδοσιακές του αρχές κάτω από την εικονική καταστροφή του ολοκληρωτικού πυρηνικού και τροχιακού πολέμου.
Ο William Merrin αναφέρει ότι στον πόλεμο σήμερα υπάρχει μια έλλειψη συμβολικής συνάντησης μεταξύ φίλου και εχθρού και επίσης υπάρχει η έλλειψη του πολέμου ως επεξεργασία και μοντελοποίηση. Κατεδαφίζεται έτσι η κλασική έννοια του πολέμου (όπως την περιγράφει ο Clausewitz) ως μια συνάντηση μεταξύ δύο αντίπαλων δυνάμεων. Για τον Baudrillard, αυτή η αντίληψη του πολέμου ως συμβολική πράξη χάθηκε με τον Πόλεμο του Κόλπου. Για παράδειγμα οι ΗΠΑ διεξάγουν πόλεμο σαν να ασκούν μια επιχειρηματική στρατηγική, με αποστασιοποιημένο τρόπο. Εξάλλου αυτός είναι και ο κανόνας του αμερικανικού τρόπου ζωής: τίποτα προσωπικό! Έτσι κάνουν και πόλεμο με τον ίδιο τρόπο, πραγματιστικά και εξ αποστάσεως μέσω άλλων και όχι συμβολικά με ονοματισμένο τον εχθρό τους. Διεξάγουν έναν καθαρό, χειρουργικό, μαθηματικό, ακριβή και αποτελεσματικό πόλεμο. Κάνουν έναν πόλεμο στον οποίο ο Άλλος στερείται την ιδιότητά του ως Άλλος. Οι Ηνωμένες Πολιτείες αρνήθηκαν και στον πόλεμο του Κόλπου και στον ρωσο-ουκρανικό πόλεμο να εμπλακούν με μια άμεση σχέση, αλλά λειτούργησαν πάντα υπογείως, μάλιστα αρνήθηκαν να αναγνωρίσουν τον εχθρό τους. Αυτό όμως ταπεινώνει και εξαλείφει αντί να δημιουργεί μια ανταγωνιστική σχέση πολέμου όπως έγραφε ο Baudrillard.
Το ίδιο συμβαίνει και τώρα τόσο στον ρωσο-ουκρανικό πόλεμο, όσο και στον εν εξελίξει πόλεμο μεταξύ Ισραήλ και Ιράν. Γιατί η απόφαση του Ισραήλ να συνεχίσει το λάλο πνεύμα του πολέμου γίνεται με τη συναίνεση του βαθέως κράτους των ΗΠΑ. Δεν είναι μόνο ότι θέλουν να εξαλειφθούν οι ένοπλες οργανώσεις Χεζμπολάχ, Χαμάς, Χούθι και άλλες ένοπλες οργανώσεις κατά κύριο λόγο σιιτικές ανά τη Μέση Ανατολή, αλλά να ταπεινωθεί και να αποδυναμωθεί πλήρως το Ιράν πριν γίνει πυρηνική πολεμική δύναμη (αν δεν έχει γίνει). Πράγμα που δε συνέβη με τη Ρωσία. Το ζήτημα είναι ότι η αμερικανική στρατηγική είναι προβλέψιμη.
*Καθηγητής Πολιτικής και Κοινωνικής Φιλοσοφίας