Αποτελεί τραγική αλήθεια ότι: Η παρακμή ούτε εκσυγχρονίζεται, ούτε εξορθολογίζεται, ούτε μεταρρυθμίζεται ούτε ανατρέπεται, καταλύεται. Και το ζητούμενο είναι τι είδους καταλύτες χρειάζονται και που θα τους αναζητήσουμε. Η κυριαρχία του άκρατου, αήθικου, “σοφιστικού ήθους”, στον πολιτικό λόγο και διάλογο, από το επίπεδο του κοινοβουλίου, στο επίπεδο των τηλεοπτικών παραθύρων, δεν εκσυγχρονίζεται ούτε ανατρέπεται. Το αδελφοφαγικό και προκρούστειο ήθος που κυριαρχεί στην πολιτική, στο πολιτικό μας σύστημα, μεταξύ αλλά και εντός των κομματικών συνιστωσών του, όπως βλέπουμε, δεν εκσυγχρονίζεται ούτε ανατρέπεται.
Ο αντικοινωνικός και ανομικός ατομικισμός, ως κυρίαρχο ήθος των καιρών, δεν εκσυγχρονίζεται, ούτε ανατρέπεται. Χωρίς πολιτισμική ηγεμονία, πολιτική ηγεμονία είναι ανέφικτη. Ανασυγκρότηση οικονομίας και κοινωνίας είναι αδύνατη χωρίς εδραιωμένο πολιτισμικό, αξιακό και ηθικό υπόβαθρο. Για την αλλαγή της θέσης και της σχέσης της χώρας στον ευρύτερο και διεθνή καταμερισμό εργασίας και ισχύος δεν αρκεί μια κυβερνητική αλλαγή, ένα κομματικό αφήγημα, ένα διαφορετικό ή νέο κομματικό ιδεολόγημα, ένας άλλος κοινοβουλευτικός συσχετισμός κομματικών δυνάμεων.
Το δίλημμα, ή, η επιλογή μιας λίγο περισσότερο, ή λίγο λιγότερο Κευνσϊανής πλατφόρμας, η πρόσκληση και η υποδοχή κάποιων ξένων επενδύσεων δεν μπορεί να αποτελεί, το κινητήριο όραμα ενός λαού, ούτε το πνευματικό και ηθικό, πολιτικό του οπλοστάσιο για την αντιμετώπιση της οικονομικής του υποτέλειας, για την επανάκτηση της οικονομικής του ανεξαρτησίας. Αποτελεί τραγική αλήθεια, αναγκαία τραγική αναγνώριση ότι: Η παρακμή ούτε εκσυγχρονίζεται, ούτε εξορθολογίζεται. Ούτε μεταρρυθμίζεται ούτε ανατρέπεται. Καταλύεται!
Το πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας δεν είναι πρόβλημα κυβερνητικής και διαχειριστικής επάρκειας. Ένα καλό, νέο, κυβερνητικό επιτελείο, μια νέα “διευθυντική-διαχειριστική, ομάδα εξουσίας”, δεν αρκεί για να απελευθερώσει την κοινωνία και την οικονομία από την διαλεκτική της παρακμής, που την έχει οδηγήσει στην καθολική πτώχευση και την κατάρρευση. Δεν αρκεί για να εμπνεύσει μια καθολική κοινωνική ανάταση, να εμπνεύσει την επιστροφή της αισιόδοξης και ανιδιοτελούς συμμετοχής στα κοινά, τον επαναπατρισμό των Ελλήνων επιστημόνων, της νέας και παλαιότερης διασποράς. Να αναγεννήσει τους θεσμούς συμμετοχής και να τους καταστήσει εργαστήρια κοινωνικής, οικονομικής, πολιτικής ανάπτυξης.
Ένα νέο κυβερνητικό επιτελείο δεν αρκεί…
Μια νέα “διευθυντική-διαχειριστική, ομάδα εξουσίας”, δεν αρκεί για να εδραιωθεί και να λειτουργήσει, στη κοινωνία, αξιόπιστος, οραματικός αλλά υλοποιήσιμος και δεσμευτικός, αναπτυξιακός κοινωνικός διάλογος. Διάλογος αναγκαίος για τη χάραξη και υλοποίηση “αναπτυξιακών συμφώνων”, σε κλαδικό, τομεακό, διατομεακό, σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό επίπεδο. Ένας κοινωνικός διάλογος αναγκαίος για να αποκαταστήσουμε την αξιοπιστία και την αποτελεσματικότητα του κράτους. Να στήσουμε ένα κράτος οδηγό και συντονιστή των εθνικών αναπτυξιακών στρατηγικών και όχι υπηρέτη άνομων ξένων και ιδιοτελών συμφερόντων.
Ένα νέο κυβερνητικό επιτελείο δεν αρκεί να επαναφέρει ένα ρόλο αξιοσέβαστης πνευματικής ηγεσίας στην πανεπιστημιακή μας κοινότητα, να απελευθερώσει τα πανεπιστήμια μας από το “κυνήγι ευρωπαϊκών προγραμμάτων” και να τα αποκαταστήσει ως πνευματικές και ηθικές μάχιμες πρωτοπορίες που μπορούν να εμπνέουν τις φοιτητικές γενιές, και να διαποτίζουν επιστημονικά τον κοινωνικό και πολιτικό διάλογο.
Ένα νέο κυβερνητικό επιτελείο δεν αρκεί να ξαναφέρει στην καρδιά ,το νου και τα χείλη του λαού μας, τις ψυχικές και πνευματικές δονήσεις των Ωδών του Κάλβου, της ποίησης του Ελύτη, του Σεφέρη, του Ρίτσου. Δεν αρκεί να μας ξανα-ανεβάσει και να μας συντονίσει στους ρυθμούς του Μίκη, του Λοΐζου, του Χατζηδάκη, του Ξαρχάκου, του Μαρκόπουλου του Ανδριόπουλου. Ένα νέο κυβερνητικό επιτελείο δεν αρκεί για να απελευθερώσει το λαό μας από τον παραλυτικό, κάθε μορφής συλλογικής ζωής, αντικοινωνικό και ανομικό, ατομικισμό.
Μια περισσότερο ή λιγότερο, Κεϋνσιανή πολιτική πλατφόρμα δεν αρκεί για γεννήσει και να θρέψει ούτε την οικονομική μας ανασυγκρότηση, ούτε μπορεί να καταστεί κινητήριος δύναμη για ένα αναπτυξιακό όραμα, ένα αναπτυξιακό πρόγραμμα, ένα νέο επιχειρηματικό ήθος, να αλλάξει τις σχέσεις πολίτη-κράτους, κράτους-πολιτικής, να αλλάξει τη φοροδοτική – φορολογική συνείδηση και πρακτική, τα παγιωμένα συναλλακτικά ήθη, να θεμελιώσει το νέο βιώσιμο και διεθνώς ανταγωνιστικό παραγωγικό μας μοντέλο…
Ο αφελληνισμός της ελληνικής οικονομίας
Το αναπτυξιακό θαύμα της ανατολικής Ασίας, ιδιαίτερα των λεγομένων “τίγρεων ή δράκων της Ασίας” (Νότιος Κορέα, Ταϊβάν, Σιγκαπούρη, Ινδονησία) έχει συντρίψει το νεοφιλελεύθερο αφήγημα για το “λιγότερο ή καθόλου κράτος”, ως προϋπόθεση ανάπτυξης, ως προϋπόθεση εξόδου από την εξάρτηση και την αναπαραγωγή της περιθωριοποίησης, στον διεθνή καταμερισμό εργασίας. Να επισημάνουμε ότι ο καταστροφικός εμφύλιος της Κορέας τερματίζεται τον Ιούλιο του 1953, ενώ ο ελληνικός στα 1949. Η Νότιος Κορέα είναι σήμερα 12η οικονομία στον κόσμο με προοπτικές να καταστεί 7η μέχρι το 2030. Η Ελληνική οικονομία, με το λιγότερο κράτος κατατάσσεται (όταν γραφόταν αυτό το κείμενο) στην 55η θέση.
Οι επιτυχημένες, κρατικής ιδιοκτησίας, επιχειρήσεις σε βόρειο-ευρωπαϊκές χώρες όπως η Νορβηγία, η Σουηδία και η Δανία, για παράδειγμα παραμένουν αψευδείς μάρτυρες της αλήθειας ότι ένα σοβαρό κράτος μπορεί να αξιοποιεί τον εθνικό πλούτο, να λειτουργεί και ως καλός διαχειριστής του εθνικού πλούτου. Το παράδειγμα της Νορβηγίας, του ρόλου του κράτους και του δημόσιου τομέα στην Νορβηγική οικονομία θα αρκούσε ως η καλύτερη απάντηση στους αρνητές του ρόλου του κράτους ως βασικού αναπτυξιακού συντελεστή.
H επιχειρηθείσα και επιχειρούμενη καταργητική του ελληνικού κράτους και της αυτοτέλειας του συρρίκνωση του ελληνικού δημόσιου τομέα, στο όνομα της “ιδιωτικοποίησης” έχει καταλήξει σε αφελληνισμό της οικονομίας στην Ελλάδα. Έχουμε οικονομική δραστηριότητα στον ελλαδικό χώρο, αλλά δεν έχουμε Ελληνική οικονομία. Και το ζητούμενο είναι τι είδους καταλύτες χρειάζονται και που θα τους αναζητήσουμε.
Όταν ένας λαός γνωρίζει ότι δεν αποφασίζει για το μέλλον του, ότι δεν δικαιούται να αποφασίζει για την αξιοποίηση του Εθνικού του πλούτου, ότι αδυνατεί να υπερασπιστεί τα όρια της κρατικής του επικράτειας, ότι έχει στερηθεί, στην πράξη, το δικαίωμα, να διαχειρίζεται τις βασικές του υποδομές, αεροδρόμια, λιμάνια, τραίνα και να απολαμβάνει τα βασικά για την ζωή αγαθά, τότε οι επιλογές δεν πολλές. Η χειρότερη των επιλογών, στην οποία σπρώχνονται οι λαοί σε τέτοιες περιστάσεις, ηγετικής ορφάνιας και παρακμής είναι η ιδιώτευση, η παράδοση τους σε κηρύγματα απόλυτης απαισιοδοξίας, “τίποτα δεν αλλάζει” και σε συμπεριφορές οριζόμενες από το ήθος και τις συνέπειες του “ο σώζων εαυτόν σωθήτω”, χωρίς ηθικούς φραγμούς και περιορισμούς.
Ο αντίκτυπος της μειωμένης συμμετοχής του πολίτη
Μέσο για την ολοκληρωτική παράδοση των κοινωνιών στην εξαχρείωση του ανομικού και αντικοινωνικού ατομικισμού, είναι η διαγραφή από την συλλογική τους μνήμη ιστορικών εμπειριών συλλογικής και νικηφόρας ανάτασης αλλά και καλών πρακτικών της πανανθρωπινης εμπειρίας διαχρονικά. Η επιτυχία και ο ιστορικά καθοριστικός ρόλος των συνεταιρισμών αλλά και των συνεταιριστικών τραπεζών στην βόρεια Ευρώπη, την Ιταλία την Γαλλία και ιδιαίτερα στην γερμανική οικονομία, από την δεκαετία του 1850, καταδεικνύουν ότι ο περιορισμός του πολίτη και της πολιτικής, στην πελατειακή σχέση, ή μόνον στην άσκηση του εκλογικού του δικαιώματος, αφαιρεί από την κοινωνία την δυνατότητα να δημιουργεί αναπτυξιακά κοινωνικά, οικονομικά και πολιτικά υποκείμενα.
Ο περιορισμός του πολίτη στην μονοδιάστατη διεκδίκηση από το κράτος, προνοιακών πολιτικών και μιας “αποτρεπτικής της φτώχειας” αναδιανομής εισοδήματος, ματαίωσε την άσκηση του δημοκρατικού, κοινωνικού και ανθρώπινου δικαιώματος αλλαγής του συσχετισμού της κοινωνικής ισχύος. Αυτή η τάση οδήγησε και στην παρακμή της Ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας. Στέρησε από την κοινωνία την αποδεδειγμένα επιτυχημένη δυνατότητα της να μετέχει ουσιαστικά, στην οργάνωση της οικονομίας, διεκδικώντας στην πράξη, το δικαίωμα στην οικονομική δημοκρατία, στο χτίσιμο θεσμών, κουλτούρας, ανθρώπινων δεσμών οικονομικής δημοκρατίας, στο χτίσιμο θεσμών κοινωνικού ελέγχου, από το επίπεδο των ΜΜΕ, στο επίπεδο της παραγωγής αγαθών και προσφοράς υπηρεσιών.
Πρώτιστο ζητούμενο της πολιτικής, σε μια δημοκρατική κοινωνία και πολιτεία, οφείλει να παραμένει ο ενεργός υπεύθυνος πολίτης, η ενίσχυση των θεσμών κοινωνικής συμμετοχής και κοινωνικού έλεγχου και όχι το ύψος των κοινωνικών παροχών, των κοινωνικών επιδομάτων. Δεν μπορεί να παραμένει το “πόσες μοίρες δεξιότερα η αριστερότερα”, θα στρέψει το πηδάλιο της οικονομικής πολιτικής, η όποια λιγότερο ή περισσότερο αυθαίρετη εξουσία.
Η έξοδος από την παρακμή
Ποιες μπορεί να είναι οι γεωπολιτικές και γεωπολιτισμικές συντεταγμένες εντός των οποίων μπορεί να αναγεννηθεί και να θεμελιωθεί μια μάχιμη και καρποφόρα πολιτισμική, κοινωνικά ενοποιητική, ταυτότητα. Μια δημιουργικά μάχιμη Εθνική λαϊκή βούληση, μια στοιχειώδης Εθνική λαϊκή ενότητα για την έξοδο από την παρακμή; Πάνω σε ποια πολιτισμική βάση και ποιο αξιακό σύστημα θα στηρίξουμε μια πολιτισμική στρατηγική εξόδου από την παρακμή;
Κατά την γνώμη μου χρειάζεται ένας νέος “Ρήγας” και ένας νέος “Θούρειος”. Ένα νέο, αξιόπιστο, υποκείμενο Εθνικής και κοινωνικής ανασυγκρότησης (όχι νέο κόμμα), μια νέα φιλόμουσος εταιρεία, που θα καταθέσει έναν νέο πειστικό θούριο, ένα κάλεσμα-μανιφέστο, μια νέα Νομαρχία, Επωνύμου του Έλληνος αυτή τη φορά.
Ένα κάλεσμα παρόμοιο με το προ επαναστατικό κάλεσμα να «επαναφέρουμε τις Μούσες στον τόπο που τις γέννησε», να επαναφέρουμε την ανθρώπινη αξιοπρέπεια στον πολιτισμό της καθημερινής ζωής, στις εργασιακές σχέσεις, την πραγματική λαϊκή κυριαρχία στο σύστημα εξουσίας, την εθνική αξιοπρέπεια στις διεθνείς σχέσεις της χώρας. Να επαναφέρουμε την (Καποδιστριακή) απαίτηση για «αισθητική στην κρίση και την σκέψη μας», την Σολωμική παραίνεση για «αγάπη κι έρωτα καλού», στην καθημερινή μας ζωή, να επαναφέρουμε στους σκοπούς της παιδείας μας «της ηθικής ενεργείας την ιερή μέθη, της σκόπιμης βούλησης την σταθερή γύμναση και της γνώσης την νηφάλια ενόραση», όπως μας καλούσε ο Δ. Γληνός.
Nα αναγνωρίσουμε ότι όπως το ’21 δεν έγινε για να αντικαταστήσουμε τους τούρκους πασάδες, με φουστανελοφόρους πασάδες, έτσι και την “κοινοβουλευτική δημοκρατία” δεν την εγκαταστήσαμε για να παραδώσουμε την διακυβέρνηση μας, σε γραβατωμένους πασάδες…