Στα τέλη του Απριλίου, η Κύπρος για ακόμη μια φορά έχει ραντεβού με την ιστορία της αλλά και με την ίδια της την ύπαρξη ως κυρίαρχο και ανεξάρτητο κράτος. Για πολλές δεκαετίες, το Κυπριακό αποτελεί ”βαρίδι” για την ΕΕ αλλά και για τον ΟΗΕ.
Είναι εν μέρει λογικό καθώς τα περισσότερα κράτη που μπορούν να επηρεάσουν το Κυπριακό, είτε δεν έχουν βιώσει ποτέ παράνομη εισβολή και κατοχή, (αυτές οι έννοιες συνιστούν το Κυπριακό Ζήτημα) είτε αποτελούν μέρος του προβλήματος (Ηνωμένο Βασίλειο). Τι πρέπει να προσέξουμε ως Ελληνισμός στην Πενταμερή και ποιά είναι τα δομικά προβλήματα αυτής της διαδικασίας;
Ο ΟΗΕ θα έπρεπε να είναι ο θεματοφύλακας του Δημοσίου Διεθνούς Δικαίου. Εδώ και αρκετά χρόνια, ο ΟΗΕ αντιμετωπίζει το Κυπριακό ως μια de facto κατάσταση από το 1974. Κάθε οργανισμός ο οποίος έχει ως στόχο του την προσαρμογή όλων των κρατών στη διεθνή νομιμότητα, δεν μπορεί να κάνει τίποτε άλλο εκτός από το να μιλά με βάση τις αρχές του Διεθνούς Δικαίου.
Το Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο μεριμνά για τρεις πυλώνες και οι οποίοι φαίνονται ξεκάθαρα στον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών. Στην προστασία της ανθρώπινης ζωής με όσα συνεπάγονται από αυτήν, στην απαγόρευση του πολέμου ως πρακτικής επίλυσης διακρατικών διαφορών (προώθηση της ειρηνικής επίλυσης των διαφορών) και στην προστασία της εθνικής κυριαρχίας και εδαφικής ακεραιότητας ενός κράτους.
- Αυτά τα τρία θεμέλια του διεθνούς νομικού πολιτισμού δεν υφίστανται στο Κυπριακό καθώς λησμονείται από τον ΟΗΕ συχνά-πυκνά οτι έχουμε να κάνουμε μια περίπτωση παράνομης εισβολής και παράνομης κατοχής.
- Η παράνομη εισβολή και κατοχή υπονοοείται ακόμη και με τον τρόπο με τον οποίον εισήλθε η Κύπρος στην Ε.Ε. Με μια σημαία που έχει όλη τη Μεγαλόνησο πάνω της.
Η Κύπρος εισήλθε ως μια Κύπρος, με την εκάστοτε κυβέρνηση της Λευκωσίας να απολαμβάνει διεθνούς νομικής προσωπικότητας, θεωρώντας πως το παρανόμως κατεχόμενο κομμάτι της από τουρκικές δυνάμεις, είναι ”προσωρινά κατεχόμενο”. Ο ΟΗΕ για αρκετό καιρό φαίνεται να ακολουθεί πολιτικές πρακτικές και όχι νομικές.
Η Μεγάλη Βρετανία δεν είναι πια μέλος της Ε.Ε και επιχειρεί να ξαναμπεί στο κάδρο των εξελίξεων της Μεσογείου. Οι Βρετανοί έχουν ιστορικά τεράστιες ευθύνες για το Κυπριακό, όπως άλλωστε έχουν και για αρκετά άλλα διεθνή (και χρονίζοντα) θέματα. Η Μεγάλη Βρετανία είναι μόνιμο μέλος στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και έχει δυνατότητα να επηρεάσει πολλές εξελίξεις.
Στο Λονδίνο θεωρούν οτι οι ολοένα και καλύτερες σχέσεις μεταξύ Κύπρου και Γαλλίας, μειώνουν τη βρετανική επιρροή και αυξάνουν τη γαλλική. Τα πολύ σημαντικά συμφέροντα που έχει η Γαλλία στη Βόρεια Αφρική και στη Μέση Ανατολή, (κυρίως στο Λίβανο) αναγκάζουν την κυβέρνηση Μακρόν να θεωρεί ως asset την Κύπρο. Από την άλλη πλευρά, το Λονδίνο γνωρίζει οτι η Τουρκία ψάχνει συμμάχους στη Δύση καθώς οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις έχουν δηλητηριαστεί τα τελευταία πέντε χρόνια.
Οι Τούρκοι θεωρούν οτι οι Βρετανοί είναι πολύ πιο απελευθερωμένοι από τη στιγμή που είναι εκτός Ε.Ε και οτι δε δεσμεύονται από τις Βρυξέλλες.
Οι προτάσεις πάνω στις οποίες πρόκειται να συζητηθεί το Κυπριακό, φανερώνουν μια fast track λύση η οποία αντί να θωρακίσει τα συμφέροντα και δικαιώματα των συμβαλλόμενων χωρών, ανοίγει την πόρτα σε μεγάλα προβλήματα τα οποία αφορούν την ύπαρξη της Κύπρου.
Από γεωπολιτικής σκοπιάς, η σχέση Ελλάδας-Κύπρου είναι πολύ σημαντική για την επιβίωση ενός έθνους και δύο κρατών. Οποιαδήποτε μορφή γεωπολιτικής αποκοπής της Κύπρου από την Ελλάδα, θα ασθενήσει και τις δύο χώρες. Η Άγκυρα επιθυμεί να επιλύσει υπέρ της το Κυπριακό και αμέσως μετά, θα στραφεί στο Αιγαίο. Για την τουρκκή στρατηγική Θράκη, Αιγαίο, Κύπρος συνιστούν έναν ενιαίο χώρο ζωτικών τουρκικών συμφερόντων.
- Η αποδοχή λύσεων που νομιμοποιούν την τουρκική εισβολή του 1974 δεν επιλύει κανένα πρόβλημα. Οτιδήποτε δε στηρίζεται στην κατά γράμμα εφαρμογή του Διεθνούς Δικαίου, δεν μπορεί να επιφέρει διαρκείς και αποτελεσματικές λύσεις.
- Τέλος, υπάρχει ένα ακόμη σημαντικό ζήτημα: Αν εφαρμοστεί μια πρόχειρη λύση για την Κύπρο, τότε ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο δεδικασμένων σε μια περιοχή που ήδη τα σύνορα είναι ρευστά.
Η Μεσόγειος είναι πλέον ασταθής και αν επιλυθεί ένα διεθνές ζήτημα σαν το Κυπριακό με πολιτικές λύσεις που περιφρονούν τις βασικές αρχές του Διεθνούς Δικαίου, τότε η προστασία της εδαφικής ακεραιότητας τίθεται εν αμφιβόλω.
* Ο κ. Αλέξανδρος Δρίβας είναι στρατηγικός αναλυτής, Ph.D. Cand. και Research Fellow στο Hellenic American Leadership Council (HALC).