Το κακό με την πανδημία ξεκίνησε από την Κίνα.
- Από τον Μανώλη Κοττάκη
Το πραγματικό κακό αυτής της πανδημίας όμως είναι ότι δοκιμάζει την ψυχραιμία του μεταβατικού κόσμου στον οποίο ζούμε και τη βρίσκει μικρή. Ελαχίστη. Το κακό κυριαρχεί στις ψυχές μας. Έχει ριζώσει καλά τα προηγούμενα χρόνια και δύσκολα ξεριζώνεται. Κανείς δεν μας υπέγραψε συμβόλαιο ότι η τροχιά του κόσμου μας θα είναι γραμμική, ανοδική σταθερά προς τα πάνω. Κανείς δεν μας προεξόφλησε ότι όλα σε αυτή τη ζωή θα βαίνουν καλώς επ’ ωφελεία μας και ότι δεν θα ζήσουμε τρικυμίες, δοκιμασίες και καταστροφές. Κι όμως: Αν και το γνωρίζαμε πως δεν θα πηγαίνουν όλα καλά για μια ζωή, αν και ξέραμε πως θα έρθουν και στιγμές δύσκολες, εμείς επιλέγουμε μέσα στον περιορισμό να δείξουμε τα χειρότερα ένστικτά μας. Να κλείσουμε παλαιούς λογαριασμούς. Να τιμωρήσουμε. Να επιτεθούμε.
Πράγματα που ήταν θαμμένα μέσα μας με δική μας επιλογή αίφνης τα φέρνουμε στην επιφάνεια, τα κοινολογούμε και επιτιθέμεθα σε αυτούς που ανεχτήκαμε, δειλιάσαμε να καταγγείλουμε στην ισχύ τους, συγχωρήσαμε ίσως, μπορεί ακόμη και να ήπιαμε ένα ποτήρι κρασί μαζί τους κάποτε. Δείτε τι γίνεται στον χώρο της τέχνης τις τελευταίες ημέρες. Η πραγματική ανακάλυψη της πανδημίας κατά συνέπεια είναι η παντελής έλλειψη ψυχολογικής προετοιμασίας για τη διαχείρισή της. Έχουμε πάρει την κατιούσα. Αρνούμαι -όσο μπορώ βεβαίως, διότι η φύση της εργασίας μας είναι η κριτική- να δω τον εαυτό μου σε αυτό το κάδρο.
Προχθές «έπαιξα» με την ιδέα να κάνω κεντρικό θέμα της στήλης την ιστορική συνάντηση του Σωκράτη με τον Κομφούκιο στην Αρχαία Αγορά, εκεί όπου θα τοποθετηθεί το κοινό άγαλμά τους τον προσεχή Μάιο στο πλαίσιο των εορτασμών Ελλάδος – Κίνας – η Λίνα Μενδώνη κάνει καλή δουλειά σε αυτό. Μου αρέσουν τα θέματα που προβάλλουν την οικουμενικότητα του ελληνικού πολιτισμού. Τα θέματα που δείχνουν στις νεότερες γενιές πως οι αρχαιότεροι πολιτισμοί του κόσμου, ο ελληνικός, ο κινεζικός και ο αιγυπτιακός, εξακολουθούν να επικοινωνούν.
Τα θέματα που δείχνουν πόσο ψύχραιμη, σοφή και επίκαιρη είναι η παλαιά σκέψη του κόσμου τούτου που βρήκε πολύ έγκαιρα απαντήσεις για όλα όσα μας απασχολούν και μας τις κληροδότησε, ασχέτως αν εμείς οι ανόητοι κάνουμε κάθε μέρα αποποίηση κληρονομιάς. Καθόμαστε πάνω σε ιστορικό χρυσάφι και δεν το ξέρουμε, δυστυχώς.
Η ελληνικότητα και η διεθνής αποδοχή της φιλοσοφικής σκέψης των προπατόρων είναι το «προικώον» μας. Αναζήτησα λοιπόν στη βιβλιοθήκη μου ερανίσματα σκέψης του Σωκράτη και του Κομφούκιου, δύο μεγάλων που επηρέασαν τη δυτική σκέψη ο πρώτος και την κινεζική Ιστορία ο δεύτερος. Των μεγάλων που δίνουν ραντεβού στην Αρχαία Αγορά τον Μάιο. Τα αναζήτησα για να «ντύσω» ένα σημείωμα το οποίο η ατμόσφαιρα δεν επέτρεψε να γίνει βασικό. Και έτσι κέρδος είναι.
Η έννοια της ανθολόγησής τους και της παράθεσής τους στο σημερινό σημείωμα -τίποτε δεν αφήνουμε στη μέση- έναν στόχο έχει: το παρακάτω. Να βρούμε μέσα από την απέραντη νηφαλιότητα της σκέψης τους λύσεις στα προβλήματα που όπως ήρθαν έτσι και θα φύγουν κάποια στιγμή. Δεν είμαστε οι πρώτοι που ζοριζόμαστε για να σηκώνουμε επανάσταση επειδή δεν πήγαμε πορεία, ταβέρνα, εκκλησία, γήπεδο, αεροδρόμιο, ταξίδι επί δώδεκα μήνες. Ζουν στην Ελλάδα ακόμη οι γενιές που έζησαν την προσφυγιά και τον ρατσισμό αυτής, που έζησαν πείνα, πόλεμο, ανέχεια, ανεργία, εξορίες.
Αυτοί που είχαν για σπίτι τα κάρα που τους μετέφεραν και για να βάλουν κάτω από ένα κεραμίδι το κεφάλι τους ή να φάνε ένα αξιοπρεπές γεύμα πέρασε καιρός πολύς από την έναρξη της περιπέτειάς τους. Ζουν και δεν τους άκουσα ποτέ να παραπονούνται για τις δεκαετίες που έχασαν, αγαπημένη τους λέξη στα χρόνια εκείνα ήταν μία: Η ελπίδα. Η φτώχεια πήγαινε μαζί με την ελπίδα, ενώ σήμερα η ευημερία πάει με τη διαβολή. «Οι άνθρωποι δοκιμάζονται στις κοινότητες, στις μικρές κλίμακες, εκεί φανερώνεται ο χαρακτήρας τους» γράφει σε ένα άγνωστο σημείωμά του, στο οποίο περιγράφει πώς έζησε τον διχασμό στο χωριό του στις Σέρρες ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο οποίος στοχαστικά και φιλοσοφικά προσέγγιζε τη ζωή. «Οι Ελληνες το ένα τους αυτί το έχουν για την κακία» προσέθεσε μεταπολιτευτικά. Λέω να προσπαθήσουμε να βγούμε από αυτό το κενό. Η πανδημία είναι μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία για να εστιάσουμε «στην περιοχή των σφαλμάτων», όπως αποκαλούν οι Κινέζοι φίλοι μας την αυτοκριτική. Οι ρήσεις του Σωκράτη και του Κομφούκιου που ακολουθούν λοιπόν ας αποτελέσουν, αν γίνεται, την έναρξη ενός γόνιμου προβληματισμού για το πώς να πορευόμαστε μέσα στις θύελλες. Καλή ανάγνωση!
ΚΟΜΦΟΥΚΙΟΣ
• Ο ανώτερος άνθρωπος έχει απαιτήσεις από τον εαυτό του. Ο κατώτερος άνθρωπος από τους άλλους.
• Οταν παραπονιέσαι για το κακό, το διπλασιάζεις. Οταν το περιγελάς, το εξουδετερώνεις.
• Προτού ξεκινήσεις ένα ταξίδι εκδίκησης, σκάψε δυο τάφους.
• Σε μια χώρα που κυβερνάται καλά, η φτώχεια είναι ντροπή. Σε μια χώρα που κυβερνάται άσχημα, ο πλούτος είναι ντροπή.
• Ολα έχουν ομορφιά, αλλά δεν τη βλέπουν.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ
• Το μυστικό της αλλαγής είναι να επικεντρώσεις όλη την ενέργειά σου όχι στο πώς να πολεμήσεις το παλιό, αλλά στην κατασκευή του νέου.
• Δεν είμαι Αθηναίος ή Ελληνας, αλλά πολίτης του κόσμου.
• Η ζωή δεν αξίζει όταν δεν είναι αφιερωμένη σε κάποιο σκοπό.
• Να είσαι ευγενικός, κάθε άνθρωπος που συναντάς μάχεται μια σκληρή μάχη.
• Τα σπουδαία μυαλά συζητούν ιδέες, τα μέτρια μυαλά συζητούν τα γεγονότα, τα αδύναμα μυαλά συζητούν για τους άλλους.
ΥΓ.: Την περασμένη εβδομάδα ο πρέσβης Πάιατ επιτέθηκε στην Κίνα σε εκδήλωση που οργάνωσε μέσα στην Αρχαία Αγορά για την ορκωμοσία Μπάιντεν. Το άγαλμα του Κομφούκιου που πρόκειται να τοποθετηθεί μέσα στον ίδιο χώρο στην Αγορά, τον προσεχή Μάιο, ελπίζουμε να του δείχνει ότι δεν είναι και πολύ σοφό να επιτίθεσαι στις αυτοκρατορίες του παλαιού κόσμου μέσα από ιστορικούς τόπους. Οι κίονες, οι ναοί και τα αγάλματα που φέρουν φορτίο αιώνων δεν ανέχονται τις ιεροσυλίες. Εκδικούνται με τον τρόπο τους.