Η επομένη ημέρα στον νέο κόσμο – Η εθνική άμυνα και η νέα διάκρισις των εξουσιών
Tου Δρ. Ευριπίδη Στ. Στυλιανίδη
Η ΕΠΟΜΕΝΗ ημέρα δεν θα είναι ίδια για κανέναν άνθρωπο, καμμία οικογένεια, καμμία επιχείρηση, κανένα κράτος. Κατά την επανεκκίνηση θα προηγηθούν οι τεχνολογικά προετοιμασμένοι, επιστημονικά ενημερωμένοι και ηθικοπολιτικά θωρακισμένοι. Οι επικείμενες αλλαγές θα επαναπροσδιορίσουν τις σχέσεις μεταξύ Κρατών, τη λειτουργία της Δημόσιας Διοίκησης, Οικονομία και τραπεζικό σύστημα μέσα από την βίαιη αναμόρφωση του παραγωγικού μοντέλου, Εκπαίδευση ως προς τους τρόπους και το περιεχόμενό της, αγροτική παραγωγή και διατροφική αλυσίδα, τα συστήματα τροφοδοσίας της αγοράς, άμυνα και ασφάλεια των κρατών, ασφαλιστικό σύστημα και υγεία, κοινωνικό κράτος και οικογένεια, ατομικές ελευθερίες και Δημοκρατία, την ίδια την καθημερινότητά μας και τις ανθρώπινες σχέσεις.
Το 2000 ως νέος βουλευτής με μια υποτροφία των ΗΠΑ συμμετείχα σε ένα πρόγραμμα «Νέων Ηγετών» που μου έδωσε τη δυνατότητα, μεταξύ άλλων, να επισκεφθώ τα κεντρικά της Microsoft στο Σιάτλ. Ξεναγήθηκα στο στρατηγείο του Bill Gates από τον πρώην σύμβουλο cyber security του G. W. Bush ως Κυβερνήτη του Τέξας και υπεύθυνο διεθνών σχέσεων της εταιρείας. Κατά την ξενάγηση ένιωσα επιβάτης σε ένα διδακτικό ταξίδι προς τον Κόσμο που Έρχεται… Ρώτησα να μου πουν τα τρία projects του μέλλοντος και μου απάντησαν e-home, e-school, e-government.
To 2015 ο αυτοδημιούργητος επιχειρηματίας που στέκεται χρόνια στην κορυφή της παγκόσμιας πυραμίδας των πλουσιώτερων του κόσμου (λίστα Forbes) ως εκφραστής της κοινωνικής κινητικότητας και της οικονομίας της γνώσης, προέβλεψε σε ένα συνέδριο της TEDEX, ότι ο 3ος Παγκόσμιος Πόλεμος δεν θα γίνει με πυρηνικά, αλλά θα έχει ως αόρατο εχθρό μια παγκόσμια πανδημία. Ζήτησε περισσότερα κονδύλια για έρευνα, συνεργασία των κρατών και επιστροφή στην ανθρωπιά και την αλληλεγγύη, χωρίς τότε να εισακουστεί. Τώρα τρέχουν όλοι να προλάβουν μετά από απίστευτο φόρο αίματος και τεράστιο κόστος για την παγκόσμια οικονομία. Καμμία κρίση όμως δεν υπήρξε που να μην έκρυβε μέσα της και μια ευκαιρία. «Ουδέν κακόν αμιγές καλού», όπως είπαν πρώτοι οι Έλληνες.
Η πανδημία επαναπροσδιορίζει το ρόλο του Κράτους διαψεύδοντας τους απόλυτους ισχυρισμούς ενός άκρατου καπιταλισμού που η παγκοσμιοποίηση τον κατέστησε κυρίαρχο τα προηγούμενα χρόνια. Διαψεύδει όμως και το δογματισμό ενός ξεπερασμένου κρατισμού που συκοφαντούσε συστηματικά την δημιουργικότητα, την αποτελεσματικότητα και την κοινωνική εταιρική ευθύνη του ιδιωτικού τομέα, δηλαδή την ανθρωπιά των υγειών δυνάμεων της αγοράς.
Αναδεικνύεται η σημασία μιας πειθαρχημένης Δημοκρατικής Πολιτείας που θα μπορεί να επιβάλει στη πράξη μια νέα Οριζόντια Διάκριση Εξουσιών, οριοθετώντας τον συμπληρωματικό και αλληλοελεγκτικό ρόλο των χώρων της τεχνοκρατίας, της αγοράς και της πολιτικής. Δεν αφήνεται κανένας χώρος να καταλάβει και να υποτάξει τον άλλον, διότι τότε α) η κυριαρχία της τεχνοκρατίας θα γεννούσε «το κράτος των εξειδικευμένων ηλιθίων» (Fachidioten) που το γνωρίσαμε από τις εσφαλμένες σε βάρος μας τραπεζοκεντρικές πολιτικές της οικονομικής κρίσης, β) η απόλυτη κυριαρχία της αγοράς θα γεννούσε την διαπλοκή υπέρ των λίγων και σε βάρος του κοινωνικού, δημοσίου και εθνικού συμφέροντος και γ) η απόλυτη κυριαρχία της πολιτικής θα γεννούσε ένα κατευθυνόμενο κρατικιστικό σύστημα, ανάλογο του αποτυχημένου Σοβιετικού μοντέλου, με σοβαρές επιπτώσεις όχι μόνο στην οικονομία αλλά στην ίδια τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η Οριζόντια Διάκριση των Εξουσιών αποκαθιστά την Αρχή των Ελέγχων και Ισορροπιών. Εδραιώνει το μοντέλο του μέτρου, δηλαδή την Κοινωνική Οικονομία της Αγοράς (ριζοσπαστικός φιλελευθερισμός). Οριοθετεί ως ρόλο και στόχο: α) της Τεχνοκρατίας, τη συγκέντρωση και αξιοποίηση της σύγχρονης γνώσης και της φρέσκιας πληροφόρησης, β) της Αγοράς, την παραγωγή πλούτου και θέσεων εργασίας μέσα από την αξιοποίηση των κινητροδοτικών δυνάμεων της φιλοδοξίας και του κέρδους που απενοχοποιημένα μπορούν να καθοδηγούν το ιδιωτικό όφελος να διέρχεται μέσα από το δημόσιο, κοινωνικό και εθνικό συμφέρον, γ) της Πολιτικής, την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης του Λαού σκοτώνοντας το λαϊκισμό. Η πολιτική θέτει κανόνες προς όλους και επιτηρεί την εφαρμογή τους. Οριοθετεί ένα νέο Εθνικό Όραμα μέσα στο οποίο όμως θα χωράει το ατομικό ή οικογενειακό όνειρο του κάθε Έλληνα, χωρίς διακρίσεις.
Η Ελλάδα ανακαλύπτει στην καρδιά της παγκόσμιας υγειονομικής κρίσης τον εαυτό της και την υπεραξία της. Είναι το πλούσιο εξειδικευμένο επιστημονικό δυναμικό που διαθέτει σε όλες τις γωνιές του πλανήτη. Είναι οι ανθρώπινες αξίες που είχαμε ξεχάσει βουλιαγμένοι στο βάλτο της ευδαιμονίας. Η ανατροπή του αυτονόητου και του δεδομένου υπενθυμίζει ακόμα και στους πιο ισχυρούς της γης ότι το ανθρώπινο σώμα παραμένει ανάπηρο, με υπερτροφικό το πόδι της τεχνολογίας και ατροφικό το άλλο πόδι των ανθρωπιστικών αξιών, πάνω στα οποία πρέπει να βασίζεται ισόρροπα η ανθρωπότητα. Η πανδημία είναι ίσως η μοναδική ευκαιρία για να καταστήσουμε την τεχνολογική εξέλιξη και την επιστημονική γνώση εργαλεία όχι πολέμων, οικονομικής απληστίας, πολιτικού αυταρχισμού ή κοινωνικής αδικίας, αλλά μέσα επανεκκίνησης της πραγματικής οικονομίας, αποκατάστασης της υπεύθυνης πολιτικής, ενίσχυσης της κοινωνικής δικαιοσύνης και επιστροφής της ανθρωπιάς.
Η Ελλάδα κατά την παγκόσμια επανεκκίνηση θα πρέπει να επιδείξει εξίσου υπεύθυνη και αποφασιστική στάση, όπως έπραξε κατά την εμφάνιση της υγειονομικής κρίσης, προτάσσοντας αξιακά τον άνθρωπο έναντι του οικονομικού συμφέροντος.
Αυτό προαπαιτεί έξυπνη και γρήγορη επένδυση στους τομείς που μου υπέδειξε το 2000 το επιτελείο του Bill Gates. Έχουμε μια μοναδική δυνατότητα να κερδίσουμε το χαμένο χρόνο, μετατρέποντας την κρίση σε ευκαιρία. Συγκεκριμένα:
1. Στον τομέα της πραγματικής οικονομίας, η αναμόρφωση του παραγωγικού μας μοντέλου πρέπει να διέλθει μέσα από τα νέα δεδομένα που δημιουργεί η τεχνολογία. Η τεχνητή νοημοσύνη στην βιομηχανική παραγωγή (artificial intelligence), η ρομποτική στις εργασιακές σχέσεις (robotics), το ηλεκτρονικό εμπόριο στην εξωστρέφεια των τοπικών οικονομιών(e-commerce), η ψηφιοποίηση του τραπεζικού συστήματος (e-banking), οι αλλαγές στις συνδυασμένες μεταφορές (logistics)…
2. Στην αγροτική παραγωγή και τη διατροφική αλυσίδα προτάσσεται η πολιτική Εθνικής Αυτάρκειας. Με το ξέσπασμα της κρίσης το Βιετνάμ ακύρωσε τα εξαγωγικά συμβόλαια ρυζιού που είχε υπογράψει. Η Ρωσσία καθυστέρησε συμφωνίες για την εξαγωγή σιτιρών. Ενδεχομένως σύντομα να κλονιστεί η Ευρωπαϊκή Κοινή Αγροτική Πολιτική, όσον αφορά προϊόντα που δεν είναι διατροφικά π.χ. βαμβάκι ή καπνός και να ενισχυθεί η αναδιάρθρωση παραγωγής υπέρ προϊόντων διατροφής ή υγείας. Αυτή η αλλαγή δεν πρέπει να αιφνιδιάσει την Ελλάδα. Συμβολαιακή και βιολογική γεωργία, αλιεία και ιχθυοκαλλιέργια, γεωργία ακριβείας συνδυασμενες με μια στρατηγική υδροοικονομίας είναι προϋποθέσεις για μια έξυπνη αναδιάρθρωση παραγωγής με στόχο μια εθνική στρατηγική διατροφικής αυτάρκειας.
3. Η δημόσια διοίκηση εισέρχεται στην ψηφιακή εποχή (e-government). Κύρια στοιχεία η απλούστευση των διαδικασιών, η από απόσταση εξυπηρέτηση του πολίτη ή της επιχείρησης, η ατομική ευθύνη του χειριστή, ο διαχωρισμός της υπηρεσίας εξυπηρέτησης(ΚΕΠ – front desk) από την υπηρεσία επεξεργασίας αιτήματος(back-office). Η ταχύτητα και η ευστοχία των αποφάσεων που συνδέεται με την βελτίωση ποιότητας της Νομοθέτησης, έχει άμεση επίπτωση στον περιορισμό της διαφθοράς και στη βελτίωση της καθημερινότητας του πολίτη και του επιχειρείν. Ήδη η κυβέρνησή μας και το αρμόδιο Υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής έχουν κάνει τεράστια άλματα στο σχέδιο του ψηφιακού μετασχηματισμού του κράτους.
4. Κυρίαρχος καθίσταται ο ρόλος της Εκπαίδευσης (e-school, distance learning, e- libraries) όχι μόνο λόγω της τεχνολογικής μεταβολής των εκπαιδευτικών εργαλείων, αλλά κυρίως λόγω του αξιακού περιεχομένου που αυτή πρέπει να παρέχει, διαμορφώνοντας τις συνειδήσεις της νέας γενιάς για να αντιμετωπίσει χωρίς τα λάθη της προηγούμενης τις προκλήσεις του μέλλοντος. Η Παιδεία παραμένει το μοναδικό όχημα, όχι μόνο για την ένταξη στην αγορά εργασίας αλλά και για την πνευματικοηθική ανάταση του ανθρώπου.
5. Αλλάζουν οι παγκόσμιες ισορροπίες στο χώρο της Υγείας. Περισσότερα κονδύλια για έρευνα, στελέχωση, τεχνολογικό εξοπλισμό. Μεγαλύτερη ευθύνη στις επιλογές πολιτικών και προσώπων. Καλύτερη διαχείριση πόρων. Ανθρωποκεντρική στρατηγική. Επαναπροσδιορισμός προτεραιοτήτων με κριτήριο όχι το κέρδος εταιρειών ή συντεχνιών, αλλά την προστασία της ανθρώπινης ζωής και της ποιότητάς της. Με την υγεία συνδέεται η εξυγίανση του ασφαλιστικού συστήματος, που πρέπει να αντιμετωπιστεί με ρεαλισμό χωρίς κρατικιστικές ιδεοληψίες.
6. Οι εξελίξεις και οι πρόσφατες εμπειρίες μας στον Έβρο, επαναπροσδιορίζουν τις προτεραιότητες μας στο πεδίο της Εθνικής Άμυνας. Μας καθοδηγούν σε μια έξυπνη πολιτική που υπερβαίνει το πλεονέκτημα μεγέθους της Τουρκίας. Η τεχνολογία, όπως διδάσκει το πρότυπο ανάπτυξης του Ισραήλ, μας διευκολύνει να μετατρέπουμε το φυσικό μειονέκτημα σε συγκριτικό πλεονέκτημα με τις κατάλληλες επενδύσεις. Drones, μη επανδρωμένες πλατφόρμες, δορυφόροι, transformers, robotics, εκπαίδευση ψηφιακής ασφάλειας (cyber security) συνδυασμένα με ανάπτυξη τοπικής βιομηχανικής παραγωγής, διεθνών συμπράξεων, υψηλού επιπέδου έρευνα και σύγχρονη εκπαίδευση των επαγγελματικών στελεχών του Στρατού μπορούν να θωρακίσουν την Ελλάδα ισχυροποιώντας τη διεθνή της θέση.
7. Η μεγαλύτερη ευκαιρία που γεννήθηκε από την οικονομική κρίση που προηγήθηκε και κορυφώθηκε από την παρούσα υγειονομική κρίση, είναι η ανάδειξη της υπεραξίας της Ελληνικής Οικογένειας που συνδέεται άμεσα και με τη δημογραφική μοίρα του έθνους μας. Ένας θεσμός που τα προηγούμενα χρόνια περιφρονήθηκε σε πολλές προηγμένες χώρες. Λοιδορήθηκε από δήθεν απελευθερωμένες προοδευτικές ομάδες της κοινωνίας μας. Επέστρεψε ισχυρότατος, αποδεικνύοντας ότι είναι διαχρονικά το πιο ανθεκτικό υγείες κύτταρο μιας Όρθιας Κοινωνίας.
ΜΕΝΟΥΜΕ ΣΠΙΤΙ κι αυτό δεν είναι μόνο αυτοπροστασία, αλλά χρέος απέναντι στους ανθρώπους που αγαπάμε. Γιατί ο ΕΝΑΣ με την απερισκεψία του μπορεί να καταστρέψει τα πάντα. Δεν είναι όμως σίγουρο ότι ΟΛΟΙ αρκούν για να σώσουν τον ΕΝΑ. Η Οικογένεια ξαναβρίσκεται. Συνειδητοποιούμε την μεγάλη απόσταση που χώριζε τους ανθρώπους, όταν μπορούσαν εύκολα να συναντώνται, να κάνουν χειραψίες ως συνεργάτες, να αγκαλιάζονται ως φίλοι, να χαϊδεύουν τρυφερά το παιδί ή τους γονείς τους. Οι καθημερινές μηχανιστικές κινήσεις αποκτούν ξανά ουσία και περιεχόμενο. Τα αυτονόητα καθίστανται ζητούμενα. Μπορεί το e-home να καλύπτει τις ανάγκες τροφοδοσίας ή συντήρησης του σπιτιού μας, αδυνατεί όμως να υποκαταστήσει την πραγματική ανθρώπινη σχέση και επικοινωνία που δυσκολεύει, αλλά ζωντανεύει. Η παγκόσμια δοκιμασία ξυπνά την ανθρωπιά. Αφυπνίζει αξίες που περιφρονούσαμε όπως την αγάπη, την αλληλεγγύη, την ελευθερία, τη φύση. Μας υποχρεώνει να ξαναϊεραρχήσουμε τις προτεραιότητές μας, να αναμοχλεύσουμε την Πίστη μας στο Θεό συνειδητοποιώντας την ελαχιστότητά μας, να διαχειριστούμε έξυπνα τον χρόνο μας, να εκτιμήσουμε τους ανθρώπους μας, να σεβαστούμε την ίδια τη ζωή μας και κατ’ έπεκταση την Οικογένεια, την Κοινωνία, τον Τόπο μας, την Πατρίδα μας, την Ανθρωπότητα.
Αυτή η παρέμβαση μου όμως θα ήταν ατελής, αν δεν έκλεινα την ιστορία που άνοιξα στην αρχή με ένα επιμύθιο: Τον Bill Gates τον ξανασυνάντησα το 2008 στην Αθήνα ως Υπουργός Παιδείας της Ελλάδας, όταν ήλθε για να υπογράψει η Microsoft με την Κυβέρνηση Κ. Καραμανλή μια Στρατηγική Συμφωνία για την Ψηφιακή Ελλάδα. Συζητώντας μαζί του για το e-school που είχαμε αρχίσει να υλοποιούμε με τα προγράμματα 100.000 δωρεάν υπολογιστών στα παιδιά της 3ης Γυμνασίου (laptop per child), το ασφαλές διαδίκτυο (safe internet), την πολιτική προσβασιμότητας (άρθρο 5Α Σ), την πολιτική του Έξυπνου Σχολείου…πρόσεξα κάτι που μου έκανε εντύπωση. Ο πλουσιώτερος άνθρωπος του πλανήτη που καθόταν λίγα μέτρα μπροστά μου, φορούσε ίσως τα φθηνότερα παπούτσια. Το κατάλαβε και με προκάλεσε να τον ρωτήσω για να μου απαντήσει δίδοντας μου ένα μοναδικό δίδαγμα ζωής: «Τα αγοράζω πάντα από το τσαγκάρικο της γειτονιάς μου. Από εκεί που μου τα αγόραζε μικρό η μάνα μου η καθηγήτρια. Το κάνω αυτό, για να μην ξεχάσω ποτέ από πού ξεκίνησα…».
*Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΕΣΤΙΑ