Συγκριτική παρουσίαση των Ομογενειακών ΜΜΕ της Κωνσταντινούπολης και της Αλβανίας

   Η έρευνά του παραπάνω άρθρου θα επικεντρωθεί στις δύο αυτές μειονοτικές ομάδες, σε μια συγκριτική προσέγγιση σχετικά με τα ομογενειακά ΜΜΕ που δραστηριοποιούνται στην Αλβανία και την Κωνσταντινούπολη.

  Ας ξεκινήσουμε με την Εθνική Ελληνική Μειονότητα της Αλβανίας. Η μειονότητα αυτή είναι η μεγαλύτερη σε αριθμό και πιο σημαντική στη γείτονα χώρα. Είναι αναγνωρισμένη από το κράτος της Αλβανίας ως εθνική μειονότητα και είναι γηγενής.

  Τα μέσα μαζικής επικοινωνίας που λειτουργούσαν (και ορισμένα συνεχίζουν να λειτουργούν μέχρι και σήμερα) στη γείτονα χώρα προς όφελος της ελληνικής μειονότητας ήταν κατά βάση ο γραπτός παραδοσιακός τύπος, με τη μορφή εφημερίδων, περιοδικών, ένθετων και φυλλαδίων, τα ραδιοτηλεοπτικά μέσα (μεγάφωνα, ραδιόφωνο και τηλεόραση) καθώς και τα ψηφιακά μέσα, όπως υπολογιστές και κινητά, τα οποία ήταν όλα στην ελληνική γλώσσα.

  Τα πρώτα Μ.Μ.Ε εμφανίστηκαν κατά την περίοδο 1912-1920 και ήταν εφημερίδες. Οι εφημερίδες αυτές συνδέθηκαν με τα πολιτικά και στρατιωτικά γεγονότα της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας και πιο συγκεκριμένα με τους Βαλκανικούς πολέμους (1912-13), κατά τους οποίους ο ελληνικός στρατός σημείωσε μερικές μεγάλες επιτυχίες στην Αλβανία, μία εκ των οποίων ήταν και η προσωρινή απελευθέρωση της Εθνικής Ελληνικής Μειονότητας. Από το 1913 ως το 1917 αρχίζουν να κυκλοφορούν επτά νέες εφημερίδες στο Αργυρόκαστρο και την Κορυτσά, οι οποίες έρχονται να συμπληρώσουν την ήδη υπάρχουσα εφημερίδα «Πελασγός», που είχε ήδη εκδοθεί από το 1910 στην Κορυτσά. Όταν η Βόρεια Ήπειρος προσαρτήθηκε από την Αλβανία, κάποιες από τις προαναφερθείσες εφημερίδες μετέφεραν τη βάση τους στα Γιάννενα και την Αθήνα, από όπου συνέχισαν να ασχολούνται με βορειοηπειρωτικά θέματα.

  Οι εφημερίδες της Ε.Ε.Μ κατά την περίοδο αυτή ήταν:

1.     «Πελασγός». Εβδομαδιαία εφημερίδα. Λειτουργούσε στην Κορυτσά από το 1910 μέχρι το 1916. Επανεκδίδεται στην Αθήνα το 1918 και λειτουργεί μέχρι το 1941 με τον τίτλο «Πελασγός Κορυτσάς».

2.     «Ηπειρωτική Άμυνα». Εβδομαδιαία εφημερίδα για εθνικά, πολιτικά και φιλολογικά θέματα με τη συνεργασία λογίων. Λειτούργησε στο Αργυρόκαστρο από το 1913 ως το 1916.

3.     «Ήπειρος του Αργυροκάστρου». Εφημερίδα πολιτική, κοινωνική, φιλολογική και των ειδήσεων της επικαιρότητας. Εκδόθηκε στο Αργυρόκαστρο από τον Φεβρουάριο μέχρι τον Μάιο του 1914.

4.     «Κορυτσά». Εκδόθηκε στην Κορυτσά και λειτούργησε όλο το 1916.

5.     Παράρτημα «Κορυτσάς». Καθημερινή εφημερίδα, λειτούργησε από το 1915 ως το 1916.

6.     «Πατρίς». Εφημερίδα της Κορυτσάς. Λειτούργησε από το 1915 ως το 1916.

7.     «Αργυρόκαστρον». Εβδομαδιαία εφημερίδα της Ηπείρου που εκδιδόταν κάθε Δευτέρα το 1916. Συνεχίστηκε στα Γιάννενα με τον τίτλο «Αργυρόκαστρον Αργυροκάστρου». Εκεί λειτούργησε από το 1916 μέχρι το 1917.

8.     «Ομόνοια – Concordia ή Konkordie». Εβδομαδιαία πολιτική εφημερίδα. Λειτούργησε μέχρι το 1922. Αρχικά ήταν τρίγλωσση (ελληνικά, αλβανικά και ιταλικά) και στη συνέχεια έγινε δίγλωσση (ελληνικά και αλβανικά).

  Κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο της περιόδου 1940-41 κυκλοφόρησε η εφημερίδα «Όχρις» (1941). Εκδόθηκε στην Κορυτσά και ήταν ελληνική δεκαπενθήμερη εφημερίδα. Διανεμόταν σε όλες τις μονάδες του Αλβανικού μετώπου κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο στην Κορυτσά. Το τελευταίο φύλλο της εφημερίδας ήταν στις 6 Απριλίου 1941, όταν και οι Γερμανοί εισέβαλαν στο ελληνικό έδαφος. Ο τελευταίος τίτλος της έλεγε τα εξής: «Η Ελλάς θα νικήση! Η ανθρωπότης θα θριαμβεύσει!».

  Μολονότι την προπολεμική εποχή οι ελληνικές εφημερίδες που κυκλοφορούσαν στην Αλβανία για την Ελληνική Εθνική Μειονότητα ήταν αρκετές («Βήμα», «Ακρόπολις», «Πρωία», «Καθημερινή», κ.α), εντούτοις, μετά την κατάληψη της Αλβανίας από την φασιστική Ιταλία το 1939, ο ελληνικός τύπος σταμάτησε να λειτουργεί για την συγκεκριμένη Ε.Ε.Μ..

  Το 1944 θα κάνουν την εμφάνισή τους τρεις εφημερίδες. Οι εφημερίδες αυτές ήταν:

1.     «Ο Αγώνας Μας». Η συγκεκριμένη εφημερίδα ήταν όργανο της Αντιφασιστικής Νεολαίας Πάνω-Δερόπολης.

2.     «Η φωνή του Αντάρτη», όργανο του Τάγματος «Θανάσης Ζήκος» και

3.     Οι επονομαζόμενες «εφημερίδες τοίχου», που κυκλοφορούσαν σε πολλά χωριά. Δεκάδες χειρόγραφες εφημερίδες τοίχου και τσέπης κυκλοφόρησαν από δεκάδες οργανώσεις της νεολαίας της Ε.Ε.Μ.. Ακόμα, οι «εφημερίδες τοίχου» συνέβαλλαν και στη καθιέρωση της πολιτικο-κοινωνικής συνείδησης των πολιτών.

Ορισμένες από τις εφημερίδες και τα περιοδικά της Ε.Ε.Μ. που κυκλοφόρησαν στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες κατά την περίοδο 1912-1944 ήταν τα εξής:

1.     «Πελασγός Κορυτσάς». Εφημερίδα πατριωτική, όργανο των Ηπειρωτών. Λειτούργησε την περίοδο 1918-1941.

2.     Εφημερίδα «Βόρειος Ήπειρος». Εφημερίδα που λειτούργησε το 1919.

3.     «Εγκυκλοπαιδικόν ημερολόγιον «Πελασγού». Δεν ήταν βορειοηπειρωτικό. Περιείχε και άλλα μη βορειοηπειρωτικά θέματα, τα οποία υπερτερούσαν των βορειοηπειρωτικών.

4.     «Η Βόρειος Ήπειρος». Μηνιαίο πολιτικό, κοινωνικό, φιλολογικό δελτίο.

5.     «Η Φωνή της Βορείου Ηπείρου». Την είχαν εκδώσει κομμουνιστές και ήταν όργανο του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου Ε.Α.Μ..

6.     «Βόρειος Ήπειρος». Εβδομαδιαίο όργανο που ανήκε στους Βορειοηπειρώτες. Λειτούργησε την περίοδο 1944-1960.

  Κατά τη χρονική περίοδο 1945-1990, διάστημα κατά το οποίο στην Αλβανία επικρατούσε Κομμουνισμός, στο γειτονικό κράτος λειτουργούσε μόλις μία εφημερίδα της Ε.Ε.Μ., η εφημερίδα «Λαϊκό Βήμα» (1945-2012->), ενώ στην εφημερίδα αυτή υπήρχε ένα ένθετο εφημερίδας που ονομαζόταν «Λογοτεχνικό Λαϊκό Βήμα» (1988-1991).

  Η εφημερίδα «Λαϊκό Βήμα» αποτελούσε ουσιαστικά την μοναδική ενεργή εφημερίδα της Ε.Ε.Μ. το διάστημα 1945-1990. Σε αυτήν «καθρεφτίζονταν» οι πεποιθήσεις του Κομμουνιστικού Καθεστώτος της εποχής. Όλοι όσοι την αποτελούσαν (δημοσιογράφοι, εκδότες, αρχισυντάκτες κ.α.) ήταν πολιτικοποιημένα άτομα.

  Το «Λαϊκό Βήμα» εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1945 και λειτούργησε με απόφαση του Κομμουνιστικού Κόμματος, προκειμένου να προωθήσει την πολιτική του και να ελέγξει την Ελληνική Εθνική Μειονότητα. Μέσα από αυτή, η Ε.Ε.Μ. μπόρεσε να βρει ένα εκφραστικό μέσο της εθνότητάς της, γραμμένο στην ελληνική γλώσσα.

  Μολονότι εφημερίδες της Ε.Ε.Μ δεν λειτουργούσαν στην Αλβανία, εντούτοις στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες κατά το διάστημα 1945-90 λειτούργησαν αρκετές εφημερίδες και περιοδικά. Αυτές ήταν:

1.     «Βόρειος Ήπειρος». Ήταν εβδομαδιαίο δημοσιογραφικό όργανο της Επιτροπής Βορειοηπειρωτών. Εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1946.

2.     «Βορειοηπειρωτικά Νειάτα». Εθνικό μηνιαίο περιοδικο.

3.     «Πανηπειρωτικός Αγών». Εφημερίδα του Βορειοηπειρωτικού αγώνα. Είναι ουσιαστικά η συνέχεια του περιοδικού «Βορειοηπειρωτικά Νειάτα».

4.     «Βορειοηπειρωτικός Αγών». Εθνική εφημερίδα. Εκδόθηκε από την περίοδο 1955-1960. Στην αρχή ήταν δωρεάν. Κύρια επιδίωξή της αποτελούσε η προβολή του ζητήματος της Βόρειας Ηπείρου.

5.     «Σκλαβωμένη Ήπειρος».

6.     «Η Φωνή της Βόρειας Ηπείρου».

7.     «Βορειοηπειρωτικός Αγών».

8.     «Πανηπειρωτικός Αγών».

9.     «Η Ελληνική Βόρειος Ήπειρος».

10. «Ενιαία Ήπειρος».

11. «Πυρσός Βορείου Ηπείρου».

12. «Η Δρόπολις Βορείου Ηπείρου».

13. «Πανηπειρωτικός Αγών».

14. «Βόρειος Ήπειρος».

15. «Βορειοηπειρωτική Φοιτητική Νεολαία».

16. «Βορειοηπειρωτικός Ελληνισμός».

17. «Βορειοηπειρωτικόν Βήμα».

Πλέον, από το 1990 μέχρι σήμερα, στην Αλβανία συναντούμε:

1.     Τη συνέχεια της εφημερίδας «Λαϊκό Βήμα».

2.     «Η φωνή της Ομονοίας».

3.     «2000 – Το όραμα του αιώνα».

4.     «Ελευθερία» (ολοκλήρωσε την πορεία της το 1992)

5.     «Ρωμιοσύνη» (1997-2006)

 
Οι εφημερίδες της Ε.Ε.Μ. στην Αλβανία πλέον έχουν λάβει πλήρη δημοκρατική και εθνική όψη.

  Ας περάσουμε τώρα στην Εθνική Ελληνική Μειονότητα της Κωνσταντινούπολης στην Τουρκία. Όπως γνωρίζουμε και από την Ιστορία, μετά τη συνθήκη της Λωζάννης το 1923, που περιλάμβανε την υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών Ελλάδας και Τουρκίας, περισσότεροι από 130.000 Έλληνες παρέμειναν στην Κωνσταντινούπολη, την Ίμβρο και την Τένεδο, όπου και αποτελούσαν τη μειονότητα των περιοχών. Μετέπειτα, εξαιτίας του ξεριζωμού και της μετανάστευσής ο αριθμός των Ελλήνων της Πόλης συρρικνώθηκε, με αποτέλεσμα σήμερα στην Τουρκία να υπάρχουν λιγότεροι από 3.500 Έλληνες.

  Στην Κωνσταντινούπολη του 19^ου αιώνα, η οποία συμπεριελάμβανε αρκετούς Έλληνες και εκείνη την χρονική περίοδο, υπήρξαν ουκ ολίγες ελληνικές εφημερίδες, μερικές από τις οποίες ήταν οι εξής:

1.     «Αλήθεια» (1878)

2.     «Ανατολή» (1877)

3.     «Βυζάντις» (1856-1904)

4.     «Διογένης» (1870-1873)

5.     «Θεατής» (1869-1875)

6.     «Κουκουρίκος» (1875-1877)

7.     «Νέα Επιθεώρησις» (1890-1896)

8.     «Ομόνοια» (1862-1867 και 1870)

9.     «Ταχυδρόμος» (1898-1923)

10. «Τύπος» (1871-1877)

Συνολικά κυκλοφόρησαν 37 εφημερίδες ως το 1923, διάστημα κατά το οποίο υπογράφηκε η Συνθήκη της Λωζάννης μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και υπήρξε μαζικός ξεριζωμός του ελληνισμού από τα τουρκικά εδάφη.

  Γενικότερα, τα ΜΜΕ της Ομογένειας στην Τουρκία βασίστηκαν κατά κύριο λόγο στις εφημερίδες και τα περιοδικά. Ο Ελληνικός Τύπος στην Κωνσταντινούπολη έχει προϊστορία πολλών ετών. Στη σημερινή εποχή πάντως κυκλοφορούν δύο εφημερίδες και έντυπα που εκτυπώνονται στη χώρα μας, ειδικά σε ότι έχει σχέση με το Οικουμενικό Πατριαρχείο.

  Κατά τον 20^ο αιώνα, ανάμεσα στις εφημερίδες που κυκλοφορούσαν για θέματα της Εθνικής Ελληνικής Μειονότητας συγκαταλέγονταν εφημερίδες στην ελληνική γλώσσα, Καραμανλήδικες, ελληνοτουρκικές και ελληνογαλλικές.

Μερικές από αυτές ήταν:

1.     «Αμερόληπτος» (1910-1917)

2.     «Ανατολικός Ταχυδρόμος» (1909-1913)

3.     «Αυγή» (1929-1930)

4.     «Βόσπορος» (1951-1952)

5.     «Δημοκρατία» (1932-1936)

6.     «Εκκλησιαστική Ανόρθωσις» (1909-1912)

7.     «Ελεύθερη Φωνή» (1952-1965)

8.     «Ευαγγελισμός» (1912-1914)

9.     «Ημερήσια Νέα» (1923-1924)

10. «Κεραυνός» (1947-1952)

ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΔΙΚΕΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ

1.     «Αγγελιαφόρος» (1872-1912)

2.     «Ακτίς» (1910-1914)

3.     «Νέα Ανατολή» (1912-1923)

ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΗ

1.     «Ειλικρίνεια» – Ciddiyet (1909)

               ΕΛΛΗΝΟΓΑΛΛΙΚΕΣ

                   1. «Κοινωνική Εστία» (1956-1967)

                   2. «Χριστιανική Εστία» (1931-1935)

Δυστυχώς, τα ελληνόγλωσσα μέσα της Κωνσταντινούπολης περιορίζονται μόνο στο γραπτό λόγο ενώ από την άλλη γίνονται προσπάθειες για να υπάρξουν και ραδιοφωνικές ελληνόγλωσσες εκπομπές για τις ανάγκες της Ομογένειας. Ωστόσο, οικονομικά και γραφειοκρατικά προβλήματα δεν επιτρέπουν την τέλεσή του, καθιστώντας το εγχείρημα εξαιρετικά αμφίβολο.

Σήμερα, υπάρχουν δύο εφημερίδες που καλύπτουν το ενδιαφέρον των ελληνικών νοικοκυριών της Κωνσταντινούπολης με επιτυχία.

Οι εφημερίδες αυτές είναι:

1.     «Απογευματινή». Η εφημερίδα αυτή είναι ημερήσια που εκδίδεται στην Κωνσταντινούπολη της Τουρκίας στα ελληνικά. Ιδρύθηκε στις 14 Ιουλίου 1925 και εκδίδεται ακόμα και σήμερα. Η «Απογευματινή» αποτελεί την δεύτερη πιο παλιά εφημερίδα της Τουρκίας ενώ το κοινό της αποτελεί η ελληνική μειονότητα της Πόλης.

2.     «Ηχώ». Ιδρύθηκε το 1979, ασχολείται με ομογενειακά θέματα, καθώς και με γεγονότα από την Τουρκία, την Ελλάδα και τον υπόλοιπο κόσμο. Διαθέτει και ραδιοφωνικό σταθμό, ο οποίος εκπέμπει μέσω Διαδικτύου.

  Συνοψίζοντας, σε Αλβανία και Κωνσταντινούπολη, όπου ζουν μόνιμα ελληνικές μειονότητες, υπήρξαν κατά καιρούς πληθώρα μέσων επικοινωνίας τα οποία βοήθησαν στην ταχύτατη ροή της πληροφορίας ανάμεσα στους Έλληνες ομογενείς και συνεχίζουν μέχρι και σήμερα να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στο ελληνικό κοινό. Τα μέσα αυτά όμως κατά κύριο λόγο περιορίζονται μόνο στο γραπτό λόγο. Κατά γενική ομολογία πάντως οι Ε.Ε.Μ. της Αλβανίας και της Κωνσταντινούπολης είχαν και συνεχίζουν να έχουν μέσα επικοινωνίας που βοηθούν στην ανάγνωση των ελληνικών πραγμάτων και την καλλιέργεια της ελληνικής γλώσσας.

                                 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. www.mfa.gr/elliniki–ethniki–meionotita–albanias/

2. http://visualizingpress.blogspot.gr/2010/12/19.html

3. http://www.omogeneia–turkey.com/omogeneia/media–index.html

4. TA MME THΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΑΛΒΑΝΙΑ (1912-2012), Δρ. Ολιέτα Πόλιου, Παρουσίαση σε αρχείο PDF

5.http://www.mfa.gr/zitimata-ellinotourkikon-sheseon/eidikotera-keimena/elleniki-meionotita-kai-idrimata.html

6.http://www.omogeneia-turkey.com/omogeneia/media/gazeteler-eski.html

7.http://www.omogeneia-turkey.com/omogeneia/media/apoyevmatini.html

8. http://www.omogeneia–turkey.com/omogeneia/media/iho.html

9. http://www.omogeneia–turkey.com/omogeneia/media/grmedia.html