Όσες φορές η ελληνική Θράκη έρχεται στο επίκεντρο της ειδησεογραφίας, αυτό συνήθως γίνεται εξαιτίας των δηλώσεων ή της επίσκεψης σε αυτή κάποιου Τούρκου πολιτικού. Μέσα από αυτές τις σποραδικές αναφορές ο μέσος Έλληνας έχει μια μάλλον θολή εντύπωση για το τι συμβαίνει στην Θράκη. Στο πλαίσιο λοιπόν των γενικότερων εξελίξεων είναι ενδιαφέρον να αναρωτηθούμε: τι ακριβώς συμβαίνει στη Θράκη; Τι επιδιώκει η τουρκική πολιτική στην περιοχή και τι έχει επιτύχει όλα αυτά τα χρόνια;
Η «ιδιαιτερότητα» της Θράκης έγκειται στο ότι διαθέτει μια ευάριθμη μουσουλμανική μειονότητα. Η ύπαρξη μουσουλμανικών πληθυσμών στην περιοχή είναι αποτέλεσμα των ρυθμίσεων της Συνθήκης της Λωζάνης, η οποία από την ανταλλαγή πληθυσμών που η ίδια επέβαλε, εξαίρεσε αμοιβαία τους μουσουλμάνους της Θράκης και τους Έλληνες της Κωνσταντινούπολης, της Ίμβρου και της Τενέδου. Σημειώνουμε ότι αναφερόμαστε σε «μουσουλμάνους της Θράκης» διότι οι σχετικοί πληθυσμοί που παρέμειναν στην περιοχή ήταν εξαρχής ετερογενείς, διακρινόμενοι σε τουρκόφωνους, Πομάκους και Αθίγγανους.
Αντίστοιχα μιλάμε για «Έλληνες της Τουρκίας», όχι από μεροληψία, αλλά διότι οι «Ρωμιοί» που έμειναν στην Τουρκία είχαν θρησκευτική και γλωσσική ομοιογένεια, διέθεταν θεσμούς (Πατριαρχείο), σημαντικά εκπαιδευτικά ιδρύματα και είχαν βαθιές ιστορικές αναφορές. Επί πλέον, από τους Ελληνορθόδοξους που κρίθηκαν μη ανταλλάξιμοι, οι 30.000 ήταν Έλληνες υπήκοοι, κάτοικοι Κωνσταντινουπόλεως και οι 8.200 ήταν Έλληνες κάτοικοι των νησιών Ίμβρου και Τενέδου.
Υπενθυμίζουμε ότι τα ελληνικά νησιά Ίμβρος και Τένεδος, παραχωρήθηκαν με τη Συνθήκη της Λωζάνης στην Τουρκία για λόγους ασφαλείας των Στενών. Αυτό ωστόσο έγινε με τη ρητή απαίτηση (Άρθρο 14) ότι οι πληθυσμοί τους θα διατηρούσαν την αυτονομία τους. Η δέσμευση αυτή ποτέ δεν τηρήθηκε από την Τουρκία, η οποία με σειρά ενεργειών πέτυχε τον εξανδραποδισμό των ελληνικών πληθυσμών και από τα δύο αυτά νησιά.
Οι τουρκικές επιδιώξεις
Πριν ακόμη υπογραφεί η Συνθήκη της Λωζάνης, η Τουρκία έθεσε ως στόχο την ανατροπή της. Η επιδίωξη αυτή στο ένα σκέλος της σήμαινε την εκδίωξη της ελληνικής ομογένειας από την Τουρκία. Στο άλλο σκέλος της σήμαινε την χρησιμοποίηση της μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης ως εργαλείου υπονόμευσης της ελληνικής κυριαρχίας στην περιοχή.
Τις προθέσεις της για τη Θράκη η Τουρκία μας τις δήλωσε ρητώς ήδη από το 1920 στον εθνικό όρκο (Misak-I Milli): «Σκοπός μας είναι η Δυτική Θράκη να παραμείνει στα τουρκικά χέρια, σαν ενιαίο σύνολο, και σε κατάλληλο χρόνο και ευκαιρία να ενωθεί με τη Μητέρα Πατρίδα. Εμείς δεν μπορούμε να αποδεχτούμε την απαλλοτρίωση του τουρκικού αυτού τμήματος. Οι αδελφοί μας της Δυτικής Θράκης, σε πρώτο βήμα, πρέπει να αγωνιστούν για να κερδίσουν την αυτονομία της Δυτικής Θράκης».
Ο εξανδραποδισμός της ελληνικής ομογένειας από την Τουρκία ξεκίνησε πριν ακόμη υπογραφεί η Συνθήκη της Λωζάνης. Μέσω της απαίτησης για αριθμητική ισορροπία των μη ανταλλάξιμων πληθυσμών, η τουρκική πολιτική πέτυχε οι 280 χιλιάδες Έλληνες που είχαν απομείνει το 1924 στην Τουρκία να μειωθούν σε μόλις 111 χιλιάδες. Στη συνέχεια θα ακολουθούσε ο διωγμός της ελληνικής ομογένειας σε κάθε ευκαιρία (φόρος verlik vergisi, απαγόρευση λειτουργίας ελληνικών συλλόγων, αποκλεισμός Ελλήνων υπηκόων από την άσκηση συγκεκριμένων επαγγελμάτων κλπ).
Το αποκορύφωμα αυτών των πρακτικών ήταν το βίαιο πογκρόμ των «Σεπτεμβριανών» (1955) και οι αθρόες απελάσεις Ελλήνων από το 1964 και μετά. Αντίστοιχους διωγμούς υπέστησαν και οι Έλληνες της Ίμβρου και της Τενέδου, οι οποίοι μετά τις απαλλοτριώσεις των περιουσιών τους και την ίδρυση ανοικτής αγροτικής φυλακής για βαρυποινίτες στην Ίμβρο υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τις πατρογονικές τους εστίες. Σήμερα η ελληνική μειονότητα της Κωνσταντινούπολης έχει πρακτικά εξαλειφθεί και τα ελληνικά νησιά Ίμβρος και Τένεδος έχουν πλήρως εκτουρκιστεί.
Επόμενος στόχος: κοσοβοποίηση της Θράκης
Οι διακηρύξεις και τα πεπραγμένα της τουρκικής πολιτικής στη Θράκη δείχνουν ότι οι στρατηγικοί της στόχοι είναι:
- Ο μετασχηματισμός των μουσουλμανικών πληθυσμών της Θράκης σε τουρκική εθνική μειονότητα και η χρησιμοποίησή της ως εργαλείο πολιτικής στο πλαίσιο της συνολικής αμφισβήτησης των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων ανατολικά του 25ου γεωγραφικού μεσημβρινού.
- Η σταδιακή αποδόμηση της ελληνικής κυριαρχίας στη Θράκη και η δημιουργία προϋποθέσεων που θα καταστήσουν εφικτή τη μελλοντική της απόσχιση κατά το πρότυπο του Κοσσυφοπεδίου ή με εφαρμογή των πρακτικών που ακολουθήθηκαν στην Κύπρο.
Προκειμένου η τουρκική πολιτική να υλοποιήσει τους παραπάνω στόχους, «χτίζει» μέσω των μηχανισμών που διαθέτει στη Θράκη παράλληλες δομές, οι οποίες αφορούν όλες τις πτυχές της κοινωνικής, οικονομικής και θρησκευτικής ζωής της μουσουλμανικής μειονότητας. Μέσω αυτών των ενεργειών επιδιώκει:
- Να ποδηγετήσει την κοινωνική ζωή της μειονότητας μέσω της ίδρυσης και λειτουργίας πολυάριθμων «τουρκικών συλλόγων».
- Να ελέγξει την οικονομική ζωή της μειονότητας μέσω της λειτουργίας στην περιοχή της τουρκικής Ziraat Bank.
- Να περιχαρακώσει μορφωτικά και γλωσσικά τη μειονότητα μέσω της μειονοτικής εκπαίδευσης η οποία βασίζεται σε ένα εκπαιδευτικά παρωχημένο μειονοτικό σχολείο-γκέτο.
- Να ελέγξει τη θρησκευτική ζωή της μειονότητας με την πραξικοπηματική ανακήρυξη παράτυπων Μουφτήδων («ψευδομουφτήδες») δίπλα στους νόμιμους Μουφτήδες που ορίζει η ελληνική πολιτεία.
- Να ομογενοποιήσει πολιτισμικά τη μειονότητα καταπιέζοντας και ποδηγετώντας τις μειονότητες εντός της, είτε είναι θρησκευτικές (Αλεβίτες) είτε είναι εθνοτικές (Πομάκοι, Αθίγγανοι).
- Να προβάλλει μέσω διαφόρων ενώσεων «Τούρκων Δυτικής Θράκης» σε χώρες της ΕΕ (Γερμανία) την εικόνα μιας τουρκικής μειονότητας που καταπιέζεται από την Ελλάδα.
- Να ασκήσει επιρροή μέσω των αυτοδιοικητικών δομών και να μεγιστοποιήσει τον αριθμό μειονοτικών βουλευτών στην ελληνική Βουλή. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα των εκλογών του 2015 στον νομό Ροδόπης, όπου και οι τρεις έδρες καταλήφθηκαν από μουσουλμάνους βουλευτές, με συνέπεια το χριστιανικό στοιχείο της περιοχής να μείνει χωρίς εκπροσώπηση. Αυτό ήταν το αποτέλεσμα των επιλογών λίστας συγκεκριμένων κομμάτων και της προσεκτικής κατανομής των μειονοτικών ψήφων.
Δημογραφικές μεταβολές
Βασικό ρόλο στις περαιτέρω εξελίξεις θα παίξουν οι δημογραφικές μεταβολές στη Θράκη. Σχετικά αναφέρεται ότι ο ρυθμός γεννήσεων της μουσουλμανικής μειονότητας είναι ελαφρά υψηλότερος από εκείνον της χριστιανικής πλειονότητας. Αυτό σε ένα βάθος χρόνου οδηγεί σε ανατροπή των σημερινών συσχετισμών. Οι κυριότερες ανατροπές όμως θα συμβούν νωρίτερα, εξαιτίας πληθυσμιακών μετακινήσεων.
Για παράδειγμα, η οικονομική κρίση ωθεί τον χριστιανικό πληθυσμό στη μετανάστευση. Από την άλλη πλευρά η εγκατάσταση επιχειρήσεων τουρκικών συμφερόντων στη Θράκη, δίνει στους μουσουλμανικούς πληθυσμούς της νότιας Βουλγαρίας (μέλος της ΕΕ) δυνατότητες απασχόλησης και εγκατάστασης στη Θράκη. Σημαντικό ρόλο επίσης μπορούν να παίξουν και οι μεταναστευτικές ροές που περνούν από τον Έβρο στην Θράκη. Στον βαθμό που έστω και ένα μικρό ποσοστό παράνομων μεταναστών (στην πλειονότητά τους μουσουλμάνοι) θα παρέμενε στη Θράκη, αυτό θα μπορούσε να αλλάξει άρδην τους πληθυσμιακούς συσχετισμούς.
Εν τω μεταξύ η Τουρκία συνεχίζει με μικρά βήματα να προωθεί τους στόχους της στη Θράκη. Το πιο πρόσφατο επίτευγμά της ήταν η προσχώρηση της σημερινής ελληνικής κυβέρνησης στην τουρκική απαίτηση για λειτουργία δίγλωσσων και όχι ελληνόγλωσσων νηπιαγωγείων στη Θράκη. Με αυτό τον τρόπο χάθηκε ίσως η τελευταία ευκαιρία των μουσουλμανοπαίδων να εξοικειωθούν με τα ελληνικά πριν ξεκινήσουν το σχολείο, στοιχείο ιδιαίτερα σημαντικό για τη γνωστική τους εξέλιξη.
Το επόμενο και πολύ σημαντικό βήμα είναι η απαίτηση της Τουρκίας για εκλογή Μουφτήδων στη Θράκη. Σημειώνεται ότι το φαινομενικά δημοκρατικό αυτό αίτημα συνιστά μια καταχρηστική απαίτηση, αφού πουθενά στον μουσουλμανικό κόσμο δεν εκλέγονται Μουφτήδες, ούτε και στην ίδια την Τουρκία. Στη Θράκη βεβαίως μια τέτοια κίνηση θα είχε τεράστια πολιτική σημασία, αφού «εκλεγμένοι» θρησκευτικοί ηγέτες θα αποτελούσαν εργαλείο ύψιστης χρησιμότητας για τις μετέπειτα τουρκικές μεθοδεύσεις στην περιοχή.