Σε καθεστώς ασφυκτικής πίεσης και οικονομικής ασφυξίας βρίσκονται οι Έλληνες αλιείς στον Έβρο, καθώς η αυξανόμενη και προκλητική παρουσία τουρκικών αλιευτικών σκαφών στα νερά μεταξύ Αλεξανδρούπολης και Σαμοθράκης λαμβάνει πλέον διαστάσεις γεωπολιτικής ενόχλησης και θεσμικής αδράνειας.
Το απόγευμα της Τετάρτης 16 Ιουλίου, καταγράφηκαν 19 αλιευτικά σκάφη στην περιοχή, εκ των οποίων μόνο ένα ήταν ελληνικό — το Μαρίνα ΙΙ από την Αλεξανδρούπολη. Τα υπόλοιπα 18 σκάφη προέρχονταν από την Τουρκία, με σημαίες και πληρώματα από τη Σμύρνη, την Ίμβρο, την Καλλίπολη, την Ηράκλεια του Ευξείνου Πόντου και άλλες περιοχές της Μικράς Ασίας.
Η εικόνα αυτή συνιστά παρατεταμένη πρόκληση, έστω κι αν τα τουρκικά σκάφη τυπικά κινούνται εντός των διεθνών υδάτων. Η αλήθεια είναι όμως μία: η Ελλάδα δεν έχει επεκτείνει ακόμη τα χωρικά της ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια στο Αιγαίο — ένα νόμιμο και κυριαρχικό της δικαίωμα, που παγιδεύεται εδώ και δεκαετίες στον φόβο του τουρκικού casus belli. Η Άγκυρα έχει καταστήσει σαφές ότι μια τέτοια ενέργεια θα συνιστά γι’ αυτήν αιτία πολέμου. Το αποτέλεσμα; Εντός του πελάγους που ενώνει τη Σαμοθράκη με την Αλεξανδρούπολη, η τουρκική αλιευτική δραστηριότητα είναι καθημερινή, εντατική και κυριαρχική.
Πέρα από τον γεωπολιτικό συμβολισμό, το πρόβλημα είναι απολύτως υλικό: οι Έλληνες αλιείς νιώθουν αβοήθητοι και προδομένοι. Καταγγέλλουν άνισους όρους ανταγωνισμού, καθώς οι ίδιοι είναι υποχρεωμένοι να τηρούν εξοντωτικούς κανόνες αλιείας που επιβάλλει η Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ οι Τούρκοι συνάδελφοί τους εμφανίζονται να κινούνται χωρίς ποσοστώσεις, χωρίς περιορισμούς, χωρίς ουσιαστικό έλεγχο. Το ψάρεμα κοντά στα όρια των ελληνικών χωρικών υδάτων γίνεται εντατικά, με μεγάλες μηχανότρατες, τη στιγμή που τα ελληνικά σκάφη παραμένουν περιορισμένα, αριθμητικά και τεχνικά.
Αξιοσημείωτο είναι το εύρος προέλευσης των τουρκικών σκαφών. Δεν πρόκειται μόνο για μικρά παράκτια αλιευτικά από απέναντι χωριά του Έβρου, αλλά για στόλους που φτάνουν από τη Σμύρνη, την Ηράκλεια του Ευξείνου Πόντου, ακόμη και το Αλί-Αγά της δυτικής Τουρκίας. Ανάμεσά τους τα Yunus Mumin, Pehlivan Dayı 2, Bayramoğlu 10, Omeroğulları και İbrahimoğulları — χαρακτηριστικά ονόματα σκαφών που επανειλημμένως έχουν εντοπιστεί στην περιοχή, χωρίς να απομακρύνονται.
Οι τοπικοί αλιείς κάνουν λόγο για “υπόγειο στρατηγικό σχεδιασμό” που ξεκινά από την Τουρκία και βασίζεται στο γνωστό δόγμα “κάθε ημέρα που δεν διεκδικείς, παραχωρείς”. Όπως σημειώνουν, η κατάσταση δεν αφορά μόνο τα οικονομικά τους συμφέροντα, αλλά την εθνική κυριαρχία επί της αλιείας, της επιτήρησης και της παρουσίας στο Αιγαίο.
Το ελληνικό Λιμενικό παρακολουθεί διακριτικά, χωρίς ωστόσο να έχει τα εργαλεία ή την πολιτική εντολή να παρέμβει αποφασιστικά. Η πολιτεία, από την πλευρά της, τηρεί –για ακόμη μία φορά– τη στάση της «ήσσονος έντασης»: δεν ενοχλεί, δεν προκαλεί, δεν προστατεύει.
Το πρόβλημα δεν είναι πια αόρατο. Είναι μαγνητοσκοπημένο από τους ίδιους τους ψαράδες, φωτογραφημένο από κατοίκους της περιοχής, επιβεβαιωμένο από επαγγελματικά σωματεία. Όταν σε μια τόσο νευραλγική θαλάσσια ζώνη εμφανίζονται 18 τουρκικά αλιευτικά και μόλις 1 ελληνικό, δεν μιλάμε για «σύμπτωση». Μιλάμε για ήττα με βυθισμένες σημαίες.
Το ερώτημα είναι απλό και καίριο: θα συνεχίσει η Ελλάδα να διαχειρίζεται την εθνική της κυριαρχία με μετροταινία και δισταγμούς; Ή θα επιλέξει επιτέλους να ασκήσει τα νόμιμα δικαιώματά της, στέλνοντας ξεκάθαρο μήνυμα ότι αυτός ο τόπος έχει σύνορα, ψαράδες, περηφάνια και μνήμη;
Διότι η θάλασσα, όταν την αφήνεις να την ορίζει ο άλλος, παύει να είναι δική σου. Και γίνεται πεδίο καθημερινής εκχώρησης. Με αγκίστρια και γεωστρατηγική.
Τα ονόματά τους είναι τα εξής:
Ελληνικό σκάφος:
- Μαρίνα ΙΙ (Αλεξανδρούπολη)
Τουρκικά σκάφη:
- Από Αίνο (Enez): Yunus Mumin, İrfan Kaptan, Nail Kardeşler
- Από Ίμβρο: İbo Reis 1, Pehlivan Dayı 2, Tufanoğlu
- Από Καλλίπολη: Molla Kadır
- Από Μπαμπάκαλε: Fevzi Doruk 1, Çobanoğulları, Veli Can, Bayramoğlu 10, Ahmet Çoban 1
- Από Ηράκλεια (Ereğli): Akgün Savaş
- Από Αλί-Αγά: Kudret Şahin 2
- Από Ποϊράζ: Topçu Kardeşler, Kırk Hüseyin
- Από Χιλή (Şile): Omeroğulları, İbrahimoğulları
Ύποπτη δραστηριότητα 32 τουρκικών σκαφών με τόνους στο Αιγαίο και Ιόνιο
Συναγερμός έχει σημάνει για 32 μεγάλα τουρκικά σκάφη – αλιευτικά γρι-γρι και ρυμουλκά – που ρυμουλκούν κλωβούς με άγνωστες ποσότητες ζωντανού τόνου, ενώ ταξιδεύουν από τη Μάλτα προς την Τουρκία και εμφανίζουν αδικαιολόγητα μεγάλη παραμονή, που ξεπερνά τις δύο εβδομάδες, σε περιοχές του Αιγαίου και του Ιονίου πελάγους. Το φαινόμενο παρατηρήθηκε αρχικά από τις ακτές της Τήνου, όπου η εκτεταμένη και ανεξήγητη παρουσία των τουρκικών αλιευτικών προκάλεσε ανησυχία. Το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας σχολίασε ότι η παραμονή αυτή οφείλεται σε κακοκαιρία, ωστόσο το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας Αρχιπέλαγος καταγράφει με επιμονή τη δραστηριότητα, με παρατηρήσεις από ερευνητικά σκάφη, αναφορές πολιτών και ηλεκτρονική παρακολούθηση.
Η περιβαλλοντική οργάνωση επισημαίνει ότι η παρατεταμένη παραμονή των σκαφών δικαιολογείται συχνά με προσχηματικές βλάβες. Επιπλέον, παρατηρούνται συνεχείς επανεγγυήσεις και προσεγγίσεις μεταξύ των σκαφών μεσοπέλαγα. Κάποια από αυτά επιχειρούν να διασχίσουν το Αιγαίο ακόμη και υπό έντονους βοριάδες που έχουν προβλεφθεί από μετεωρολογικά δελτία. Η συμπεριφορά αυτή δεν μοιάζει με έκτακτη ανάγκη αλλά δείχνει σκόπιμη διέλευση υπό συνθήκες που δυσκολεύουν τους ελέγχους στο ανοιχτό πέλαγος.
Ένα από τα βασικά ερωτήματα που τίθενται είναι το πού βρίσκονται οι τεράστιες ποσότητες τροφής που απαιτούνται για τη διατροφή των τόνων που μεταφέρονται στα συγκεκριμένα σκάφη. Για την πάχυνση των τόνων σε μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας, όπως αυτές που λειτουργούν στην Τουρκία, απαιτούνται πολλές χιλιάδες κιλά άγριων ψαριών ημερησίως. Αυτή η διαδικασία επιβαρύνει ακόμα περισσότερο τα ήδη αποδεκατισμένα αλιευτικά αποθέματα της Μεσογείου, ειδικά ψαριών όπως κολιός, σκουμπρί και σαρδέλα.
Το Ινστιτούτο Αρχιπέλαγος εκφράζει έντονη ανησυχία για την απουσία των αρμόδιων φορέων ελέγχου, όπως το Κοινό Σχέδιο Επιθεώρησης, που περιλαμβάνει συμμετοχή της Frontex και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Ελέγχου της Αλιείας. Αυτοί οι οργανισμοί έχουν την ευθύνη να διασφαλίζουν την τήρηση των ποσοστώσεων αλιείας που ορίζει η ICCAT (Διεθνής Επιτροπή για τη Διατήρηση του Τόνου) και να ελέγχουν τα σκάφη, τα αλιεύματα και τα σχετικά παραστατικά. Παρά τις υποχρεώσεις αυτές, στα ελληνικά ύδατα δεν υπάρχει εμφανής παρουσία σκαφών επιθεώρησης, γεγονός που υποδηλώνει σοβαρά κενά στην εφαρμογή των ευρωπαϊκών και διεθνών κανονισμών.
Σύμφωνα με την ICCAT, η ετήσια ποσόστωση αλιείας τόνου για την Τουρκία είναι 2.600 τόνοι, ενώ η Μάλτα έχει δικαίωμα σε μέρος από τους 21.503 τόνους που προβλέπονται για την Ευρωπαϊκή Ένωση συνολικά. Παρά αυτές τις ποσοστώσεις, η αγορά τόνου είναι ιδιαίτερα επικερδής και ταυτόχρονα ευάλωτη σε παράνομες πρακτικές. Υπάρχουν μακροχρόνιες άτυπες διαδικασίες και δίκτυα παράνομης αλιείας που εμπλέκουν τη Μάλτα, την Ιταλία και την Τουρκία, με αποτέλεσμα την υπέρβαση των ποσοστώσεων και τη νομιμοποίηση εξαγωγών τεράστιων ποσοτήτων τόνου προς τις αγορές της Ασίας, όπου οι τιμές φτάνουν σε εξωπραγματικά επίπεδα. Σε ορισμένες δημοπρασίες στην Ιαπωνία, ο τόνος έχει φτάσει να πωλείται ακόμη και προς 2,7 εκατομμύρια ευρώ για ένα ψάρι.
Η πρακτική της πάχυνσης τόνου σε μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας, που χρησιμοποιεί ως τροφή μεγάλες ποσότητες άγριων ψαριών, αποτελεί πρόσθετη επιβάρυνση για το οικοσύστημα. Για κάθε τόνο τόνου που εκτρέφεται απαιτούνται περίπου 9 τόνοι άγριων ψαριών, γεγονός που συμβάλλει στην υπεραλίευση και στην επιδείνωση της κατάστασης των θαλάσσιων αποθεμάτων. Η προστασία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων κρίνεται πιο επιτακτική από ποτέ, καθώς η υπεραλίευση αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες απειλές για τη βιοποικιλότητα και τη βιωσιμότητα των θαλασσών μας.
Την ίδια στιγμή, παρά τη διαθεσιμότητα σημαντικών δημόσιων πόρων και στόλων ελέγχου, όπως αυτά της Frontex, η εστίαση περιορίζεται σχεδόν αποκλειστικά στη διαχείριση του μεταναστευτικού, αγνοώντας τον θεσμικό ρόλο στον έλεγχο της αλιείας. Η έλλειψη πολιτικής βούλησης και η ανεπαρκής εφαρμογή των κανόνων δημιουργούν ένα κενό που επιτρέπει την παράνομη δραστηριότητα και την ανεξέλεγκτη υπεραλίευση στην περιοχή.