Η δικαιολογία που «χρειάζεται» ο Ερντογάν, η «συνταγή» της Κίνας και τα τέσσερα νησιά-στόχοι
Το αμερικανικό περιοδικό «The National Interest» δημοσίευσε στην ιστοσελίδα του μια ανάλυση του Μάικλ Ρούμπιν*, στην οποία αναφέρει ότι μια σύγκρουση Τουρκίας-Ελλάδας θα εξυπηρετούσε ιδιαίτερα τον Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος επιθυμεί διακαώς να απομακρύνει τα φώτα από τα πραγματικά οικονομικά προβλήματα της χώρας του και να στρέψει αλλού την προσοχή, βρίσκοντας ταυτόχρονα δικαιολογία για να αναβάλει τις επερχόμενες εκλογές και να κρατηθεί κι άλλο στην εξουσία.
Ο Αμερικανός αναλυτής περιγράφει ότι ο Τούρκος Πρόεδρος είναι πιθανόν να κινηθεί έχοντας στο μυαλό του και κάτι από Κίνα, ενώ στην τουρκική ατζέντα φαίνεται να βρίσκονται τέσσερα ελληνικά νησιά.
Ακόμα, ο Ρούμπιν αναφέρει πως η αντιμετώπιση των ΗΠΑ και του NATO θα πρέπει να είναι άμεση, ξεκάθαρη και συντονισμένη κατά της Τουρκίας και υπέρ της Ελλάδας.
“This Could Be How #Turkey Attacks Greece in 2023” (my latest in @TheNatlInterest). @AEIfdp #Turkiye #Greece @NATO https://t.co/fIwftHmwLk
— Michael Rubin (@mrubin1971) October 6, 2022
Γράφει ο Μάικλ Ρούμπιν στην ανάλυσή του:
Ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν είναι ανόητος. Καταλαβαίνει την πολύ δύσκολη θέση στην οποία βρίσκεται. Το στοίχημα του επιτοκίου του απέτυχε. Η Τουρκία είναι σχεδόν χρεοκοπημένη. Ο πληθωρισμός πλησιάζει το 100% και το νόμισμα της Τουρκίας βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση. Οι Τούρκοι είναι δυστυχισμένοι.
Στο μεταξύ πλησιάζουν εκλογές. Για χρόνια τέτοιες εκλογές δεν είχαν σημασία. Οι ηγέτες της αντιπολίτευσης της Τουρκίας είναι τεμπέληδες, μη χαρισματικοί ή στη φυλακή. Ο Ερντογάν έλεγχε αρκετά τα μέσα ενημέρωσης και τους μηχανισμούς ώστε να μπορεί να ωθήσει τα πράγματα με τον τρόπο του χωρίς πολλές ερωτήσεις, τουλάχιστον από το εσωτερικό της Τουρκίας.
Αυτό άλλαξε το 2019. Το αντιπολιτευόμενο Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα κέρδισε οριακά τις δημοτικές εκλογές στην Κωνσταντινούπολη και την Άγκυρα. Τα αποτελέσματα συγκλόνισαν τον Ερντογάν που διέταξε ένα do-over στην Κωνσταντινούπολη. Τρεις μήνες αργότερα, ο υποψήφιος της αντιπολίτευσης Εκρέμ Ιμάμογλου αύξησε το περιθώριο νίκης του σε σχεδόν 10 τοις εκατό, ένα αποτέλεσμα πολύ μεγάλο για να το αποκρύψει ακόμη και η μηχανή του Ερντογάν.
Καταπιεσμένοι και κακοποιημένοι, οι Τούρκοι είχαν φτάσει στο αμήν. Καθώς η Τουρκία πλησιάζει τόσο στη συμβολικά σημαντική εκατονταετηρίδα της τον επόμενο χρόνο όσο και στις βουλευτικές και προεδρικές εκλογές, ο Ερντογάν ανησυχεί. Ξέρει ότι υπό κανονικές συνθήκες δεν μπορεί να κερδίσει.
Ο Ερντογάν δεν είναι δημοκράτης. Κάποτε του άρεσε κυνικά η δημοκρατία ως ένα μέσο: το οδηγούσε όσο πιο μακριά μπορούσε και μετά αποχωρούσε. Ωστόσο, υπάρχουν όρια στη δύναμή του. Χρειάζεται μια δικαιολογία είτε για να αναβάλει τις εκλογές, είτε για να αποσπάσει την προσοχή των Τούρκων με εθνικισμό. Μια σύγκρουση με την Ελλάδα καλύπτει και τα δύο πλαίσια.
Ο Ερντογάν όμως δεν είναι ανόητος. Αφού ο Βλαντιμίρ Πούτιν κατατροπώθηκε στην Ουκρανία, πρέπει να αμφισβητήσει την ετοιμότητα της Τουρκίας. Άλλωστε, μετά το πραξικόπημα του 2016, ο Ερντογάν εκκαθάρισε τον στρατό. Οι τουρκικές ειδικές δυνάμεις μπορεί να πολεμήσουν τους Αρμένιους στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ ή να επιτεθούν σε Κούρδους και Γεζίντι στη Συρία και το Ιράκ με drones και μαχητικά F-16, αλλά η μάχη ενάντια σε ένα κοντινό μέλος του ΝΑΤΟ είναι ένα εντελώς διαφορετικό ζήτημα.
Ο στρατός της Ελλάδας μπορεί να είναι μόνο το ένα τέταρτο του μεγέθους του στρατού της Τουρκίας, αλλά το ηθικό είναι υψηλότερο και οι Έλληνες δεν υπερβάλλουν εαυτόν κάνοντας πολλά πράγματα ταυτόχρονα.
Πώς μπορεί λοιπόν η Τουρκία να επισπεύσει την κρίση; Ο Ερντογάν πιθανότατα θα πάρει μια σελίδα από το «εγχειρίδιο» της Κίνας. Ο Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός έχει καταλάβει πολλούς βράχους, υφάλους και «κομμάτια» στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Όχι μόνο τις έχει μετατρέψει σε στρατιωτικές βάσεις, αλλά χρησιμοποίησε επίσης την κατοχή τους για να ενισχύσει τις παράνομες αξιώσεις του Πεκίνου να επεκτείνει την αποκλειστική οικονομική ζώνη του πάνω από το 90 τοις εκατό των υδάτων της Θάλασσας της Νότιας Κίνας.
Η Κίνα ενήργησε αργά και σκόπιμα με μια λεγόμενη στρατηγική σαλαμοποίησης, χωνεύοντας κομμάτια αλλά χωρίς ποτέ να δαγκώνει τόσα πολλά με μια κίνηση που θα προκαλούσε τους γείτονες ή τις Ηνωμένες Πολιτείες σε σημείο πολέμου.
Ο Ερντογάν και ο Υπουργός Άμυνας Χουλουσί Ακάρ αμφισβητούν ολοένα και περισσότερο την ελληνική κυριαρχία στα νησιά του Αιγαίου, επιδιώκοντας ουσιαστικά να ξαναγράψουν και να ερμηνεύσουν ξανά τη Συνθήκη της Λωζάνης του 1923 και τις επακόλουθες συμβάσεις και συμφωνίες.
Στο Αιγαίο ο Ερντογάν πιθανότατα θα κάνει την κίνησή του, με το επιχείρημα ότι είναι τουρκικό και δεν ανήκει στην Ελλάδα. Τουρκικά αεροσκάφη παρενόχλησαν στο παρελθόν κατοίκους του Καστελλόριζου, μόλις ενάμισι μίλι από τις ακτές της Τουρκίας, αλλά η επιδίωξη να καταλάβει ένα νησί με σχεδόν 500 Έλληνες κατοίκους, θα προκαλούσε μια ανταλλαγή πυρών που ο Ερντογάν ελπίζει να αποφύγει.
Σε συνέντευξή του, ο διευθυντής του Ινστιτούτου Παγκόσμιων Υποθέσεων, Κωνσταντίνος Φίλης, επεσήμανε ότι τους τελευταίους μήνες η Τουρκία έχει στοχοποιήσει το Αγαθονήσι, το Φαρμακονήσι, την Κανδελιούσσα και την Κίναρο.
Οι Τούρκοι χρησιμοποιούν μαχητικά αεροσκάφη και drones στις υπερπτήσεις τους, συνήθως ελέγχοντας τα νησιά μεταξύ τρεις και πέντε το πρωί. Το καθένα είναι μικρό. Το Αγαθονήσι, το βορειότερο νησί των Δωδεκανήσων, βρίσκεται μόλις οκτώ μίλια μακριά από τις τουρκικές ακτές και φιλοξενεί λιγότερους από 200 Έλληνες. Η κοινότητα του Φαρμακονησίου, λίγο λιγότερο από 14 μίλια νότια, είναι ακόμη μικρότερη. Πριν από μια δεκαετία, είχε μόλις δέκα κατοίκους.
Ενώ η Κανδελιούσσα είναι ακατοίκητη, είναι στρατηγικής σημασίας και ανήκει στον δήμο Νισύρου, ο οποίος έχει περίπου 1.000 κατοίκους. Επειδή η Κανδελιούσσα είναι πιο δυτικά από πολλά άλλα ελληνικά νησιά, ένα τουρκικό φυλάκιο θα «υπερπηδούσε» ουσιαστικά πάνω από ελληνικά νησιά προς τα ανατολικά, σφίγγοντας τον κλοιό γύρω τους και επιτρέποντας στην Τουρκία να τα αποκλείσει. Η Κίναρος, επίσης ακατοίκητη, είναι ακόμα πιο δυτικά, το δεύτερο δυτικότερο νησί των Δωδεκανήσων μετά την Αστυπάλαια.
Ο Ερντογάν μπορεί να αποβιβάσει πεζοναύτες ή ειδικές δυνάμεις στο νησί και μετά να προκαλέσει την Ελλάδα να τους απομακρύνει. Αυτή η διπλωματική κρίση θα μπορούσε να αναζωογονήσει τη θρησκευτική βάση του Ερντογάν και τους Τούρκους εθνικιστές. Ο Ερντογάν θα μπορούσε ταυτόχρονα να επιμείνει ότι οποιαδήποτε κριτική εναντίον του ή του ιστορικού του, ήταν προδοτική. Εάν η κρίση οδηγήσει σε στρατιωτική αψιμαχία, ο Ερντογάν θα μπορούσε να κηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης και να ακυρώσει εντελώς τις εκλογές.
Ο Ερντογάν μπορεί επίσης να υπολογίζει στο «αμφίπλευρο» των ΗΠΑ και της Ευρώπης. Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, για παράδειγμα, έχει επιπλήξει και τις δύο πλευρές για τις υπερπτήσεις, παρόλο που η Τουρκία πετάει πάνω από το ελληνικό έδαφος και όχι το αντίστροφο. Εάν η Τουρκία δημιουργήσει ένα τετελεσμένο γεγονός, ο Ερντογάν μπορεί να ελπίζει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ευρώπη και τα Ηνωμένα Έθνη θα του επιτρέψουν να «βυθίσει» την Ελλάδα σε ανειλικρινείς διαπραγματεύσεις, ενώ θα επιβάλει γεγονότα επί τόπου. Εδώ, έρχεται στο μυαλό η στρατηγική της Τουρκίας για την Κύπρο.
Πολύ συχνά, οι Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ αφήνουν τον εαυτό τους να αποσπάται, μια τάση από την οποία άλλοι επιτιθέμενοι αναζητούν πλεονέκτημα. Είναι σημαντικό τόσο η Ουάσιγκτον όσο και οι Βρυξέλλες να δράσουν προληπτικά: Οποιαδήποτε τουρκική κίνηση στα ελληνικά νησιά θα πυροδοτήσει μια στρατιωτική απάντηση κατά των τουρκικών δυνάμεων σε αυτά τα νησιά που θα ταπείνωνε τον Ερντογάν και θα επιτάχυνε την πτώση του, είτε με εκλογές είτε όχι.
Ο Ερντογάν μπορεί να θέλει να τον αγκαλιάσουν ως σουλτάνο και να τον θυμούνται ως πιο συνεπακόλουθο από τον Ατατούρκ, αλλά πρέπει να καταλάβει σήμερα ότι αν ακολουθήσει αυτή την πορεία δράσης, η κληρονομιά του θα είναι αυτή του Αργεντινού δικτάτορα Λεοπόλντο Γκαλτιέρι που έπεσε από την εξουσία και φυλακίστηκε μετά την αποτυχία να καταλάβει τα νησιά Φώκλαντ.
*Ανώτερος συνεργάτης στο American Enterprise Institute. Προηγουμένως εργάστηκε ως αξιωματούχος στο Πεντάγωνο, όπου ασχολήθηκε με θέματα σχετικά με τη Μέση Ανατολή, και ως πολιτικός σύμβουλος της Προσωρινής Αρχής Συνασπισμού.