Γιάννης Μπασκάκης
Η συμφωνία της Μαδρίτης που υπογράφτηκε τον Ιούλιο του 1997 μεταξύ του τότε πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη και του Τούρκου προέδρου Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ έγινε στον απόηχο της τεταμένης κατάστασης στο Αιγαίο και αφού ενάμιση χρόνο πριν είχε συμβεί η κρίση των Ιμίων, όπου για πρώτη φορά γινόταν λόγος για «γκρίζες» ζώνες στο Αιγαίο.
Από αρκετούς αναλυτές θεωρείται η συμφωνία που έδωσε θάρρος στην Τουρκία να την ερμηνεύει κατά το δοκούν και κατά καιρούς να προβαίνει σε ανάλογες πράξεις βασιζόμενη σ’ αυτήν. Αξίζει να σημειωθεί πως οι συνομιλίες έγιναν λίγο μετά την αγορά από την Κύπρο του ρωσικού συστήματος S-300 αλλά και της απόφασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να εισηγηθεί την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Κυπριακή Δημοκρατία τον ερχόμενο χρόνο. Υπήρχε αυξημένη ένταση, αλλά και κινητικότητα.
Η συμφωνία περιλάμβανε έξι σημεία, εκ των οποίων το τέταρτο αποτελούσε το σημείο αντιδικίας που ξεκίνησε από τότε μεταξύ των κυβερνήσεων ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ., φτάνοντας στο σήμερα, στο άρθρο Σημίτη, την απάντηση του Κώστα Καραμανλή και την ανταπάντηση Σημίτη.
Τα έξι σημεία της συμφωνίας ήταν τα κάτωθι:
● Αμοιβαία δέσμευση για την ειρήνη, την ασφάλεια και τη συνεχή ανάπτυξη σχέσεων καλής γειτονίας.
● Σεβασμός της κυριαρχίας της κάθε χώρας.
● Σεβασμός των αρχών του Διεθνούς Δικαίου και των Διεθνών Συνθηκών.
● Σεβασμός στα νόμιμα, ζωτικά συμφέροντα και ενδιαφέροντα της κάθε χώρας στο Αιγαίο, τα οποία έχουν μεγάλη σημασία για την ασφάλεια και την εθνική κυριαρχία της.
● Δέσμευση αποφυγής μονομερών ενεργειών στη βάση του αμοιβαίου σεβασμού και της επιθυμίας, ώστε να αποτραπούν συγκρούσεις οφειλόμενες σε παρεξήγηση.
● Δέσμευση διευθέτησης των διαφορών τους με ειρηνικά μέσα, στη βάση αμοιβαίας συναίνεσης και χωρίς τη χρήση βίας ή την απειλή βίας.
Το τέταρτο σημείο, που αναγνώριζε ένα πολύ γενικό πλαίσιο «ζωτικών συμφερόντων και ενδιαφερόντων» και των δύο χωρών στο Αιγαίο, ήταν και παραμένει το σημείο τριβής στην προσέγγιση του θέματος από ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ. Αναλυτές σημείωναν τότε και επαναλαμβάνουν σήμερα ότι η συμφωνία εκείνη, που έγινε υπό τις ευχές των ΗΠΑ και της τότε υπουργού Εξωτερικών Μαντλίν Ολμπράιτ, εξυπηρετούσε σε μεγάλο βαθμό τα συμφέροντα του αμερικανικού παράγοντα στην περιοχή.
Το εντυπωσιακό ίσως είναι πως τη συμφωνία την είχε χαιρετίσει τότε η Ν.Δ., ενώ και ο Συνασπισμός την είχε αντιμετωπίσει θετικά. Αντιθέτως, επικριτικό είχε εμφανιστεί το ΚΚΕ, που σε σχετική ανακοίνωση σημείωνε ότι η συμφωνία γεννούσε «σοβαρές ανησυχίες», επειδή περιείχε σημεία «τα οποία η τουρκική πλευρά μπορεί να ερμηνεύσει όπως θέλει, π.χ. η διάταξη του κειμένου περί «ζωτικών συμφερόντων και ενδιαφερόντων της κάθε χώρας στο Αιγαίο»». Σήμερα, η κατάσταση των πραγμάτων μάλλον δικαιώνει την εκτίμηση στην οποία είχε προβεί τότε ο Περισσός.