Χαμένη υπόθεση η οριοθέτηση ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας – Λιβύης.
Στην πρόσφατη διεθνή διάσκεψη στο Παρίσι για το μέλλον της Λιβύης, με στόχο τη διενέργεια δημοκρατικών εκλογών στις 24 Δεκεμβρίου 2021 και την αποχώρηση όλων των ξένων στρατιωτικών δυνάμεων (Ρωσία – Τουρκία), ο συμμετέχων πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης βρήκε την ευκαιρία να προσκαλέσει, εκ των προτέρων, τη νέα λιβυκή κυβέρνηση, αν και όποτε αυτή σχηματιστεί, να επαναληφθούν οι διμερείς διαπραγματεύσεις για την οριοθέτηση της ΑΟΖ/Υφαλοκρηπίδας Ελλάδας – Λιβύης.
Από την Κύρα Αδάμ
Η επανάληψη των ελληνολιβυκών διαπραγματεύσεων προϋποθέτει:
Τη μεταβολή της πάγιας θέσης της Λιβύης (ανεξαρτήτως ηγέτη) για την οριοθέτηση της ΑΟΖ Ελλάδας – Λιβύης.
Την προηγούμενη κατάργηση της τουρκολιβυκής ΑΟΖ.
Αν δεν ικανοποιηθούν αυτές οι δύο προϋποθέσεις, οποιαδήποτε άλλη συμφωνία Ελλάδας – Λιβύης στρέφεται εναντίον των εθνικών συμφερόντων και δικαιωμάτων.
Οι διμερείς διαπραγματεύσεις Ελλάδας – Λιβύης για την οριοθέτηση της ΑΟΖ άρχισαν το 2004 και κατέληξαν σε αδιέξοδο το 2014, ύστερα από τέσσερις άκαρπους γύρους.
Αιτία διαφωνίας των διαπραγματεύσεων αυτών ήταν η ΑΟΖ της Γαύδου και των τριών νησίδων (Χρυσή, Αστραφτερή και Μαύρη) νοτιοανατολικά της Κρήτης.
Από το 2004 οι λιβυκές Αρχές επιμένουν ότι τα ελληνικά αυτά νησιά στη νότια Κρήτη δεν έχουν υφαλοκρηπίδα και δεν πρόκειται να συνυπολογιστεί η ΑΟΖ τους στις διαπραγματεύσεις. Η θέση αυτή οδηγεί σε αύξηση της λιβυκής υφαλοκρηπίδας έναντι της ελληνικής επί ζημία ελληνικών εθνικών δικαιωμάτων.
Αυτή η θέση της Λιβύης διατηρείται αναλλοίωτη ανεξαρτήτως εσωτερικών αναταραχών, φυλάρχων, αρχηγών, καθεστώτος κ.λπ.
Η επίσημη θέση της Λιβύης για την οριοθέτηση της ΑΟΖ Ελλάδας – Λιβύης έχει κατοχυρωθεί επισήμως και γραπτώς στον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ στις 26 Δεκεμβρίου 2019 με την επιστολή του Λίβυου επιτετραμμένου της αναγνωρισμένης κυβέρνησης της Λιβύης, με την οποία η Λιβύη εξηγεί τη συμφωνία με την Τουρκία και το τουρκολιβυκό σύμφωνο.
Στο ANNEX 2 της επιστολής αυτής, που έχει κυκλοφορήσει στη Γενική Συνέλευση, η Λιβύη εξηγεί λεπτομερώς τις λιβυκές θέσεις και την κατάρρευση των ελληνολιβυκών διαπραγματεύσεων για την οριοθέτηση της μεταξύ τους ΑΟΖ:
«Νησιά χωρίς σημασία»
«…Αυτές οι διαπραγματεύσεις απέτυχαν να παράξουν οποιοδήποτε αποτέλεσμα διότι η Ελλάδα επέμενε να καθορίσει τη θαλάσσια δικαιοδοσία της απέναντι στη Λιβύη στη βάση ορισμένων εξαιρετικά μικρών και ακατοίκητων νησιών, χωρίς νομική σημασία (σ.σ.: Χρυσή, Αστραφτερή, Μαύρη)…
…Η Ελλάδα επέμενε να χαραχθεί μια μέση γραμμή με βάση αυτές τις βραχονησίδες (island outcroppings) και αρνήθηκε να εφαρμόσει την αρχή της αναλογικότητας που χρησιμοποιείται διεθνώς σε αυτές τις περιπτώσεις. Η επικοινωνία ανάμεσα στις δύο πλευρές συνεχίστηκε μέχρι το 2014. Δυστυχώς η Ελλάδα περιφρόνησε πλήρως τα δικαιώματα της Λιβύης και έσπευσε με τους συμμάχους της στο Εast Mediterranean Gas Forum να καταλήξει σε συμπεράσματα, προκειμένου να επιβάλει ένα de facto μονοπώλιο στην παραγωγή, υγροποίηση και μεταφορά αερίου. Αυτό θα έχει δυσβάσταχτες συνέπειες στην εθνική οικονομία μας και στο δικαίωμα των μελλοντικών γενεών μας στη χρήση των φυσικών πόρων μας..
…Το λιβυκό ΥΠΕΞ έκανε διάβημα στο ελληνικό ΥΠΕΞ διαμαρτυρόμενο για την υπογραφή συμβολαίων παραχωρήσεων και εξορύξεων σε διεθνείς και εγχώριες εταιρίες σε περιοχές όπου η δικαιοδοσία δεν έχει συμφωνηθεί και καθοριστεί ανάμεσα στις δύο χώρες σύμφωνα με τις διατάξεις του Διεθνούς Δικαίου…»
Τουρκική ρητορική
Η λιβυκή επιστολή –διά χειρός Άγκυρας, όπως είναι εμφανές– παρουσιάζει τη θέση της Λιβύης, σύμφωνα με την οποία «μικρά ακατοίκητα νησιά δεν έχουν υφαλοκρηπίδα», συμπεριλαμβάνοντας σταθερώς και τη νήσο Γαύδο, γι’ αυτό και η Τρίπολη επιμένει στην αρχή της αναλογικότητας στην οριοθέτηση της ΑΟΖ/ΥΦ.
Με άλλα λόγια, η Λιβύη κάνει πρακτική εφαρμογή της τουρκικής θέσης ότι τα νησιά (κυρίως τα απομακρυσμένα από τις ηπειρωτικές ακτές, ειδικά η Γαύδος) δεν έχουν υφαλοκρηπίδα, στερώντας έτσι από την Ελλάδα ζωτικής σημασίας κυριαρχικά συμφέροντα και δικαιώματα στην ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα της.
Ντμπέιμπα-Ερντογάν
Το Καστελλόριζο
Χρησιμοποιώντας ως όχημα τη Λιβύη, η Τουρκία επιχειρεί να εδραιώσει για μία ακόμη φορά ότι τα νησιά Καστελλόριζο και Γαύδος δεν έχουν υφαλοκρηπίδα. Τα δύο αυτά νησιά, η Γαύδος στο νοτιοδυτικό άκρο της ελληνικής επικράτειας και το Καστελόριζο στο ανατολικό άκρο, για την Τουρκία αποτελούν το ίδιο πρόβλημα. Είναι νησιά σχετικώς απομακρυσμένα από τις ελληνικές ηπειρωτικές ακτές και γι’ αυτό, κατά την Τουρκία, δεν έχουν υφαλοκρηπίδα, σύμφωνα με την απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης στην περίπτωση της νήσου των Φιδιών στη Μαύρη Θάλασσα.
Η κυβέρνηση έτοιμη να παραχωρήσει την υφαλοκρηπίδα της Γαύδου
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη, μετά την εμφάνιση της τουρκολιβυκής ΑΟΖ τον Νοέμβριο 2019, έχει επιχειρήσει δειλά να βολιδοσκοπήσει τη λιβυκή κυβέρνηση Σάραζ (που δεν αναγνωρίζει) για τις διαθέσεις της να επαναλάβει τις διαπραγματεύσεις με αόριστες, απρόσεκτες και πολλά… υποσχόμενες προφορικές δηλώσεις αξιωματούχων της. Τον Μάιο του 2020 ο Έλληνας επιτετραμμένος στη Λιβύη ζήτησε συνάντηση με την κυβέρνηση Σάραζ για περαιτέρω βολιδοσκοπήσεις.
Τον Ιούνιο 2020, με αφορμή την υπογραφή της συμφωνίας ΑΟΖ με την Ιταλία, o ΥΠΕΞ Νίκος Δένδιας είχε δηλώσει σε συνέντευξή του:
«…Η Ελλάδα δεν έπρεπε να χάσει μια ιστορική ευκαιρία, όπως συνέβη στο παρελθόν με τη Λιβύη, όταν για ποσοστό 3,7% επί της συνολικής έκτασης δεν οριοθετήθηκαν οι θαλάσσιες ζώνες με τη συγκεκριμένη χώρα. Η ευθυνοφοβία και η τακτική “να μην υπογράφουμε τίποτα για να μην κατηγορηθούμε για τίποτα” δεν είναι καλός σύμβουλος στην εξωτερική πολιτική…»
Με τη δήλωσή του αυτή ο Έλληνας ΥΠΕΞ κλείνει το μάτι στις λιβυκές Αρχές ότι η κυβέρνηση Μητσοτάκη θα μπορούσε να παραχωρήσει ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα στη Λιβύη επί της ελληνικής ΑΟΖ (σ.σ.: Ας πάει το… παλιάμπελο του 3,7 της έκτασης -που είναι πολύ μεγαλύτερη- και περιλαμβάνει τη Γαύδο και τις τρεις μικρές νησίδες, προκειμένου η κυβέρνηση Μητσοτάκη να πανηγυρίσει για κομματικό όφελος μία ακόμα νίκη σε βάρος εθνικών δικαιωμάτων).
Με τη συμφωνία Τουρκίας – Λιβύης για την ΑΟΖ, η οποία βρίσκεται σε ισχύ από τις αρχές 2021 και έχει αναρτηθεί στον επίσημο πίνακα του ΟΗΕ (BULLETIN 104), η ΑΟΖ της Λιβύης βρίσκεται σε ισχύ (με μπλε χρώμα στον χάρτη).
Η ΑΟΖ της Λιβύης (με μπλε χρώμα), όπως προκύπτει από τη συμφωνία Τουρκίας-Λιβύης που βρίσκεται σε ισχύ από τις αρχές 2021 και έχει αναρτηθεί στον επίσημο πίνακα του ΟΗΕ – Ο σχεδιασμός της ελληνοαιγυπτιακής γραμμής της ΑΟΖ (σημεία Ε μέχρι Α με πράσινο χρώμα) πουθενά δεν επηρεάζει ή τέμνει τη λιβυκή ΑΟΖ
Δύσκολο να αλλάξει
Με την ΑΟΖ της σε ισχύ, οποιαδήποτε κυβέρνηση στη Λιβύη είναι εξόχως δύσκολο να την αποποιηθεί, προκειμένου να διαπραγματευθεί καινούργια οριοθέτηση ΑΟΖ με την Ελλάδα, ακόμα και στην περίπτωση η Ελλάδα να εκχωρήσει στην Τρίπολη μεγάλη έκταση της ελληνικής ΑΟΖ και να αποδεχθεί ότι η Γαύδος και τα τρία μικρότερα νησιά νοτιοανατολικά της Κρήτης δεν έχουν ΑΟΖ, ή έχουν πολύ περιορισμένη.
Ήδη η λιβυκή ΑΟΖ, στο πλαίσιο της τουρκολιβυκής συμφωνίας, απέχει από τη Γαύδο 22 ν.μ., γεγονός που σημαίνει ότι οι Λίβυοι έχουν ήδη διαγράψει την ΑΟΖ της Γαύδου και υπολογίζουν την ΑΟΖ από το Τυμπάκι, στη νότια ηπειρωτική γραμμή της Κρήτης.
Επιπροσθέτως ο σχεδιασμός της ελληνοαιγυπτιακής γραμμής της ΑΟΖ (σημεία Ε μέχρι Α με πράσινο χρώμα στον χάρτη) σε κανένα σημείο της δεν επηρεάζει ή τέμνει τη λιβυκή ΑΟΖ.
Σημειώνεται ακόμα ότι η Λιβύη μέσω της τουρκολιβυκής συμφωνίας έχει κατοχυρώσει στον ΟΗΕ συνολική Ζώνη Αλιείας 62 ν.μ., διότι έχει αποκλειστική κυριαρχία ψαρέματος στην τ/λ ΑΟΖ, η οποία εκτείνεται 62 ν.μ. από τις λιβυκές ακτές, ενώ η αντίστοιχη ελληνική Ζώνη Αλιείας είναι μόνο 6 ν.μ., όσα και τα χωρικά ύδατα.
Επομένως, με βάση το τουρκολιβυκό μνημόνιο συνεργασίας η Τουρκία δεν πήρε μόνον υπό την προστασία και εκμετάλλευση την ΑΟΖ της Λιβύης, αλλά και τη μεγάλη Ζώνη Αλιείας.
Λιβύη και Τουρκία εφαρμόζουν τον νόμο Μανιάτη για να υφαρπάξουν ελληνική ΑΟΖ
Η Λιβύη και η Τουρκία στην πράξη εφαρμόζουν «τον νόμο Μανιάτη για την ΑΟΖ» σε βάρος της Ελλάδας. Ο νόμος αυτός μετατρέπει την αποκλειστική κυριαρχία των χωρικών υδάτων σε ΑΟΖ, διότι η μέση γραμμή των εξωτερικών ορίων της ΑΟΖ, όπως τον ορίζει ο νόμος αυτός, πρέπει να είναι μεγαλύτερη του αθροίσματος των χωρικών υδάτων των χωρών Ελλάδας – Τουρκίας, Ελλάδας – Λιβύης.
Ο νόμος Μανιάτη 4001/2011 ψηφίστηκε από τη Ν.Δ. και το ΠΑΣΟΚ και υποβλήθηκε τον Μάιο 2012 στον ΟΗΕ με verbal note προς τον γενικό γραμματέα. Από το 2012 μέχρι σήμερα αυτός ο νόμος Ν.Δ. – ΠΑΣΟΚ βρίσκεται στο «μούσκιο» και κλωσάει στον ΟΗΕ, χωρίς καμία αξία και διασφάλιση εθνικών συμφερόντων και τούτο διότι δεν συντάχθηκε για εθνικά, αλλά για κομματικά συμφέροντα.
Ο Γιάννης Μανιάτης
Ο πολυδιαφημισμένος νόμος Μανιάτη –επικίνδυνος για τα εθνικά συμφέροντα– αναφέρει στο άρθρο 156 (1) τα ακόλουθα:
«Ελλείψει συμφωνίας οριοθέτησης με γειτονικά κράτη… το εξωτερικό όριο υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ, αφ’ ης κηρυχθεί, είναι η μέση γραμμή…»
Τον νόμο αυτόν στην πράξη τον εφαρμόζουν η Λιβύη και η Τουρκία σε βάρος της Ελλάδας, καθώς ο νόμος μετατρέπει την αποκλειστική κυριαρχία των χωρικών υδάτων σε ΑΟΖ και τούτο διότι η μέση γραμμή των εξωτερικών ορίων της ΑΟΖ που ορίζει ο νόμος πρέπει να είναι μεγαλύτερη του αθροίσματος των χωρικών υδάτων των χωρών Ελλάδας – Τουρκίας, Ελλάδας – Λιβύης.
Σημειώνεται όμως ότι στην περίπτωση των ελληνικών νησιών του ανατολικού Αιγαίου, η απόσταση των νήσων Λέσβος, Χίος, Σάμος, Ρόδος και των τουρκικών κρατών είναι μικρότερη από το άθροισμα των χωρικών υδάτων (6+6), καθόσον είναι αντίστοιχα 4 ν.μ., 2,5 ν.μ., 1,2 ν.μ. και 4,5 ν.μ. στη Ρόδο. Στην πράξη ο νόμος μετατρέπει την κυριαρχία των χωρικών υδάτων των νήσων σε διεθνή θάλασσα ΑΟΖ. Δηλαδή με τον νόμο Μανιάτη καταργήθηκαν και τα 6 ν.μ. χωρικά ύδατα στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου που έχουν απέναντι τουρκικές ακτές.
Επιπροσθέτως ο νόμος Μανιάτη, που εφαρμόζουν η Τουρκία και η Λιβύη, δεν καθορίζει από πού μετράται η μέση γραμμή που αποτελεί το εξωτερικό όριο της ΑΟΖ -από τις ηπειρωτικές ακτές ή από τις ακτές των νήσων-, με αποτέλεσμα η Λιβύη και η Τουρκία να διαγράφουν την υφαλοκρηπίδα των ελληνικών νησιών νότια της Κρήτης.
Στην προκείμενη περίπτωση, με βάση τον νόμο Μανιάτη, η Λιβύη για τα δικά της συμφέροντα και τα τουρκολιβυκά συμφέροντα απαιτεί οριοθέτηση χωρίς ύπαρξη ελληνικών νησιών, δηλαδή από τις ακτές και μόνον της Κρήτης, με αποτέλεσμα η Γαύδος και όλα τα νησιά νοτίως να πηγαίνουν στα αζήτητα.