Η αναθεώρηση της παλαιότερης (1990) συμφωνίας για τις αμερικανικές βάσεις στην Ελλάδα και οι νέες «διευκολύνσεις» που παρέχονται στις αμερικανικές Ενοπλες Δυνάμεις, έγινε αφορμή για νέες -μετά και την ελληνο-γαλλικη αμυντική συμφωνία- αντιπαραθέσεις ανάμεσα στην κυβέρνηση και την αντιπολίτευση.
Η μεν κυβέρνηση διατείνεται ότι η αναθεωρημένη, δεύτερη μέσα σε τρία χρόνια, συμφωνία με τις ΗΠΑ αποτελεί «ασπίδα προστασίας» για την Ελλάδα, η δε αξιωματική αντιπολίτευση κάνει λόγο για «σοβαρότατες παραχωρήσεις» εκ μέρους της Αθήνας, με αντάλλαγμα «γενικόλογες αναφορές στο σεβασμό της κυριαρχίας μας» εκ μέρους των ΗΠΑ.
Η νέα αναθεώρηση της ελληνο-αμερικανικής συμφωνίας του 1990, υπεγράφη χθες από τον υπουργό Εξωτερικών, Νίκο Δένδια, στην Ουάσιγκτον με τον ομόλογό του, Αντονι Μπλίνκεν.
Ίσες αποστάσεις προς Ελλάδα – Τουρκία
Στη νέα αναθεώρηση παραμένει το σημείο της συμφωνίας του 1990 ότι οι ΗΠΑ «θα χορηγούν αμυντική υποστήριξη για τον εκσυγχρονισμό και την επαύξηση των δυνατοτήτων των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων».
Ωστόσο, ως όλα δείχνουν, παρέμεινε το «αγκάθι» της παλαιάς συμφωνίας ότι αυτή «η υποστήριξη θα καθοδηγείται από την αρχή, η οποία περιέχεται στον νόμο των Ηνωμένων Πολιτειών, που προνοεί την διατήρηση της ισορροπίας στρατιωτικής ισχύος στην περιοχή».
Είναι το παλιό γνωστό «8 προς 10», το οποίο, τώρα, στην πράξη, εξαιτίας και της κούρσας των εξοπλισμών, έχει ουσιαστικά ανατραπεί.
Με αυτή την διατύπωση, όμως, οι ΗΠΑ δεσμεύονταν ότι δεν θα πουλήσουν ή χορηγήσουν στην Ελλάδα κανένα οπλικό σύστημα, το οποίο θα μπορούσε να ανατρέψει την ισορροπία δυνάμεων μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Υπό τις σημερινές συγκυρίες, όμως, η διατύπωση αυτή δεν μπορεί παρά να γεννά ερωτηματικά ως προς την πολιτική των ΗΠΑ στην «γειτονιά» μας.
Η χρονική διάρκεια
Αδιευκρίνιστο, επίσης, παραμένει εάν η συμφωνία είναι πενταετούς διάρκειας, όπως υποστηρίζει η κυβέρνηση, επταετούς, όπως άλλοι εκτιμούν, ή αορίστου, όπως θεωρεί ο ΣΥΡΙΖΑ.
Να σημειωθεί, ότι πρόσφατα, μετά την υπογραφή της ελληνο-γαλλικής συμφωνίας, όταν ερωτήθη σχετικά, ο εκπρόσωπος του State Department, αφού δήλωσε, με μια δόση … ενόχλησης, ότι «δεν έχουμε δει τις λεπτομέρειες της πολυετούς αμυντικής συμφωνίας Ελλάδας και Γαλλίας», εστίασε στις «διαπραγματεύσεις» Ελλάδας – ΗΠΑ για τη νέα συμφωνία, λέγοντας ότι «μια νέα επικαιροποίηση θα συμπεριλαμβάνει την επ’ αόριστον χρονική παράταση της συμφωνίας». Κάτι που για πρώτη φορά έβαζε δημόσια στο τραπέζι το State Department.
Μέχρι τότε, ακόμα και σήμερα, αρμόδια κυβερνητικά στελέχη στην Ελλάδα, όπως οι υπουργοί Εξωτερικών, Ν.Δένδιας, και Αμυνας, Νίκος Παναγιωτόπουλος, έκαναν λόγο για πενταετή συμφωνία. Κάτι που, εδώ και χρόνια, ήταν η διακηρυγμένη θέση της αμερικανικής πλευράς, αν και αμερικανικοί «κύκλοι» στην Αθήνα διέρρεαν ότι ευχαρίστως θα έβλεπαν την έως και δεκαετή ισχύ.
Τώρα, στο κείμενο της νέας συμφωνίας που υπεγράφη χτες, αναφέρονται τα εξής: «Η ΣΑΑΣ που τέθηκε σε ισχύ στις 6 Νοεμβρίου 1990 θα παραμείνει σε ισχύ για μια περίοδο πέντε χρόνων (…) Η ΣΑΑΣ θα παραμείνει σε ισχύ στη συνέχεια, εκτός εάν τερματιστεί από κάποιο από τα μέρη (σ.σ. Ελλάδα ή ΗΠΑ) με γραπτή ειδοποίηση προς το άλλο μέρος δύο χρόνια πριν, δια της διπλωματικής οδού».
Στην προκειμένη, παραμένει αδιευκρίνιστο εάν η έκφραση «θα παραμείνει σε ισχύ στη συνέχεια», σημαίνει αυτόματη πενταετή ανανέωση ή «επ’ αόριστον» ανανέωση. Κάτι που, επίσης, γεννά εύλογα ερωτηματικά.
Να σημειωθεί πως το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών ανέφερε, ανεπίσημα, ότι «η διάρκεια της συμφωνίας είναι τουλάχιστον πενταετής», χωρίς, ωστόσο, να διευκρινίζει τη σημαίνει το «τουλάχιστον» (!).
Επίσης, εκτιμώντας ότι η τωρινή συμφωνία είναι καλύτερη από εκείνη του 1990, ελληνικές διπλωματικές πηγές ανέφεραν ότι «η αρχική συμφωνία του 1990 είχε οκταετή διάρκεια και προβλεπόταν περίοδος 17 μηνών για τον τερματισμό της, εφόσον καταγγελλόταν από μία πλευρά».
Πράγματι, η αρχική είχε οκταετή διάρκεια, αλλά με τη λήξη της, ίσχυε η ετήσια ανανέωση. Οπως, χαρακτηριστικά, αναφερόταν στην αιτιολογική έκθεση που κατετέθη στη Βουλή, το 2019, για την υπογραφή -και τότε- νέας συμφωνίας για τις αμερικανικές βάσεις, η συμφωνία του 1990 «ίσχυσε για μια περίοδο οκτώ ετών, και παρατείνεται έκτοτε ετησίως με ανταλλαγή ρηματικών διακοινώσεων». Ρητά, δηλαδή, προβλεπόταν η ετήσια ανανέωση.
Ως γνωστόν, το Φθινόπωρο του 2019, ο Ελληνας υπουργός Εξωτερικών, και ο Αμερικανός τότε ομόλογός του, Μάϊκ Πομπέο, είχαν υπογράψει την πρώτη αναθεώρηση της συμφωνίας του 1990. Χτες, δε, υπεγράφη και δεύτερη αναθεώρησή της, με την οποία καταργείται ουσιαστικά το καθεστώς της ισχύος του ενός έτους που υπήρχε τις τελευταίες δεκαετίες.
Ετσι, η ισχύς γίνεται, «τουλάχιστον» πενταετής. ‘Η «επ’ αόριστον», όπως λέγει η αντιπολίτευση. Πάντως, όπως υποστηρίζει το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών, «η συμφωνία είναι πενταετής, με περίοδο “χάριτος” δύο ετών, εφόσον μία από τις δύο πλευρές την καταγγείλει».
Καλύπτει ΑΟΖ – υφαλοκρηπίδα;
Ερωτήματα, επίσης, προκύπτουν και εάν με τη νέα αναθεώρηση, καλύπτεται η ελληνική ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα. Ενα θέμα που εγέρθη και με αφορμή την ελληνο-γαλλική συμφωνία.
Οπως αναφέρουν κύκλοι του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών, στην επιστολή του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών, Αντονι Μπλίνκεν, προς τον πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη «αναφέρεται επί λέξη ότι η νέα Συμφωνία “επεκτείνει την στρατηγική αμυντική μας εταιρική σχέση” και “έμπρακτα καταδεικνύει την σταθερή μας αποφασιστικότητα για προάσπιση κυριαρχίας εδαφικής ακεραιότητας κατά απειλητικών δράσεων και ένοπλων επιθέσεων”».
Στην συγκεκριμένη διατύπωση, ωστόσο, δεν γίνεται αναφορά σε ελληνική ΑΟΖ υφαλοκρηπίδα. Να σημειωθεί, όπως έχουν αναφέρει ειδικοί, ότι η αιγιαλίτιδα ζώνη (χωρικά ύδατα) αποτελεί «εθνική κυριαρχία», ενώ η ΑΟΖ είναι δικαιώματα.
Σε άλλο σημείο, όμως, το υπουργείο Εξωτερικών σπεύδει να προσθέσει ότι με την επιστολή Μπλίνκεν, «για πρώτη φορά οι ΗΠΑ κάνουν ρητή αναφορά στην ανάγκη σεβασμού της κυριαρχίας και εδαφικής ακεραιότητας, καθώς και των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας στη βάση του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας».
Και συνεχίζει: «Η αναφορά σε κυριαρχικά δικαιώματα αποτελεί ένα εξαιρετικά σημαντικό νέο στοιχείο, καθώς οι ΗΠΑ αναγνωρίζουν και ζητούν τον πλήρη σεβασμό των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας στην Αποκλειστική Οικονομική της Ζώνη, καθώς και στην Υφαλοκρηπίδα της».
Ολα αυτά, βέβαια, παρ’ ότι «οι ΗΠΑ δεν έχουν υπογράψει την UNCLOS (σ.σ. Δίκαιο της Θάλασσας). Ωστόσο, υπογραμμίζουν ότι το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας αποτελεί μέρος του εθιμικού δικαίου, είναι δεσμευτικό για όλες τις χώρες και διέπει την οριοθέτηση των ζωνών αυτών».
Το casus belli
Το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών, επίσης, ισχυρίζεται ότι «για πρώτη φορά» οι ΗΠΑ αναλαμβάνουν τόσο σαφείς δεσμεύσεις έναντι της Ελλάδας σε περίπτωση ένοπλης επίθεσης σε βάρος της.
«Οι ΗΠΑ -αναφέρουν ελληνικές διπλωματικές πηγές- ουσιαστικά καταδικάζουν το casus belli για πρώτη φορά σε συμβατικό κείμενο. Με την επιβεβαίωση της απόφασης για αμοιβαία προστασία της κυριαρχίας και εδαφικής ακεραιότητας κατά ενεργειών που απειλούν την ειρήνη περιλαμβανομένης της ένοπλης επίθεσης, καθώς και με τη δέσμευση των δυο πλευρών να αποτρέψουν τέτοιες ενέργειες, αλλά και να αντιταχθούν σε αυτές, είναι η πρώτη φορά που αποτυπώνεται σε συμβατικό κείμενο με τις ΗΠΑ η ουσιαστική απόρριψη της τουρκικής επεκτατικής πολιτικής (το casus belli είναι του 1995, άρα μετά την υπογραφή της MDCA, το 1990)».
Παρά τους ισχυρισμούς του υπουργείου, η ίδια ακριβώς διατύπωση υπήρχε στο προοίμιο της συμφωνίας του 1990 για τις αμερικανικές βάσεις. Ως εκ τούτου, είναι απορίας άξιον από που κι ως που παρουσιάζεται ότι εμφανίζεται για «πρώτη φορά».
Οι ίδιοι διπλωματικοί κύκλοι, πάντως, σπεύδουν να διευκρινίσουν ότι «η σχετική αναφορά, η οποία περιλαμβάνεται στην Συμφωνία Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας, επαναλαμβάνεται, αυτή τη φορά σε μονομερές πολιτικό κείμενο που δεσμεύει αποκλειστικά τις ΗΠΑ, υποδηλώνοντας έτσι την δέσμευση της χώρας αυτής για την προστασία της Ελλάδας έναντι κάθε είδους εξωτερικής απειλής».
Προς το παρόν, όχι νέες βάσεις
Λίγες εβδομάδες προτού «πέσουν» οι υπογραφές για τη νέα αναθεώρηση, έγινε γνωστό ότι οι ΗΠΑ δεν δέχονται το ελληνικό «αίτημα» για να χρησιμοποιούν την ελληνική αεροπορική βάση της Σκύρου, καθώς και άλλα ελληνικά νησιά.
Κάτι που ερμηνεύεται ως μια αμερικανική απόφαση που ελήφθη, προκειμένου να μην «δυσαρεστηθεί» η Αγκυρα. Πόσο μάλλον, όταν η Τουρκία «κόπτεται» συνεχώς για την «αποστρατιωτικοποίηση» ελληνικών νησιών και τη Συνθήκη της Λωζάννης.
Φημολογίες φέρουν τα νησια Ρόδος, Κάρπαθος και άλλα να βρίσκονται στη λίστα των ελληνικών «επιθυμιών» για χρήση από τις ΗΠΑ. Κάτι που, κατλα πληροφορίες, φέρεται να επιδιώκει για να πετύχει η ελληνική πλευρά εδώ και σχεδόν πέντε χρόνια.
Τώρα, οι ίδιες πηγές του υπουργείου Εξωτερικών υποστηρίζουν ότι «η αμερικανική πλευρά, για λόγους στρατηγικούς που αφορούν τις αμερικανικές γεωγραφικές επιλογές γενικότερα, αλλά και για οικονομικούς, δεν επιθυμούσε, στην παρούσα τουλάχιστον συγκυρία, να δεσμευτεί άμεσα για άλλες περιοχές».
Ωστόσο, ισχυρίζονται ότι «η συμφωνία δεν αποκλείει τη μελλοντική αμερικανική παρουσία στα ελληνικά νησιά, πέραν της Κρήτης. Αντιθέτως, υπάρχει ρητή πρόβλεψη στη συμφωνία για επέκταση και σε άλλες εγκαταστάσεις. Η συμφωνία επιτρέπει την επέκταση του Αμερικανικού αποτυπώματος, συμπεριλαμβανομένων άλλων νησιών, στο μέλλον».
Μάλιστα, προσθέτουν ότι η επιστολή Μπλίνκεν «κάνει ρητή αναφορά στη δυνατότητα ανάπτυξης αμερικανικών δυνάμεων σε ελληνικά νησιά πέραν της Κρήτης. Σε μια πολιτικά δεσμευτική κίνηση, οι ΗΠΑ τονίζουν ότι οι αμερικανικές δυνάμεις θα μπορούν να επιχειρούν ή να πραγματοποιούν εκπαιδευτικές ασκήσεις τόσο στην ηπειρωτική Ελλάδα, όσο και σε νησιά».
Να σημειωθεί, ωστόσο, ότι αντίστοιχη δήλωση, χωρίς όμως την αναφορά σε νησιά, υπήρχε και στην προηγούμενη αναθεώρηση της συμφωνίας, το 2019, όπου αναφερόταν ρητώς ότι, εκτός από τις υπάρχουσες βάσεις, επιχειρήσεις και αποστολές των ΗΠΑ, «μπορούν να προβλεφθούν και άλλες αποστολές και δραστηριότητες που τα μέρη (σ.σ. Ελλάδα και ΗΠΑ) ή ορισμένοι εκπρόσωποί τους μπορούν αμοιβαία να καθορίσουν».
Οπως και να’ χει, η ερμηνεία που θέλει να δώσει το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών είναι ότι με βάση τις παραπάνω διατυπώσεις, οι ΗΠΑ, «με αυτό τον τρόπο επιβεβαιώνουν de facto την άσκηση πλήρους κυριαρχίας της Ελλάδας στα νησιά της και βεβαίως την δυνατότητα στρατιωτικοποίησης τους».
Η Αλεξανδρούπολη
Ιδιαίτερα μεγάλη σημασία ως προς την «διεύρυνση του αμερικανικού στίγματος» στην περιοχή, αποδίδουν οι ελληνικοί διπλωματικοί κύκλοι στην χρησιμοποιηση της Αλεξανδρούπολης και της Σούδας από τις ΗΠΑ.
«Η επιλογή της Αλεξανδρούπολης υποδηλώνει μεταξύ άλλων την αμερικανική βούληση ενίσχυσης της ασφάλειας της Νοτιο-Ανατολικής Ευρώπης, αλλά με παράκαμψη των Στενών, με ό,τι οφέλη αυτό συνεπάγεται για τη περιοχή του Έβρου και ευρύτερα της Θράκης», σημειώνουν οι ίδιοι κύκλοι.
Κατά την άποψή τους, «η κυριαρχία και εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδας θωρακίζεται περαιτέρω, τόσο μέσω της ρητής αναφοράς στο κείμενο της συμφωνίας, αλλά και της παρουσίας αμερικανικών δυνάμεων σε περιοχές κλειδιά, όπως ο Έβρος ή η Κρήτη».
Ειδικότερα, «η επιλογή στρατοπέδου πλησίον της Αλεξανδρούπολης και του Ναύσταθμου της Σούδας, στη συνέχεια των γεγονότων του Έβρου, του “τουρκο-λιβυκού μνημονίου” και των προκλήσεων της Τουρκίας στις περιοχές αυτές, ενισχύει το αμερικανικό αποτύπωμα σε περιοχές καίριας σημασίας για την χώρα μας».
Εκτός των ερωτηματικών που γεννά η σύνδεση της εργαλειοποίησης του Μεταναστευτικού, το 2020, στο Εβρο, με τις αμερικανικές βάσεις, αξίζει να σημειωθεί ότι η μεγάλη αμερικανική άσκηση, Defender Europe, που έγινε φέτος, και ξεκίνησε από την Αλεξανδρούπολη, είχε ως δεδηλωμένο «αντίπαλο» τη Ρωσία και όχι την Τουρκία. Ενδιαφέρον είναι, πάντως, ότι για το 2022, το αμερικανικό υπουργείο Αμυνας έχει αποφασίσει να μην πραγματοποιήσει αυτή την άσκηση «μεγάλης κλίμακας».
Εξίσου σημαντικό είναι ότι το αμερικανικό «δόγμα» θεωρεί ως βασικούς αντιπάλους των ΗΠΑ τη Ρωσία και την Κίνα. Ως εκ τούτου, και οι βάσεις των ΗΠΑ στην περιοχή, αναπόφευκτα, χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο των γεωπολιτικών – στρατιωτικών σχεδιασμών των ΗΠΑ.
Εκτός των άλλων, είναι ευρέως γνωστό ότι από αμερικανικές βάσεις στην Ελλάδα, συχνά αμερικανικά πολεμικά πλοία, κατασκοπευτικά αεροσκάφη και μη επανδρωμένα αεροσκάφη, κινούνται σε αποστολές ακόμα και προς τη Μαύρη Θάλασσα, την Ουκρανία και την Κριμαία.
Το ίδιο συμβαίνει και στην Ανατολική Μεσόγειο, όπου στο «κυνηγητό» Αμερικανών – Ρώσων παίρνει μέρος και η Τουρκία, στο πλαίσιο αποστολών του ΝΑΤΟ.
Η «μεσογειακή AUKUS»
Επιπλέον, κατά τις απόψεις του ελληνικού υπουργείο Εξωτερικών, οι ΗΠΑ επενδύουν στην Ελλάδα και την περιοχή της, αν και την ίδια στιγμή «αποδεσμεύονται» από την Ευρώπη για τον Ειρηνικό Ωκεανό.
«Οπως αποδεικνύουν οι αναδυόμενες συμμαχίες (QUAD, AUKUS), οι ΗΠΑ αποδεσμεύονται από την Ευρώπη και βασική προτεραιότητα είναι η περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού», τονίζουν οι ελληνικές διπλωματικές πηγές.
Και υπογραμμίζουν: «Στο πλαίσιο αυτό, οι ΗΠΑ επιλέγουν την Ελλάδα, ως μια από τις ελάχιστες ευρωπαϊκές χώρες, στις οποίες επενδύουν για το μέλλον, ενισχύοντας το γεωπολιτικό και στρατηγικό τους αποτύπωμα».
Μπορεί, βέβαια, οι ΗΠΑ να ρίχνουν το βάρος τους στην Κίνα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι παύουν να ενδιαφέρονται για τη Μέση Ανατολή, την Βόρειο Αφρική -και την Αφρική γενικότερα- και την Ανατολική Μεσόγειο.
Η διάταξη των Στρατηγείων των αμερικανικών Ενόπλων Δυνάμεων σε Ευρώπη-Αφρική-Μ.Ανατολή, αλλά και η αυξημένη εμπλοκή τους στη Λιβύη και άλλες χώρες της εγγύς γειτονιάς, δείχνουν ότι οι ΗΠΑ έχουν κάθε λόγο να διατηρήσουν και να αναβαθμίσουν την παρουσία τους στην περιοχή μας. Ως εκ τούτου, είναι ιδιαιτέρως συμφέρουσα η συμφωνία τους με την Ελλάδα, διότι έτσι εξυπηρετούν στρατηγικά συμφέροντά τους.
Πόσο μάλλον, όταν βρίσκονται σε διαρκή αντιπαράθεση με την ρωσική παρουσία σε Βαλκάνια, Ανατολική Μεσόγειο, Μαύρη Θάλασσα, Μέση Ανατολή και Βόρειο Αφρική, ενώ την ίδια στιγμή περνούν από μεγάλες «δυσκολίες» και οι σχέσεις Ουάσιγκτον – Αγκυρας.
Με την Τουρκία, επίσης να επιδιώκει να παίξει αναβαθμισμένο, και περισσοτερο «αυτόνομο» ρόλο στην περιοχή, διεκδικώντας ρόλο περιφερειακής υπερδύναμης, και έχοντας νεο-οθωμανικούς, αναθεωρητικούς στόχους.
Αμερικανικές βάσεις στην Τουρκία
Το υπουργείο Εξωτερικών παρατηρεί επίσης ότι «την ίδια ώρα που οι ΗΠΑ επενδύουν στην Ελλάδα, σε αντιδιαστολή και σε αντίθεση με το παρελθόν, δεν υπάρχει αντίστοιχη κίνηση προς την Τουρκία».
Ως γνωστόν, μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα, το 2016, στην Τουρκία, εκδηλώθηκε μεγάλη ένταση στις σχέσεις Ουάσιγκτον – Αγκυρας. Τότε, σημαντικά κομμάτια των αμερικανικών βάσεων «πακεταρίστηκαν» προς Κατάρ, Ιορδανία, κ.ο.κ. Ωστόσο, παραμένει το «εμβληματικό», Ινσιρλίκ, και άλλες «διευκολύνσεις».
Το υπουργείο Εξωτερικών, τέλος, υπεραμυνόμενο της αύξησης της ισχύος της συμφωνίας, «τουλάχιστον στα πέντε έτη», αναφέρει ότι αυτό έγινε, επειδή έτσι μπορούν να εγκριθούν μεγαλύτερα κονδύλια από τις ΗΠΑ για να επενδυθούν στην Ελλάδα.
«Η πενταετία θα επιτρέψει την έγκριση των κονδυλίων από το Αμερικανικό Κογκρέσο», αναφέρει. Αυτό θα σημάνει και τον «εκσυγχρονισμό εγκαταστάσεων των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων», που θα χρησιμοποιούνται -και- από τις ίδιες.
Πηγή: lawandorder.gr