Μια νέα σελίδα για τον χώρο της Διεθνούς Εκθεσης Θεσσαλονίκης ανοίγει με το ειδικό πολεοδομικό σχέδιο, που βρίσκεται πλέον στα τελευταία στάδια της έγκρισής του. Το σχέδιο αποτυπώνει τη μετάπλαση ενός από τα σημαντικότερα τοπόσημα της Θεσσαλονίκης από έναν –σχεδόν αποκλειστικά– χώρο εκθέσεων σε έναν πολυχώρο, με ξενοδοχείο, καταστήματα, γραφεία και χρήσεις αναψυχής, που από ό,τι φαίνεται σε βάθος χρόνου ενδέχεται να γίνουν και οι επικρατούσες χρήσεις του.
Ο χώρος στον οποίο διοργανώνεται η έκθεση καταλαμβάνει 176 στρέμματα και ανήκει κατά κύριο λόγο στη ΔΕΘ-HELLEXPO Α.Ε. και σε μικρό ποσοστό στον Δήμο Θεσσαλονίκης και στο ελληνικό Δημόσιο. Αποτελείται από 15 επιμέρους ακίνητα, τα οποία σταδιακά ενσωματώθηκαν από το 1937 έως το 2013. Πολεοδομικά, η περιοχή έχει ρυθμιστεί από 9 διατάγματα ρυμοτομίας, από το 1924 έως το 1992, μέσα από τα οποία σταδιακά διαμορφώθηκε το σημερινό της πρόσωπο. Ετσι ο χώρος σήμερα αποτελείται από δύο μεγάλα κομμάτια, με έναν «αδιάνοιχτο» δρόμο στη μέση.
Ο χώρος της έκθεσης πέρασε από διάφορες φάσεις, ανάλογα με την ιστορία του θεσμού και τις παράλληλες δραστηριότητες που αναπτύχθηκαν γύρω του. Ως αποτέλεσμα, η σημερινή εικόνα είναι μάλλον… δαιδαλώδης: όπως αναφέρεται στο πολεοδομικό σχέδιο εφαρμογής που εγκρίθηκε πρόσφατα από το Κεντρικό Συμβούλιο Πολεοδομικών Θεμάτων και Αμφισβητήσεων (ΚΕΣΥΠΟΘΑ) του υπουργείου Περιβάλλοντος, στον χώρο βρίσκονται 38 κτίρια, με το παλαιότερο να χρονολογείται από το 1954, και το γνωστότερο –ο πύργος του ΟΤΕ (έκτασης 300 τ.μ.)– από το 1970. Από αυτά, 23 κτίρια είναι περίπτερα εκθέσεων, πέντε λειτουργούν ως καταστήματα-γραφεία και επτά φιλοξενούν συμπληρωματικές χρήσεις. Να σημειωθεί ότι στο «οικόπεδο» της ΔΕΘ προστέθηκαν με τα χρόνια το Αλεξάνδρειο Αθλητικό Μέλαθρο (1965), το Συνεδριακό Κέντρο «Ιωάννης Βελλίδης» (1994) και το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (2004).
Τι προτείνεται λοιπόν με το ειδικό πολεοδομικό σχέδιο; Ο πύργος, το Αλεξάνδρειο, το μουσείο, ένα περίπτερο (της Αγροτικής Τράπεζας, γνωστό ως Esso Pappas) και η τοξωτή πύλη της ΧΑΝΘ θα διατηρηθούν. Αντίθετα, όλα τα υπόλοιπα κτίρια, συμπεριλαμβανομένου του Συνεδριακού Κέντρου «Ιωάννης Βελλίδης», θα κατεδαφιστούν (έπειτα βέβαια από θετική γνωμοδότηση του Κεντρικού Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής). Ο χώρος που θα δημιουργηθεί θα οργανωθεί σε έξι τομείς, με τους δικούς τους όρους δόμησης και χρήσης. Αυτό που το ειδικό πολεοδομικό σχέδιο δίνει σε αυτή τη φάση δεν είναι η ακριβής μελλοντική εικόνα του χώρου, αλλά το πλαίσιο στο οποίο θα δημιουργηθούν οι νέοι κτιριακοί όγκοι.
Μέσα από τις χρήσεις γης που επιλέχθηκαν πάντως, διαφαίνεται το «νέο πρόσωπο» του χώρου. Σε τρεις τομείς θα υπάρχουν κτίρια του νέου εκθεσιακού κέντρου και το νέο συνεδριακό κέντρο. Σε έναν άλλο τομέα, στην πλευρά της Εγνατίας, θα κατασκευαστεί ένα σύμπλεγμα κτιρίων που θα περιλαμβάνει ξενοδοχείο 120 κλινών, εμπορικά καταστήματα, γραφεία, τράπεζες, χώρους συνάθροισης και διάφορες χρήσεις αναψυχής. Οι υπόλοιποι δύο τομείς θα έχουν κατά βάση υπαίθριους χώρους πολιτιστικών εκδηλώσεων και εκθέσεων, καθώς και πράσινο.
«Το νέο εκθεσιακό κέντρο δημιουργείται με την αναδιάταξη κτιρίων και χρήσεων, ώστε να εκσυγχρονιστεί η λειτουργία του», εξηγεί ο Δημήτρης Δούμας, επικεφαλής του σχήματος που ανέλαβε την εκπόνηση του πολεοδομικού σχεδίου για λογαριασμό της ΔΕΘ. «Επιπλέον, το ένα τρίτο των κτιρίων δεν θα είναι εκθεσιακοί χώροι αλλά θα εξυπηρετούν άλλες χρήσεις. Ο λόγος που τα παλιά «περίπτερα» θα κατεδαφιστούν είναι ότι πλέον δεν εξυπηρετούν τις ανάγκες ενός σύγχρονου εκθεσιακού κέντρου».
Οριο 96.000 τ.μ.
Ο περιορισμός που τέθηκε εξαρχής από την πολιτεία είναι ότι η νέα δόμηση δεν πρέπει να ξεπεράσει την υφιστάμενη, δηλαδή τις 96.000 τ.μ. (το Αλεξάνδρειο δεν συνυπολογίζεται, καθώς δεν περιλαμβάνεται στο αντικείμενο του σχεδίου παρότι βρίσκεται στον ίδιο χώρο. Προβλέπεται όμως η αναβάθμισή του με εξόδους διαφυγής και νέες ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις). Επιπλέον, η κάλυψη δεν πρέπει να ξεπεράσει το 45% της έκτασης, όπως όρισε και η απόφαση του ΚΕΣΥΠΟΘΑ. «Ολο το υπόλοιπο ακίνητο θα τεθεί σε κοινή χρήση. Δεν θα είναι κοινόχρηστος χώρος, καθώς η ΔΕΘ θα διατηρεί τον έλεγχό του και τη δυνατότητα να τον κλείνει για συγκεκριμένες ώρες ή ημέρες. Θα είναι όμως ένας ενιαίος, ελκυστικός για τον κόσμο χώρος με πράσινο, ως συνέχεια των υφιστάμενων ελεύθερων χώρων της πόλης για την αποκατάσταση της συνέχειας του αστικού ιστού. Για τον λόγο αυτό η ΔΕΘ υπέγραψε μνημόνιο συνεργασίας με τον δήμο. Τέλος, η έκταση του αδιάνοιχτου δρόμου θα μεταφερθεί (κατά τι αυξημένη, 12,9 στρ. αντί 11 στρ.) περιμετρικά του ακινήτου, ώστε να διαπλατυνθούν τα πεζοδρόμια της Αγγελάκη, της Εγνατίας, της 3ης Σεπτεμβρίου και της λεωφόρου Στρατού».
Σύμφωνα με τον κ. Δούμα, «η εικόνα του χώρου θα διαμορφωθεί μέσα από έναν διεθνή αρχιτεκτονικό διαγωνισμό που θα προκηρύξει τον Σεπτέμβριο (σ.σ.: έχει μετατεθεί αρκετές φορές) η ΔΕΘ Α.Ε.».
Μια άλλη ματιά
Η «Κ» ζήτησε τη γνώμη του αρχιτέκτονα Πρόδρομου Νικηφορίδη, που έχει σχεδιάσει εμβληματικά έργα στη Θεσσαλονίκη. «Το πρώτο ερώτημα που θα έπρεπε να μας απασχολήσει είναι τι αντιπροσωπεύει πλέον η ΔΕΘ. Κατά τη γνώμη μου έχει ημερομηνία λήξης, καθώς έχουν περάσει οι εποχές που εκθέσεις αυτού του είδους επιβίωναν. Σήμερα μέλλον έχουν μόνο οι απόλυτα εξειδικευμένες εκθέσεις που καταφέρνουν να είναι στην πρωτοπορία, με παρουσίαση νέων τάσεων και προϊόντων και όχι με… περίπτερα υπουργείων και δημόσιων οργανισμών. Επειδή λοιπόν το εκθεσιακό κομμάτι σβήνει, οι νέες χρήσεις που βάζει στον χώρο το πολεοδομικό σχέδιο θα είναι κατά τη γνώμη μου και εκείνες που θα κυριαρχήσουν τα επόμενα χρόνια, αλλάζοντας τη φυσιογνωμία του. Το δεύτερο ερώτημα αφορά τη θέση, αν θα έπρεπε να διατηρηθεί εκεί. Η αλήθεια είναι ότι η τάση στις ευρωπαϊκές πόλεις είναι οι μεγάλοι εκθεσιακοί χώροι να χωροθετούνται σε περιαστικές ζώνες. Θα μπορούσε ίσως να επιλεγεί ένα από τα 24 στρατόπεδα που βρίσκονται μέσα στον αστικό ιστό της Θεσσαλονίκης, να δημιουργηθούν οι νέοι χώροι και μετά να “μετακομίσει”. Το τρίτο ερώτημα αφορά τη διαδικασία: κατά τη γνώμη μου, έπρεπε να προηγηθεί ο αρχιτεκτονικός διαγωνισμός, καθώς η οριοθέτηση των χρήσεων με το πολεοδομικό σχέδιο περιορίζει τη σχεδιαστική πρόταση. Τέλος, είναι γνωστό ότι κάτω από την Εκθεση υπάρχει αρχαίο νεκροταφείο. Ελπίζω η πόλη να μην υποφέρει, όπως με το μετρό».