Σε αγώνα δρόμου για την κατάρτιση του σχεδίου της χώρας που θα αφορά τη χρήση των 32 δισεκατομμυρίων ευρώ που της αντιστοιχούν από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης έχει εισέλθει η κυβέρνηση προκειμένου να φέρει στην οικονομία το νωρίτερο δυνατόν κεφάλαια που, κατά μέσον όρο, αντιστοιχούν στο 2,5-3% του ΑΕΠ ετησίως για τα επόμενα έξι έτη.
Χωρίς τιμολόγια
Ομως η αρχή αναμένεται να είναι δύσκολη καθώς για το 2021 δεν προβλέπεται εκταμίευση πάνω από το 10% του συνολικού ποσού, δηλαδή της προκαταβολής που έχει συμφωνηθεί. Ενα μάλλον ενθαρρυντικό χαρακτηριστικό του Ταμείου Ανάκαμψης είναι πως η αποδέσμευση πόρων συναρτάται με τη συμβασιοποίηση έργων που θα ενταχθούν στο πρόγραμμα και όχι με τιμολόγια όπως συνήθως γίνεται με τις ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις. Αλλά ακόμα και αυτή η συμβασιοποίηση έργων, που ακόμα βρίσκονται στο αρχικό στάδιο του σχεδιασμού τους, μέσα σε ένα τόσο σύντομο χρονικό διάστημα στην Ελλάδα αποτελεί μεγάλη πρόκληση. Και αυτό διότι προβλέπεται πως το 70% των πόρων που δικαιούται η Ελλάδα θα πρέπει να έχουν δεσμευθεί (και επομένως συμβασιοποιηθεί) μέχρι τα τέλη του 2022. Αυτά εξηγεί στην «Κ» ανώτατος κυβερνητικός αξιωματούχος με επιτελική θέση στην ομάδα εργασίας που θα τρέξει το ελληνικό σκέλος του Ταμείου Ανάκαμψης, προσθέτοντας πως το προσχέδιο θα κατατεθεί ώς τις 15 Οκτωβρίου και το τελικό σχέδιο κατά το πρώτο τετράμηνο του 2021. Και σε κάθε περίπτωση νωρίτερα από τις 30 Απριλίου που είναι η προθεσμία την οποία έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την υποβολή των εθνικών σχεδίων.
Η ίδια πηγή εξηγεί πως ο σχεδιασμός του Ταμείου αλλά και της κυβέρνησης προβλέπει δύο βασικούς άξονες δράσεων σε δύο διαφορετικά επίπεδα: τον πράσινο και τον ψηφιακό πυλώνα. Και οι παρεμβάσεις σ’ αυτά τα δύο μέτωπα θα γίνουν τόσο με επενδύσεις όσο και με μεταρρυθμίσεις. Ετσι πρωταγωνιστικό ρόλο στην αξιοποίηση των κονδυλίων αυτόν έχουν ντε φάκτο το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας και το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης. Ασφαλώς και άλλα υπουργεία όπως το υπουργείο Παιδείας θα περιλάβουν επίσης δράσεις τους. «Ολα όμως πρέπει να σχεδιαστούν πολύ εύστοχα και προσεκτικά καθώς υπάρχει δυνατότητα αναθεώρησης του εθνικού σχεδίου μόνον μία φορά, μετά ένα χρόνο και ειδικότερα το 2022, και έτσι δεν υπάρχουν περιθώρια για προχειρότητες και αστοχίες», υπογραμμίζει ο ίδιος αξιωματούχος.
Κάθε έξι μήνες
Η προκαταβολή από τα 32 δισ. είναι όπως προαναφέρθηκε 10% και θα εκταμιευθεί εντός του 2021, ενώ οι επόμενες εκταμιεύσεις θα γίνονται κάθε έξι μήνες και με βάση τις συμβάσεις που θα έχουν κλείσει. Δεν θα χρειάζεται δηλαδή η υποβολή τιμολογίων ολοκλήρωσης έργων. Και αυτό προκειμένου να επισπευσθεί η απορρόφηση των πόρων. Προβλέπεται όμως πως θα υπάρχουν συγκεκριμένοι στόχοι και χρονοδιαγράμματα για την υλοποίηση του σχεδίου, οι οποίοι βεβαίως θα πρέπει να τηρούνται ευλαβικά δεδομένης και της περιορισμένης δυνατότητας αναθεώρησης. Συνολικά το 30% τουλάχιστον των πόρων πρέπει να αφορά το λεγόμενο Πράσινο Ταμείο. Επίσης, επισημαίνεται πως τα εν λόγω κονδύλια δεν προορίζονται για «έργα με μπετά», όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται, σαν αυτά που έχει συνηθίσει η χώρα.
Πού θα κατευθυνθούν
«Αφορούν ένα πολύ μεγάλο ποσοστό και σε ήπιες επενδύσεις και δράσεις όπως κατάρτιση εργαζομένων που θα πρέπει να στραφούν σε διαφορετική απασχόληση μετά την εφαρμογή, για παράδειγμα, της απολιγνιτοποίησης. Ή σε κίνητρα για την μεγέθυνση των ελληνικών επιχειρήσεων μέσω συγχωνεύσεων. Ή σε κίνητρα για την μετάβαση σε κεφαλαιοποιητικό ασφαλιστικό σύστημα. Ή στην ανάπτυξη επαγγελματικών σχολών για συγκεκριμένες δεξιότητες της νέας οικονομίας που θα αναπτυχθεί». Ολα αυτά βεβαίως δεν αποτελούν παρά κάποιες σκέψεις και υπάρχουν πολλά ακόμα που αυτή τη στιγμή προτείνονται ή τυχαίνουν ήδη επεξεργασίας από τις αρμόδιες ομάδες εργασίας των υπουργείων αλλά και το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης. Το πρόγραμμα εκτείνεται έως το 2023 αλλά οι εκταμιεύσεις μπορούν να γίνονται έως και το 2026. Επομένως, αν διαιρεθούν τα 32 δισεκατομμύρια με τα έξι χρόνια στα οποία δύνανται να εκταμιευθούν, προκύπτει κατ’ εκτίμηση ο μέσος όρος της ενίσχυσης του ΑΕΠ κατά 2,5 με 3 ποσοστιαίες μονάδες ετησίως.
Τα ποσά θα χορηγούνται ως επί το πλείστον στους δικαιούχους μέσω των υπουργείων, εξηγούν οι ίδιες πηγές, που επαναλαμβάνουν διαρκώς πως υπάρχει ακόμα πολλή δουλειά που πρέπει να γίνει αλλά και πως η προσπάθεια αυτή βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη. Ομως πολλή δουλειά μένει να γίνει και σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Επιτροπής, καθώς η σχετική δομή που θα διαχειριστεί το Ταμείο Ανάκαμψης ακόμα δεν έχει συμφωνηθεί. Ούτε το μοντέλο με το οποίο η δομή αυτή θα συνεργάζεται με τις αρμόδιες εθνικές επιτροπές. Οπως εξηγούν από την κυβέρνηση, η Ελλάδα έχει στο μέτωπο αυτό προβάδισμα καθώς η εμπειρία και η τεχνογνωσία που έχουν αποκτηθεί κατά την τελευταία δεκαετία και τη διαχείριση των αξιολογήσεων των μνημονίων είναι πολύτιμη.
Σε ένα χρόνο
Πόσο γρήγορα όμως θα μπορούν να κινηθούν οι νέες ευρωπαϊκές δομές που θα συγκροτηθούν, όταν συμφωνηθούν; Αυτό κι άλλα παρεμφερή ερωτήματα κάνουν πολλούς να πιστεύουν πως θα χρειαστεί στην καλύτερη των περιπτώσεων ένας χρόνος από σήμερα έως ότου καταστούν δυνατές οι πρώτες μεγάλες εκταμιεύσεις. «Σε κάθε περίπτωση η προσπάθεια ήταν, είναι και θα παραμείνει να έρθουν και να μπουν όσο το δυνατόν γρηγορότερα λεφτά στην πραγματική οικονομία», τονίζουν από την κυβέρνηση.