Ο Μάρτιος ήταν απλώς η αρχή, μια πρόγευση του τι θα βιώσουν οι αγορές στη συνέχεια και μέχρι να υπάρξει ορατότητα για το τέλος της κρίσης. Αυτό είναι το μόνο συμπέρασμα που μπορεί να βγάλει κανείς για τις προοπτικές των παγκόσμιων αγορών, οι οποίες βρίσκονται εδώ και περίπου ενάμιση μήνα σε πόλεμο με τον αόρατο εχθρό της πανδημίας.
Είναι χαρακτηριστικό ότι ο δείκτης Dow Jones σημείωσε τη μεγαλύτερη πτώση σε επίπεδο α’ τριμήνου από το 1987 (-27%) και ο δείκτης S&P 500 (-25%) κατέγραψε την πιο βίαια διόρθωση του αιώνα (από το 1938). To Χρηματιστήριο Αθηνών μαζί με τον βραζιλιάνικο Bovespa ήταν οι αγορές με τις χειρότερες αποδόσεις στο πρώτο τρίμηνο, κοντά στο -40%.
Ο Απρίλιος εκτιμάται προς το παρόν ότι θα είναι ίσως ο πιο δύσκολος μήνας για τις αγορές. Και αυτό γιατί οι περισσότερες χώρες αναμένουν εντός του τρέχοντος μήνα την κορύφωση της πανδημίας του COVID-19, με τη ροή ειδήσεων σχετικά με τα κρούσματα και τους θανάτους να βρίσκεται στο επίκεντρο.
Ωστόσο, η δυσκολία δεν σταματά εκεί. Από αυτόν τον μήνα και στη συνέχεια θα αρχίσουν να έρχονται στο φως όλο και περισσότερα χειροπιαστά στοιχεία για τις επιπτώσεις της πανδημίας σε οικονομία και επιχειρήσεις, με τους κλάδους του τουρισμού και των μεταφορών, οι οποίοι και είναι καίριοι για πολλές οικονομίες, όπως και την ελληνική, να αναμένεται να δουν από τα μεγαλύτερα “χτυπήματα”.
“Μαύρα” στοιχεία
Την περασμένη εβδομάδα ανακοινώθηκαν τα στοιχεία για τη μεταποιητική δραστηριότητα διεθνώς και για την αγορά εργασίας στις ΗΠΑ, δίνοντας μια πρώτη γεύση τού τι αναμένεται στη συνέχεια, καθώς πολλές χώρες είδαν τη δραστηριότητα να βουτά στα χαμηλότερα επίπεδα από τη χρηματοπιστωτική κρίση.
Σύμφωνα με τους αναλυτές, τα στοιχεία του Μαρτίου για τη μεταποίηση υποτιμούν την έκταση της τρέχουσας αδυναμίας. Παράλληλα, αναμένουν περαιτέρω πτώση στους δείκτες PMI το επόμενο διάστημα, καθώς τα περιοριστικά μέτρα σε δημοσιονομικό επίπεδο αρχίζουν να δείχνουν τις επιπτώσεις τους σε οικονομία και επιχειρήσεις. Τα στοιχεία για τη βιομηχανική παραγωγή, την κατανάλωση, τις υπηρεσίες και όλοι οι οικονομικοί δείκτες αναμένεται να βρεθούν σε χαμηλά πάρα πολλών ετών, όπως επισημαίνουν οι αναλυτές.
Και όλα αυτά παρά τα τρισεκατομμύρια που έχουν δεσμευτεί να ρίξουν και έχουν ήδη αρχίσει να ρίχνουν στην οικονομία κεντρικές τράπεζες και κυβερνήσεις. Το μόνο σίγουρο είναι πως οι αγορές θα συνεχίσουν να παραμένουν εγκλωβισμένες στη δίνη της αβεβαιότητας και της έντονης νευρικότητας.
Ο δηλώσεις Τραμπ για δύο οδυνηρές εβδομάδες προσεχώς στις ΗΠΑ, οι συνεχείς αναθεωρήσεις από τους διεθνείς οίκους επί τα χείρω των εκτιμήσεών τους για την ύφεση, στην οποία έχουν μάλιστα ήδη μπει κάποιες οικονομίες, και οι προειδοποιήσεις ότι η Ευρωζώνη αντιμετωπίζει το φάσμα μιας νέας κρίσης χρέους αποτελούν ενδείξεις για το μέγεθος της αναταραχής που περιμένει τους επενδυτές το επόμενο διάστημα.
Οι εκτιμήσεις 34 fund managers
Οι παγκόσμιοι διαχειριστές κεφαλαίων είναι πεπεισμένοι ότι η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται ήδη σε ύφεση και προχώρησαν σε αύξηση των θέσεών τους σε ομόλογα στο υψηλότερο επίπεδο της τελευταίας 7ετίας, ενώ παράλληλα αυξάνουν τις θέσεις τους σε μετρητά έναντι των μετοχών, σύμφωνα με δημοσκόπηση του Reuters που έγινε στο περιβάλλον 34 διεθνών funds για τις προοπτικές του Απριλίου αλλά και του επόμενου τριμήνου.
Η ζημιά που προκάλεσε η εξάπλωση της πανδημίας και της πετρελαϊκής κρίσης στις παγκόσμιες αγορές οδήγησε στο ταχύτερο sell-off που έχει σημειωθεί ποτέ από το κραχ του 1929, που οδήγησε στη Μεγάλη Ύφεση.
Περίπου 15 τρισεκατομμύρια δολάρια έχουν σβηστεί από την αξία των παγκόσμιων χρηματιστηριακών αγορών, ενώ η τιμή του πετρελαίου έχει μειωθεί κατά 60%. “Το πρόσφατο sell-off των μετοχών αντανακλά τα λάθη που έγιναν κατά την τελευταία δεκαετία, όπως οι επαναγορές μετοχών σε μια εποχή που οι εταιρείες έπρεπε να προχωρήσουν σε αύξηση των επενδύσεων.
Με το οικονομικό χτύπημα να γίνεται όλο και πιο ξεκάθαρο από τον τερματισμό της δραστηριότητας σε παγκόσμιο επίπεδο, οι κινήσεις στις αγορές το επόμενο διάστημα θα είναι πιθανώς πιο τρομακτικές”, σημειώνει χαρακτηριστικά fund manager που συμμετείχε στη δημοσκόπηση.
Οι θέσεις των funds σε ομόλογα είναι πλέον στο υψηλότερο επίπεδο από το 2013 και στο 43,1% του μέσου χαρτοφυλακίου. Το 95% των ερωτηθέντων εκτιμά ότι, μετά και τις τεράστιες κινήσεις από τις κεντρικές τράπεζες διεθνώς, οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων θα παραμείνουν σταθερές ή θα κινηθούν χαμηλότερα το επόμενο τρίμηνο.
Η πλειονότητα δήλωσε επίσης ότι η παγκόσμια οικονομία έχει μπει ήδη σε ύφεση. “Βιώνουμε μια εξαιρετικά ταχεία οικονομική συρρίκνωση, η οποία πιθανότατα θα έχει στείλει το ΑΕΠ του πρώτου τριμήνου σε αρνητικό έδαφος, αλλά το μεγαλύτερο χτύπημα στο ΑΕΠ θα φανεί στο δεύτερο τρίμηνο”, σημειώνει ο Benjamin Suess, διευθυντής της UBS Asset Management.
Σε ό,τι αφορά τις μετοχές, οι asset managers μείωσαν τις θέσεις τους στα χαμηλότερα επίπεδα από τον Σεπτέμβριο του 2019 και στο 45,9% του μέσου χαρτοφυλακίου, ενώ οι θέσεις τους σε μετρητά αυξήθηκαν στο υψηλότερο επίπεδο από τον περασμένο Οκτώβριο και στο 5,2% του χαρτοφυλακίου. Όπως σημείωσε η πλειονότητα των funds, στους επόμενους τρεις μήνες είναι πιθανό να δούμε περαιτέρω πτώσεις στις μετοχές, ενώ το να προσπαθεί κανείς αυτήν τη στιγμή να οριοθετήσει τον “πάτο” των αγορών είναι σαν να ψάχνει… ψύλλους στ’ άχυρα.
Κόβονται τα μερίσματα, βυθίζονται τα κέρδη
Οι ευρωπαϊκές τραπεζικές μετοχές βίωσαν ισχυρούς τριγμούς την περασμένη εβδομάδα μετά την απόφαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να μη διανεμηθεί μέρισμα στους μετόχους, ως ένα μέτρο για την αντιμετώπιση των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας. Σύμφωνα με τους αναλυτές, αυτήν τη στρατηγική αναμένεται να ακολουθήσουν και οι εταιρείες εκτός του χρηματοπιστωτικού κλάδου, έτσι ώστε να προστατεύσουν τους ισολογισμούς και τους εργαζομένους τους, ενώ σίγουρα από αυτήν τη διεθνή… τάση δεν αναμένεται να εξαιρεθούν και οι ελληνικές εισηγμένες.
H επένδυση σε μερίσματα αποτελούσε πάντα ένα καταφύγιο για τους επενδυτές σε περιόδους αβεβαιότητας, ωστόσο, όπως δείχνουν τα πράγματα, οι πιέσεις που δέχονται οι επιχειρήσεις λόγω των lockdowns αναμένεται πλέον να οδηγήσουν πολλές από αυτές σε σημαντική μείωση των μερισμάτων που θα διανείμουν ή και σε ολική ακύρωσή τους.
Όπως σημείωσε η Citigroup, τα ευρωπαϊκά κέρδη ανά μετοχή (EPS) αναμένεται να μειωθούν κατά 50% το 2020 λόγω της κρίσης που προκαλεί η πανδημία. Οι ήδη υψηλοί δείκτες διανομής κερδών, σε συνδυασμό με την επικέντρωση πλέον των εισηγμένων στη στήριξη των ισολογισμών τους και των εργαζομένων τους, σημαίνουν ότι οι μερισματικές αποδόσεις στην περιοχή της Ευρώπης αναμένεται επίσης να μειωθούν κατά 50%. Στη χρηματοπιστωτική κρίση του 2007/2008 υποχώρησαν κατά ένα τρίτο.
Ωστόσο, στην τρέχουσα κρίση η μείωση θα είναι πολύ μεγαλύτερη, κατά την εκτίμηση της Citi, καθώς η παγκόσμια οικονομία οδεύει σε ολικό lockdown. Ήδη πριν από το ξέσπασμα της πανδημίας οι δείκτες διανομής κερδών των εισηγμένων στην περιοχή της Ευρώπης ήταν πολύ υψηλοί.
Από την πλευρά της, η Goldman Sachs εκτιμά ότι τα κέρδη ανά μετοχή στην Ευρώπη θα υποχωρήσουν 45% το 2020 (στο βασικό της σενάριο), αλλά θα ανακάμψουν το 2021. Στο δυσμενές σενάριο της αμερικανικής τράπεζας αναμένεται πτώση 65%-70% στα EPS φέτος, αλλά το πιθανότερο σενάριο είναι -45%.Κατά την G.S., οι χρηματιστηριακές αγορές δεν έχουν ακόμη δει τα χαμηλά τους.
Απίθανη θεωρεί και η Capital Economics την ανάκαμψη στις διεθνείς μετοχές το επόμενο διάστημα αν δεν περιοριστεί η πανδημία του κορονοϊού, ωστόσο θα ακολουθήσει ισχυρή ανάκαμψη 20%-30%, ειδικά στις αγορές που έχουν υποστεί το ισχυρότερο σφυροκόπημα.
Ο “χρησμός” της UBS
Κατά τη UBS, οι επενδυτές στις επόμενες εβδομάδες θα πρέπει να επικεντρωθούν σε δύο σημαντικά σημεία. Πρώτον, στο εάν υπάρξουν περαιτέρω στοιχεία ότι τα περιοριστικά μέτρα κάμπτουν την καμπύλη και επιβραδύνονται τα ποσοστά κρουσμάτων. Δεύτερον, στο εάν τα ανακοινωθέντα κυβερνητικά μέτρα τόνωσης επιτυγχάνουν στην πραγματικότητα να αποτρέψουν τις απώλειες θέσεων εργασίας και τις πτωχεύσεις. Εάν οι κυβερνήσεις το κάνουν αυτό, τότε θα μπορούσαμε να αναμένουμε σχετικά γρήγορη ανάκαμψη της ζήτησης όταν ανοίξουν ξανά οι οικονομίες. Εάν τα μέτρα αποτύχουν, οι εργαζόμενοι που χάνουν εργασία ή εταιρείες που διακόπτουν τη λειτουργία τους δεν θα είναι σε θέση να συμμετάσχουν σε οποιαδήποτε επιστροφή στην ανάπτυξη.
Σε κάθε περίπτωση οι επενδυτές, σύμφωνα με τη UBS, θα πρέπει να είναι πιο επιλεκτικοί στις τοποθετήσεις τους και να κοιτούν τις μετοχές που 1) έχουν υποστεί υπερβολικές μειώσεις των τιμών τους σε σχέση με τα ισχυρά θεμελιώδη μεγέθη τους, 2) παρουσιάζουν ανθεκτική κερδοφορία, όπως αυτές του κλάδου των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας, υγειονομικής περίθαλψης και υπηρεσιών επικοινωνίας, καθώς και 3) όσες εκτιμάται ότι θα είναι οι μακροπρόθεσμοι νικητές από αυτή την κρίση.
Η πανδημία θα επιταχύνει, κατά την άποψη της UBS, ορισμένες μακροπρόθεσμες τάσεις, οδηγώντας σε ευρύτερη υιοθέτηση τεχνολογιών όπως η τηλεδιάσκεψη, η εικονική μάθηση και η τηλεϊατρική, ενώ ήδη το ηλεκτρονικό εμπόριο έχει ενισχυθεί σημαντικά.
Τεράστιο το κόστος για τις επιχειρήσεις
Η προειδοποίηση του γερμανικού ινστιτούτου Ifo για τις επιπτώσεις στην παραγωγή πολλών ευρωπαϊκών χωρών από το σοκ της πανδημίας είναι χαρακτηριστική. Η μάχη κατά του κορονοϊού θα οδηγήσει σε απώλειες παραγωγής, οι οποίες θα κοστίσουν στις ευρωπαϊκές χώρες εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ. Αυτό είναι το αποτέλεσμα των πρόσφατων υπολογισμών του Ινστιτούτου ifo.
Στην Ιταλία, για παράδειγμα, το Ifo εκτιμά ότι το κόστος ενός μερικού lockdown διάρκειας δύο μηνών θα ανέλθει σε 143-234 δισεκατομμύρια ευρώ και θα μειώσει τον ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης κατά 8,0%-13,%. Εάν το κλείσιμο επεκταθεί και για τρίτο μήνα, το κόστος ανέρχεται σε 200-342 δισεκατομμύρια ευρώ, πράγμα που σημαίνει απώλεια ανάπτυξης 11,2%-19,1%.
Στην Ισπανία, το κλείσιμο δύο μηνών θα έχει κόστος 101-171 δισ. ευρώ, μειώνοντας έτσι τον ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης κατά 8,1%-13,8%. Με διακοπή λειτουργίας τριών μηνών, το κόστος φτάνει τα 141-250 δισεκατομμύρια ευρώ, μειώνοντας την ανάπτυξη κατά 11,3%-20,0%.
Στη Γαλλία, το κόστος στην παραγωγή για δύο μήνες lockdown φτάνει τα 176-298 δισ. ευρώ και η μείωση του ετήσιου ρυθμού ανάπτυξης το 7,3%-12,3%, ενώ για τρεις μήνες το κόστος ανέρχεται σε 247-436 δισ. ευρώ ή 10,2-18,0% απώλεια ανάπτυξης.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο το δίμηνο lockdown θα προκαλέσει απώλειες ύψους 193-328 δισ. ευρώ και μείωση του ετήσιου ρυθμού ανάπτυξης 7,7%-13%, ενώ, εάν το κλείσιμο επεκταθεί και σε τρίτο μήνα, το κόστος ανέρχεται σε 271-480 δισ. ευρώ ή απώλεια ανάπτυξης 10,7%-19%.
Σε κρίσιμη καμπή το Χρηματιστήριο της Αθήνας
Ο Μάρτιος έκλεισε με απώλειες 23% στο Χρηματιστήριο Αθηνών και αποτελεί –προς το παρόν– τον χειρότερο μήνα του έτους, μετά το -21% του Φεβρουαρίου, κατεβάζοντας την αυλαία σε ένα εξαιρετικά δύσκολο τρίμηνο για την αγορά, η οποία έχασε πάνω από 22 δισ. ευρώ σε κεφαλαιοποίηση συνολικά, με τον τραπεζικό κλάδο να υποχωρεί κατά 60% και τον Γενικό Δείκτη κατά 39,09%.
Αν και τις τελευταίες ημέρες το Χ.Α. έδειξε κάποια σημάδια άμυνας, καταγράφοντας θετικές συνεδριάσεις και αφήνοντας πίσω το χαμηλό τον 470 μονάδων που σημείωσε στα μέσα του μήνα, ωστόσο η τρέχουσα περίοδος παραμένει κρίσιμη για την αγορά, όπως και τα διεθνή χρηματιστήρια, καθώς παραμένει άγνωστο το πότε θα μπορέσει να περιοριστεί η πανδημία και ποιες θα είναι οι πραγματικές επιπτώσεις σε οικονομία και επιχειρήσεις.
Όπως σημειώνει η BetaSecurities, η διόρθωση της… διόρθωσης δεν πρέπει επ’ ουδενί να διασπάσει καθοδικά τις 513 μονάδες για τον Γενικό Δείκτη, καθώς αυτό θα έθετε σε ισχύ τη διαδικασία επαναπροσέγγισης των φετινών χαμηλών, αναιρώντας την πιθανότητα να έχουμε δει τα χαμηλά της πτώσης. Οι 620 μονάδες, από την άλλη πλευρά, φαίνονται ως ένα βατό επίπεδο αναφοράς για την ολοκλήρωση της ανοδικής διόρθωσης για τον χρονικό ορίζοντα της επόμενης εβδομάδας.
Με τα οικονομικά αποτελέσματα που ανακοινώνουν αυτή την περίοδο οι εισηγμένες για τη χρήση του 2019 να έχουν περάσει σε δεύτερη μοίρα, η εστίαση των επενδυτών εντοπίζεται: α) στις χρηματοοικονομικές δυνατότητες που έχουν οι ισολογισμοί να αντεπεξέλθουν σε μια παρατεταμένη κρίση, β) στην υιοθέτηση πλάνων συνέχισης της λειτουργίας από απόσταση, γ) στον αντίκτυπο για προμηθευτές και πελάτες από τη συνέχιση των δραστηριοτήτων.