Οι κυβερνήσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης έδειξαν για ακόμη μια χρονιά ότι ενάντια σε όσα διατυμπανίζουν και υπόσχονται στη μάχη για την καταπολέμηση της παγκόσμιας φοροδιαφυγής δεν προτίθενται να βάλουν το μαχαίρι στο κόκαλο.
Στη νέα «μαύρη» λίστα φορολογικών παραδείσων της υφηλίου, που ενέκριναν την περασμένη Τρίτη οι Ευρωπαίοι υπουργοί Οικονομικών, προστέθηκαν πασίγνωστοι υπεράκτιοι προορισμοί του «μαύρου» και του αφορολόγητου χρήματος, όπως τα νησιά Κέιμαν, ο Παναμάς και οι Σεϊχέλες.
Εμειναν ωστόσο εκτός, τόσο από τη «μαύρη» όσο και από την «γκρίζα» λίστα της Ε.Ε., γνωστοί παράδεισοι φοροφυγάδων, μαφιόζων και πολυεθνικών, όπως οι Βρετανικές Παρθένοι Νήσοι, το Γκέρνσεϊ, οι Βερμούδες και οι Μπαχάμες. Εκεί δηλαδή όπου συνεχίζεται η παροχή (στους «πελάτες» τους) δικαιοδοσιών από καθεστώτα μηδενικής ή απειροελάχιστης φορολόγησης, διευκολύνοντας την παγκόσμια φοροδιαφυγή.
Οι κορυφαίοι φορολογικοί παράδεισοι της υφηλίου έχουν ταυτοποιηθεί από ερευνητικές ομάδες όπως η γνωστή ΜΚΟ Oxfam και το δίκτυο Tax Justice Network (TJN). Η εξαίρεσή τους από την ευρωπαϊκή «μαύρη» λίστα οφείλεται στο γεγονός ότι η Ε.Ε. δεν θεωρεί τους μηδενικούς φορολογικούς συντελεστές κριτήριο ταυτοποίησης των φορολογικών παραδείσων, αλλά απλά… «δείκτη κινδύνου»… Η υποκρισία στο ύστατο σημείο της, δηλαδή.
Η αξιοπιστία της ευρωπαϊκής «μαύρης» λίστας υποβαθμίστηκε όμως και από την απροθυμία της να συμπεριλάβει σε αυτήν τους δικούς της φορολογικούς παραδείσους. Από τη λίστα απουσιάζουν «συνήθεις ύποπτοι», όπως το Λουξεμβούργο, η Ολλανδία, η Μάλτα, η Ιρλανδία, η Κύπρος, που αποτελούν κορυφαίους ενδιάμεσους στη μεταφορά επιχειρηματικών κερδών και αμφιλεγόμενων εισοδημάτων παγκοσμίως προς τα υπεράκτια «πάρκινγκ» «μαύρου» χρήματος.
Κανονικά, οι παραπάνω πέντε χώρες-μέλη της Ε.Ε. με βάση τα ίδια τα κριτήρια της Ε.Ε., αλλά και βάσει των εισηγήσεων του Ευρωκοινοβουλίου, θα έπρεπε να κατέχουν εξέχουσα θέση στην ευρωπαϊκή λίστα.
Παλαιότερες έρευνες έχουν δείξει ότι το 30% των συνολικών εταιρικών κερδών που μεταφέρεται σε φορολογικούς παραδείσους κατευθύνεται σε φορολογικούς παραδείσους εντός της Ε.Ε.
Επίσης, ότι σχεδόν το 80% των κερδών από φοροαποφυγή των κρατών-μελών της Ε.Ε. διοχετεύονται ή περνούν από άλλες χώρες της Ε.Ε.
Οι συνολικές απώλειες φορολογικών εσόδων στην Ε.Ε. -λόγω επιθετικών φορολογικών στρατηγικών που οι επιχειρήσεις ακολουθούν με τη συνδρομή των εν λόγω χωρών- έχουν αποτιμηθεί μεταξύ 60 και 180 δισ. ευρώ ετησίως.
Η φοροαποφυγή μόνο μέσω των παραπάνω 5 χωρών και του Βελγίου είχε το 2015 αποτέλεσμα την απώλεια φορολογικών εσόδων ύψους 42,8 δισ. ευρώ για τις υπόλοιπες 22 χώρες της Ε.Ε.
Από τη «μαύρη» λίστα της Ε.Ε. όμως απουσίαζαν και «οι πολύ μεγάλοι για να μπουν σε λίστα», χώρες δηλαδή με μεγάλο εκτόπισμα στην παγκόσμια οικονομία που για ευνόητους λόγους οι Ευρωπαίοι αποφεύγουν να στιγματίσουν.
Τρανά παραδείγματα αυτών είναι οι ΗΠΑ, η Ελβετία, το Χονγκ Κονγκ, η Σιγκαπούρη και η Βρετανία, που η πρόσφατη μελέτη του TJN ενέταξε μεταξύ των 12 μεγαλύτερων φορολογικών παραδείσων του κόσμου (βλέπε σχετικά «Εφ.Συν.» «Η αγγλοσαξονική “αράχνη” της παγκόσμιας φοροδιαφυγής», του Κώστα Ζαφειρόπουλου, 20/2/2020).
Ειδικά οι ΗΠΑ -που ταυτοποιούνται από το TJN ως ο δεύτερος μεγαλύτερος φορολογικός παράδεισος του κόσμου σήμερα- απουσιάζουν από την ευρωπαϊκή λίστα από τότε που αυτή πρωτοσυντάχτηκε, το 2017, παρότι ποτέ δεν πληρούσαν τα κριτήρια της Ε.Ε.
Η υπερδύναμη δεν έχει υπογράψει τα πρότυπα κοινής αναφοράς (CRS), δηλαδή διακρατικής ανταλλαγής φορολογικών και οικονομικών πληροφοριών του ΟΟΣΑ που αποτελεί προϋπόθεση για την Ε.Ε. Εχει υιοθετήσει δικό της σύστημα (FATCA), το οποίο όμως δεν καλύπτει επαρκώς την πληροφόρηση των φορολογικών αρχών των ευρωπαϊκών χωρών.
Παρ’ όλα αυτά οι ΗΠΑ, στον έλεγχο που τους έγινε τον περασμένο Οκτώβριο από την Ε.Ε., βρέθηκαν να πληρούν τα κριτήρια. Η απόφαση αυτή -όπως άλλωστε και πολλές άλλες στην Ε.Ε.- μυρίζει πολιτική σκοπιμότητα.
Αυτό ενισχύεται από την έλλειψη διαφάνειας που χαρακτηρίζει τη διαδικασία διαμόρφωσης της «μαύρης» λίστας. Το σώμα του Συμβουλίου που είναι επιφορτισμένο με το «σκανάρισμα» των φορολογικών παραδείσων (Code of Conduct Group) εργάζεται με κλειστές πόρτες και δημοσιεύει ελάχιστα ντοκουμέντα, συνήθως καθυστερημένα. Η ατζέντα του, τα πρακτικά και τα έγγραφα των συναντήσεών του δεν είναι διαθέσιμα δημοσίως εγείροντας θέματα «πολιτικού μαγειρέματος».
Ο ΟΗΕ εκτιμά ότι οι αναπτυσσόμενες χώρες χάνουν ετησίως 100 δισ. δολάρια εξαιτίας της φοροαποφυγής των πολυεθνικών. Το ΔΝΤ εκτιμά ότι 40% της Αμεσων Ξένων Επενδύσεων παγκοσμίως αποτελούν «επενδύσεις-φάντασμα», οι οποίες διοχετεύονται μέσω εταιρειών-«κέλυφος» σε φορολογικούς παραδείσους χωρίς να λαμβάνει χώρα κάποια οικονομική δραστηριότητα. Γνωστοί ακαδημαϊκοί εκτιμούν ότι κάθε χρόνο το 36% των εξωχώριων κερδών των πολυεθνικών (ποσόν που το 2016 ξεπερνούσε τα 650 δισ. δολάρια) μεταφέρεται σε φορολογικούς παραδείσους.