ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΦΩΣΚΟΛΟΥ
Στη μέση μιας θύελλας με στοιχεία δικαστικού θρίλερ βρίσκονται πέντε κατηγορίες παλαιών συνταξιούχων, που αγωνιούν για το εάν μπορούν να εισπράξουν σήμερα αναδρομικά ποσά από τις μειώσεις του 2012. Αιτήσεις και αγωγές υποβάλλονται κατά δεκάδες χιλιάδες σε μια προσπάθεια να διακοπούν παραγραφές και να διεκδικηθούν ποσά που χάθηκαν από την κατάργηση των δώρων και από τις μειώσεις που επιβλήθηκαν έξι χρόνια πριν σε κύριες και επικουρικές συντάξεις. Οι διεκδικήσεις πατούν πάνω σε αποφάσεις-σταθμούς του ΣτΕ το 2015, οι οποίες έκριναν αντισυνταγματικές τις μειώσεις των νόμων 4051 και 4093 του 2012. Πάνω στις αποφάσεις αυτές «χτίστηκε» εν πολλοίς η αρχιτεκτονική του επανυπολογισμού του νόμου Κατρούγκαλου για όλες τις συντάξεις. Γι’ αυτό και τώρα οι νομικές απόψεις συγκλίνουν πως ρόλο-κλειδί στην εξέλιξη της διαδικασίας θα παίξει μια νέα απόφαση του ΣτΕ, αυτή που επίκειται για τη συνταγματικότητα του νόμου Κατρούγκαλου.
Κρίσιμη μεταβλητή για όλες τις διεκδικήσεις που εγείρονται τώρα είναι το χρονικό διάστημα για το οποίο κάθε συνταξιούχος μπορεί να κερδίσει αναδρομικά. Το «παράθυρο» άνοιξε τον Ιούνιο του 2015 με τις αποφάσεις του ΣτΕ. Το ανώτατο δικαστήριο έκρινε τότε για λόγους δημοσίου συμφέροντος πως όσοι δεν είχαν ήδη προσφύγει στη Δικαιοσύνη δεν μπορούν να ζητήσουν αναδρομικά για τα έτη 2012 – Ιούνιος 2015. Δηλαδή οι σημερινές αγωγές αφορούν τα έτη μετά το 2015. Το ίδιο «παράθυρο» κλείνει ο νόμος Κατρούγκαλου με τον επανυπολογισμό όλων των παλαιών συντάξεων στη βάση του νέου συστήματος και εφόσον βέβαια κριθεί συνταγματικός.
Με αυτά τα δεδομένα διαμορφώνονται δύο βασικές νομικές προσεγγίσεις ως προς το «παράθυρο» που υπάρχει ανοικτό, για όλους όσοι δεν είχαν στο παρελθόν προσφύγει. Η μια προσέγγιση ανιχνεύει καταρχήν το όποιο κενό στο διάστημα Ιούνιος 2015 – Μάιος 2016, όταν δηλαδή ψηφίστηκε ο νόμος Κατρούγκαλου, αλλά δεν βλέπει πια έδαφος για την ευδοκίμηση σημερινών αγωγών, αφού είναι σε ισχύ νέα ριζική ασφαλιστική μεταρρύθμιση που δημιουργεί καινούργιο τοπίο. Η δεύτερη προσέγγιση υποστηρίζει πως τα αναδρομικά μπορούν να αναζητηθούν πλέον από τον Ιούνιο του 2015 έως και τον Δεκέμβριο του 2018, καθώς ο επανυπολογισμός και η προσωπική διαφορά που βγάζουν από το «τραπέζι» τις αντισυνταγματικές περικοπές τίθενται σε πλήρη ισχύ από τον Ιανουάριο του 2019. Σύμφωνα με νομικούς, καθώς θα εκδικάζονται περισσότερες αγωγές θα διαμορφωθεί συν τω χρόνω πιο ασφαλής εκτίμηση για την έκβαση των υποθέσεων. Νομικοί κύκλοι υπενθυμίζουν άλλωστε πως δεν υπάρχει ακόμη καμία απόφαση επί αγωγής που ασκήθηκε μετά την ψήφιση του νόμου Κατρούγκαλου.
Το γαϊτανάκι των διεκδικήσεων έχει και ισχυρό δημοσιονομικό πρόσημο, αφού το συνολικό κόστος από την επιστροφή των δώρων και των περικοπών του 2012 στο σύνολο των συνταξιούχων ενδέχεται να αγγίζει ή και να ξεπεράσει τα 9 δισ. ευρώ. Πράγμα που σημαίνει πως αν επεκταθεί σε όλους η αναδρομική καταβολή των διαφορών από τις μειώσεις του 2012 καταστρατηγείται η δέσμευση που έχει αναληφθεί από το 2010 και ορίζει ότι η συνταξιοδοτική δαπάνη δεν μπορεί να υπερβαίνει το 16,2% του ΑΕΠ. Το «Εθνος της Κυριακής» χαρτογραφεί το επίμαχο θέμα και φωτίζει όλες τις λεπτομέρειες του ζητήματος που κρατά σε… αναμμένα κάρβουνα 2,5 εκατομμύρια συνταξιούχους.
ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ
Αγωγές που είχαν ήδη ασκηθεί μέχρι τον Ιούνιο του 2015 πιθανότατα θα ευδοκιμήσουν και θα δικαιωθούν αναδρομικά από το 2012. Το ζητούμενο είναι τι συμβαίνει με τις αγωγές που ασκούνται τώρα. Η μια νομική προσέγγιση εξαρτά τις πιθανότητες να ευδοκιμήσουν στο μέλλον οι σημερινές αγωγές από το εάν θα κριθεί συνταγματικός ο νόμος Κατρούγκαλου, μέσω του οποίου το κράτος επιχείρησε να συμμορφωθεί με τις αποφάσεις του ΣτΕ. Η λογική αυτής της προσέγγισης είναι πως ο χρόνος από το 2016 έως το 2018 δεν μπορεί να ενοποιηθεί, παρότι ο νόμος του 2016 διατηρεί τις συντάξεις στα επίπεδα που διαμορφώθηκαν μετά το δεύτερο μνημόνιο. Το επιχείρημα είναι πως το ΣτΕ είχε κρίνει αντισυνταγματικό τον τρόπο και τον οριζόντιο χαρακτήρα με τον οποίο μειώθηκαν οι συντάξεις το 2012 και όχι το ποσό στο οποίο αυτές είχαν διαμορφωθεί. Το γεγονός πως υπάρχει νέος νόμος από το 2016 και ενιαίο σύστημα υπολογισμού για όλους, με το οποίο η πολιτεία επιχειρεί να συμμορφωθεί με την κρίση του ΣτΕ, εκτιμάται πως αλλάζει το τοπίο και δεν βοηθά τις σημερινές αγωγές να ευδοκιμήσουν.
Στην αντίπερα όχθη, η έτερη νομική προσέγγιση επιμένει πως όσοι συνταξιούχοι δεν έχουν ήδη υποβάλει αγωγές μπορούν να διεκδικήσουν την επιστροφή των περικοπών για 42 μήνες, δηλαδή για το χρονικό διάστημα Ιούνιος 2015 – Δεκέμβριος 2018 για δύο λόγους:
- Οι αποφάσεις-πιλότος του ΣτΕ έκλεισε την πόρτα σε αναδρομικά πριν από τον Ιούνιο του 2015 σε όσους δεν είχαν ήδη τότε προσφύγει.
- Οι αντισυνταγματικές περικοπές του 2012 συνεχίζουν να επιβάλλονται στις παλαιές συντάξεις, διατηρώντας τες στα επίπεδα που διαμορφώθηκαν μετά το δεύτερο μνημόνιο. Τα αποτελέσματα του επανυπολογισμού πρέπει να κάνουν πρεμιέρα τον Ιανουάριο του 2019. Μετά τον επανυπολογισμό διαμορφώνονται νέα ποσά συνταξιοδοτικής παροχής και αν κριθεί ο νόμος Κατρούγκαλου συνταγματικός, παύουν οι συνέπειες των νόμων 4051 και 4093 του 2012 που κρίθηκαν αντισυνταγματικοί.
«Δεδομένου ότι στο πλαίσιο πρότυπης δίκης το ΣτΕ με τις αποφάσεις του 2015 έκρινε αντισυνταγματικές τις περικοπές των νόμων 4051 του 2012 και 4093 του 2012, οι ασφαλισμένοι που θα προσφύγουν δικαστικά θα πρέπει να δικαιωθούν τουλάχιστον για το χρονικό διάστημα Ιούνιος 2015 έως Δεκέμβριος 2018» επισημαίνει ο εργατολόγος Δημήτρης Μπούρλος.
Σε κάθε περίπτωση οι αγωγές που θα υποβληθούν σήμερα θα προσδιοριστούν πιθανότατα σε 3-4 χρόνια πρωτόδικα, ενώ πρέπει να υπολογιστούν και άλλα 2-2,5 χρόνια για το Εφετείο. Αν ο συνταξιούχος κερδίσει και στο Εφετείο, το Ταμείο μπορεί να προσφύγει για αναίρεση στο ΣτΕ, αλλά στο μεταξύ είναι υποχρεωμένο να τον πληρώσει. Από τους συνταξιούχους του ιδιωτικού τομέα οι αγωγές υποβάλλονται ενώπιον των Διοικητικών Πρωτοδικείων, ενώ του δημόσιου τομέα στο Ελεγκτικό Συνέδριο. Η πρόσφατη απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης παρότι ασκήθηκε στις 23 Ιουλίου 2015, δηλαδή μετά την απόφαση του ΣτΕ, δικαίωσε τον συνταξιούχο και καταλόγισε αναδρομικά από το 2013. Το σκεπτικό της θα κριθεί στο Εφετείο.
ΔΙΑΚΟΠΗ ΠΑΡΑΓΡΑΦΩΝ
Η υποβολή αίτησης προς τον ΕΦΚΑ και το ΕΤΕΑΕΠ θεωρείται όχληση και διακόπτει την παραγραφή των αξιώσεων. Νομικά, ωστόσο, δεν συνιστά διεκδίκηση σε ατομικό επίπεδο εάν δεν συνοδευτεί από αγωγή, αλλά λειτουργεί περισσότερο ως μοχλός πίεσης για ενδεχόμενη συνολική λύση.
«Για τους πρώην φορείς κοινωνικής ασφάλισης αρμοδιότητας του υπουργείου Εργασίας, η παραγραφή αξιώσεων είναι 5ετής. Με την υποβολή της σχετικής αίτησης, η εν λόγω παραγραφή διακόπτεται» εξηγεί ο δικηγόρος Διονύσης Ρίζος, ειδικός σε θέματα Κοινωνικής Ασφάλισης. Αν απαντηθεί η αίτηση, τότε η νέα παραγραφή ξεκινά από την ημερομηνία που ο συνταξιούχος έλαβε γνώση της απάντησης. Αν το Ταμείο δεν απαντήσει εντός 6μήνου, τεκμαίρεται σιωπηρή άρνηση της αξίωσης. «Έτσι το δικαίωμα δεν παραγράφεται μετά τη λήξη 5ετίας, αλλά ξεκινά νέα 5ετής παραγραφή μετά την πάροδο του 6μήνου. Αίτηση διακοπής παραγραφής μπορεί να υποβληθεί μόνο μία φορά» εξηγεί ο κ. Ρίζος και προσθέτει: «Η παραγραφή για τους συνταξιούχους του Δημοσίου είναι διετής και όχι πενταετής. Αυτό σημαίνει ότι αν δημόσιος υπάλληλος επιθυμεί να καταθέσει αγωγή σήμερα, διεκδικεί αναδρομικά από το 2016 και έπειτα. Οι αιτήσεις θα πρέπει να απευθύνονται στο Νομικό Συμβούλιο του Κράτους και το Γενικό Λογιστήριο, και η λειτουργία τους και σε αυτήν την περίπτωση είναι η διακοπή της παραγραφής». Ο κ. Ρίζος συνιστά προσοχή στις διεκδικήσεις για τις επικουρικές συντάξεις, καθώς όπως λέει δεν μπορούν να ανατρέξουν πριν από τον Σεπτέμβριο του 2016, όταν τέθηκε σε πλήρη εφαρμογή ο επανυπολογισμός των επικουρικών.
Μετά τον όγκο των δεκάδων χιλιάδων αιτήσεων που έφτασαν στα γκισέ των Ταμείων, ο ΕΦΚΑ έθεσε σε λειτουργία ηλεκτρονική αίτηση στην ιστοσελίδα του www.efka.gov.gr για τη μη εφαρμογή των επίμαχων μειώσεων. Από τον Ενιαίο Φορέα λένε πως η ηλεκτρονική αίτηση δημιουργήθηκε για να μην ταλαιπωρούνται οι συνταξιούχοι στα Ταμεία και να διευκολυνθούν εάν θέλουν να ακολουθήσουν δικαστικό δρόμο διεκδίκησης, παρότι δεν βλέπουν πιθανότητες δικαίωσης. «Το κράτος έχει πλήρως συμμορφωθεί με την απόφαση του ΣτΕ μέσω του νόμου 4387 του 2016» σχολιάζουν κύκλοι του υπουργείου Εργασίας.
ΟΙ ΠΕΡΙΚΟΠΕΣ ΠΟΥ ΚΡΙΘΗΚΑΝ ΑΝΤΙΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΕΣ
Οι περικοπές που έχουν κριθεί αντισυνταγματικές είναι:
- Μείωση 12% στο τμήμα της κύριας σύνταξης που υπερβαίνει τα 1.300€ μετά τις προηγούμενες παρακρατήσεις.
- Μείωση στο άθροισμα κύριας και επικουρικής (αφορά επομένως και τις δύο συντάξεις) που εφαρμόζεται ως ακολούθως:
| Συνολικό ποσό σύνταξης | Ποσοστό εισφοράς |
| Για συντάξεις από 1.000€ | 5% |
| Για συντάξεις από 1.500€ | 10% |
| Για συντάξεις από 2.000€ | 15% |
| Για συντάξεις από 3.000€ | 20% |
- Μείωση στα ποσά των μηνιαίων επικουρικών συντάξεων:
α) Για συντάξεις έως 250 ευρώ – 10%
β) Για συντάξεις από 250 έως 300 ευρώ -15%
γ) Για συντάξεις από 300 ευρώ και άνω – 20%
- Πλήρης περικοπή των Δώρων Χριστουγέννων, Πάσχα και του επιδόματος αδείας που για τις κύριες συντάξεις ήταν 400€, 200€ και 200€. Τα αντίστοιχα δώρα των επικουρικών αφορούσαν το σύνολο του ποσού της επικουρικής.
ΤΑ ΔΩΡΑ
Με τον νόμο 3845 του 2010 ήρθε το πρώτο «ψαλίδι» που περιόρισε τη 13η και τη 14η σύνταξη στα 800 ευρώ τον χρόνο για όλους, πλην των συνταξιούχων του ΟΓΑ. Τότε τέθηκαν και άλλες δύο ρήτρες: μία ηλικιακή, ώστε να εισπράττουν τα «ψαλιδισμένα» δώρα μόνον όσοι είναι άνω των 60 ετών, και μία εισοδηματική, ώστε να δικαιούνται δώρα μόνον όσοι εισέπρατταν άθροισμα συντάξεων έως 2.430 ευρώ τον μήνα. Ειδικά για τους συνταξιούχους που είχαν σύνταξη μικρότερη από 400 ευρώ, το άθροισμα των δώρων δεν μπορούσε να είναι μεγαλύτερο από τα ποσά που έπαιρναν. Η διάταξη αυτή κρίθηκε συνταγματική, οπότε δεν μπορεί να ανατραπεί δικαστικά. Αντίθετα, η διάταξη που ακολούθησε τον Νοέμβριο του 2012 καταργώντας οριστικά τα δώρα των 8οο ευρώ κρίθηκε δυόμισι χρόνια μετά, τον Ιούνιο του 2015, αντισυνταγματική από το ΣτΕ.
ΟΙ ΠΕΝΤΕ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΣΤΗ «ΣΕΝΤΡΑ»
Οι περικοπές που κρίθηκαν αντισυνταγματικές έχουν επιβληθεί σε συνταξιούχους του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα που είχαν λάβει σύνταξη μέχρι 12/5/2016. Αναλυτικά:
- Συνταξιούχοι του πρ. ΙΚΑ και του πρ. ΕΤΕΑΜ με άθροισμα κύριας και επικουρικής 1.000€ και άνω. Συνταξιούχοι του ΙΚΑ με αρχικές συντάξεις κάτω των 1.000€ έχασαν μόνο τα δώρα από τις αντισυνταγματικές περικοπές.
- Συνταξιούχοι των Ταμείων των πρώην ΔΕΚΟ και Τραπεζών, για τους οποίους είναι εξαιρετικά υψηλές οι περικοπές των κύριων συντάξεων.
- Συνταξιούχοι του πρ. ΟΑΕΕ με αρχική κύρια σύνταξη άνω των 1.000€. Συνταξιούχοι του πρ. ΟΑΕΕ με χαμηλότερο ποσό σύνταξης έχασαν το 2012 μόνο δώρα και τα επιδόματα.
- Συνταξιούχοι του πρ. ΝΑΤ.
- Συνταξιούχοι του πρ. ΟΓΑ, οι οποίοι δεν είχαν περικοπές στο βασικό ποσό καθώς λαμβάνουν χαμηλές συντάξεις, αλλά έχασαν το σύνολο των δώρων, αφού είχαν εξαιρεθεί από τον νόμο του 2010 που μείωνε τα δώρα στα 800 ευρώ τον χρόνο.
ΠΗΓΗ: ΕΘΝΟΣ