Μάκης Ανδρονόπουλος
Η Ελλάδα πριν 200 χρόνια έκανε ένα άλμα και ξαναμπήκε στην Ιστορία και έκτοτε προχωράει μόνο με άλματα, ενίοτε επικίνδυνα.
Κατά τις δεκαετίες της Μεταπολίτευσης αφομοίωσε τραυματικά τις πολιτικο-κοινωνικο-οικονομικές εμπειρίες που είχαν πάρει 300 χρόνια στις δυτικές χώρες.
Η νέα ιστορική πρόκληση είναι να κερδίσουμε τη δεκαετία που χάθηκε κάνοντας ένα άλμα μπροστά.
Τα άρθρα που ακολουθούν ψηλαφίζουν μια στρατηγική των αλμάτων…
Μια ρηξικέλευθη πρόταση για την χρηματοδότηση της ανάπτυξης από τα ελληνικά κεφάλαια εξωτερικού
Η γραμμική εξέλιξη των πραγμάτων για την ελληνική οικονομία και την κοινωνία δεν μπορεί να κατανοηθεί ως αποτελεσματική, καθώς ο μέσος πολίτης συμπαρατάσσεται πλέον μόνο με τα σχέδια και τα οράματα που υπόσχονται αποτέλεσμα το πολύ με ορίζοντα 4ετίας.
Οιοδήποτε θετικό αποτέλεσμα, υπόσχεση ή όραμα -ειδικά μετά τον “εφαρμοσμένο λαϊκισμό” της τελευταίας 20ετίας- τοποθετείται χρονικά μετά εκλαμβάνεται ως εμπαιγμός.
Γι΄ αυτό η χώρα πρέπει “να κόψει δρόμο” προετοιμάζοντας ρηξικέλευθες πολιτικές πολλαπλών θετικών αποτελεσμάτων.
Μια τέτοια στρατηγική θα μπορούσε να ενισχυθεί καθοριστικά από τα ελληνικά κεφάλαια εξωτερικού, αλλά και εσωτερικού.
Είναι πολύ θολό πόσα είναι τα ελληνικά κεφάλαια που έχουν φυγαδευτεί στο εξωτερικό και πόσα είναι στα «σεντούκια» στο εσωτερικό.
Κάποιοι λένε για 60 δισ. ευρώ, άλλοι για 200 δισ. ευρώ, ενώ ορισμένοι σιγοψιθυρίζουν για 600 δισ. ευρώ.
Πρόσφατα υπολογίστηκε ότι στην Ελλάδα μπορεί να φυλάσσονται στην Ελλάδα εκτός τραπεζών περί τα 35 δισ. ευρώ (ας είναι και 20), ενώ άλλα 9,6 δισ. ευρώ επαναπατρίστηκαν την διετία 2016-2017, που βεβαίως είναι λίγα σε σχέση με τα 37 δισ. ευρώ που έφυγαν την περίοδο 2009-2015 μέσω τραπεζών και αμοιβαίων κεφαλαίων.
Η πρώτη νομοθετική ρύθμιση περί επαναπατρισμού κεφαλαίων των τελευταίων χρόνων, πραγματοποιήθηκε με το ν. 3259/2004 με την επιβολή φόρου 3% και εξάντληση της φορολογικής τους υποχρέωσης, απέτυχε.
Η δεύτερη προσπάθεια έγινε το 2010, και συγκεκριμένα με το άρθρο 18 του ν. 3842/2010, που προέβλεπε δύο συντελεστές φορολόγησης, 5% εφόσον τα κεφάλαια εισάγονταν στην Ελλάδα και τοποθετούνταν σε προθεσμιακό λογαριασμό διάρκειας τουλάχιστον ενός έτους και 8% αν παρέμεναν στην αλλοδαπή.
Επίσης, σε περίπτωση που τα εισαχθέντα κεφάλαια τοποθετούνταν σε τίτλους του Ελληνικού Δημοσίου, οι οποίοι διακρατούνταν τουλάχιστον για δύο έτη, ή σε αμοιβαία κεφάλαια οποιασδήποτε μορφής (μετοχικά, κλπ.) ή σε αγορά – ανέγερση ακινήτου ή άλλη επένδυση επιχειρηματικής δραστηριότητας, επιστρεφόταν άτοκα το 50% του φόρου που έχει καταβληθεί (ΠΟΛ 1059/2010).
Συνεπώς, ο επαναπατρισμός του ν. 3842/2010, όπως εν συνεχεία τροποποιήθηκε με το ν. 3943/2011, επέβαλε υψηλότερους συντελεστές φορολογίας αλλά είχε έντονα αναπτυξιακό χαρακτήρα.
Ούτε και αυτή η ρύθμιση είχε επιτυχία. Σημειωτέον ότι υπάρχει και το «εμπόδιο» του ν. 3691/2008 περί «Νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες» που δυσχεραίνει ακόμα περισσότερο τη νομοθέτηση, καθώς όποιος επιθυμεί να ενταχθεί σε ένα πιθανό νέο πρόγραμμα επαναπατρισμού θα οφείλει να προσδιορίζει με ακρίβεια τις πηγές από τις οποίες προήλθαν τα εκάστοτε κεφάλαια.
Η συγκέντρωση 100 δισ. ευρώ
Η ολοκλήρωση του 3ου μνημονίου, η διευθέτηση του χρέους, η κατάργηση των capital control και η επαναχρηματοδότηση της χώρας από τις αγορές θα δημιουργήσει ένα πλαίσιο ευνοϊκό για την παλιννόστηση των κεφαλαίων.
Εδώ χρειάζεται όμως και μια ριζοσπαστική λύση που θα υπερβαίνει τις δίκαιες δυσκολίες της ισχύουσας νομοθεσίας.
Η πρόταση που καταθέτουμε συνίσταται στο εξής:
Η δημιουργία ενός λογαριασμού υποδοχής ελληνικής ιδιοκτησίας κεφαλαίων, καταθέσεων κλπ από το εξωτερικό και το εσωτερικό, χωρίς καμία ποινή ή φόρο, για 18 μήνες (Σεπτέμβριος 2018-Φεβρουάριος 2020).
Μετά το 18μηνο ή 12μηνο επανέρχεται η ισχύς των υφιστάμενων νόμων.
Οι «κεφαλαιούχοι» παίρνουν ένα τίτλο (ομόλογο ειδικού σκοπού και εξασφάλισης, μη διαπραγματεύσιμο σε αγορές) 5ετούς διάρκειας.
Στην 5ετία ο δικαιούχος παίρνει πίσω το 50% του κεφαλαίου του σε μετρητά, το 25% σε νέα ομόλογα του ελληνικού δημοσίου διαπραγματεύσιμα στις αγορές και το 25% σε μετοχικούς τίτλους από τις επιχειρήσεις στις οποίες θα έχουν επενδυθεί τα κεφάλαια του Ειδικού Λογαριασμού.
Η «επιστροφή» στον κεφαλαιούχο μπορεί να γίνει τμηματικά και αφορολόγητα σε όποια πρόσωπα με πρώτο βαθμό συγγένειας επιθυμεί.
Έτσι, θα έχει νομιμοποιήσει τα χρήματά «του» χωρίς κανένα κόστος και θα τα έχει μεταβιβάσει στα παιδιά του χωρίς φόρο, ενώ θα διαθέτει πέρα από τα μετρητά ισχυρούς τίτλους.
Εννοείται ότι αυτή η πρόταση μπορεί να έχει διαφορετικές εκδοχές και κίνητρα.
Στρατηγικές επενδύσεις
Τα κεφάλαια που θα συγκεντρωθούν δεν θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν παρά μόνο για συγκεκριμένους αναπτυξιακούς σκοπούς, εκτός του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, και θα τα διαχειριστεί ένα Ειδικό Αναπτυξιακό Ταμείο (Τράπεζα).
Ο στόχος που μπορεί να τεθεί σε ότι αφορά τα κεφάλαια είναι 70-100 δισ. ευρώ.
Τα πεδία ανάπτυξης που μπορεί να χρηματοδοτήσει το Αναπτυξιακό Ταμείο είναι στρατηγικού χαρακτήρα σε τομείς αιχμής και εντάσσονται σε ένα ευρύτερο αναπτυξιακό σχεδιασμό:
· Στόχος 100.000 στρέμματα θερμοκηπίων υψηλής τεχνολογίας. Συγκέντρωση (με εξαγορές ή κοινοπραξίες οργάνωσης) καλλιεργήσιμης αγροτικής γης για την ανάπτυξη αποδοτικών καλλιεργειών υψηλής ποιότητας και την στήριξη εξαγωγικών σχημάτων και νέων βιομηχανιών τροφίμων που θα προωθούν τα ελληνικά προϊόντα και την ελληνικού κουζίνα, αλλά και την υποκατάσταση εισαγωγών με στόχο την αυτάρκεια. Εξαγωγές μόνο τυποποιημένου ελαιόλαδου. Χρηματοδότηση καινοτομιών στη γεωργία, την κτηνοτροφία και την αλιεία.
· Ανασυγκρότηση των ελληνικών πολεμικών βιομηχανιών και των ναυπηγείων και χρηματοδότηση νέων έξυπνων ελληνικής επινόησης οπλικών συστημάτων και συστημάτων ηλεκτρονικού πολέμου, με στόχο την κάλυψη εγχώριων αμυντικών αναγκών, αλλά και για εξαγωγές. Οι δυνατότητες είναι πολύ μεγάλες και η συνεργασία με τα ελληνικά πολυτεχνεία μπορεί να παράξει σημαντικά οφέλη. Λεπτομέρειες (εδώ).
· Ίδρυση ενός ευέλικτου κρατικού οργανισμού που θα αναλαμβάνει την κατοχύρωση ελληνικών ευρεσιτεχνιών και πατεντών σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, αλλά και την παροχή νομικών και οικονομικών συμβουλών σε συνεργασίες ελληνικών επιχειρήσεων και start up με ξένα fund ή εταιρείες.
· Ίδρυση ενός Διεθνούς Πανεπιστημίου Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα και συγκεκριμένα στην περιοχή της Ιεράς Οδού/Βοτανικός που περιλαμβάνει τα κτίρια της Γεωπονικής (που μετακομίζει στη Λάρισα) και τις εγκαταστάσεις του Πολεμικού Ναυτικού, ώστε να δημιουργηθεί εκεί ένας χώρος υψηλών συμβολισμών απέναντι από την Ακρόπολη και σε ένα περιβάλλον κλασικό και πνευματικό (κήπος κλπ). Καλούνται να διδάξουν οι καλύτεροι ελληνιστές από όλο τον κόσμο και να συμμετάσχουν στην διοίκηση και στην εκπόνηση των προγραμμάτων σπουδών και ιδιαίτερα στα μεταπτυχιακά προγράμματα. Τα μαθήματα θα γίνονται στα αγγλικά ή και σε άλλες γλώσσες. Περιλαμβάνεται και τμήμα λατινικών και Ρωμαίων συγγραφέων. Μεγάλη έμφαση στην ελληνική και ελληνιστική φιλοσοφία.
Τμήμα ανθρωπιστικών σπουδών. Ειδικό μεταπτυχιακό Ανθρωπιστικής Ηγεσίας, που θα μπορούν να το κάνουν σπουδαστές με προσανατολισμό την διοίκηση, τη διπλωματία, το μάνατζμεντ. Σταδιακά, θα δημιουργηθεί και εκδοτικός οίκος (τύπου University Press) που θα κυκλοφορεί παγκοσμίως βιβλία των καθηγητών και τα διδακτορικά.
· Αναπτύσσεται σε νέα βάση το Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών ενσωματώνοντας το Ξενοδοχείο Ακροπόλ της Πατησίων που βρίσκεται απέναντι, και όλο το συγκρότημα του Πολυτεχνείου (μεταφέρεται όλο αλλού, στην Πειραιώς ίσως) και φυσικά, το κτίριο της Μπουμπουλίνας (διοίκηση & υπηρεσίες μουσείου) από πίσω. Η Πατησίων υπογειοποιείται (δημιουργείται μεγάλο υπόγειο γκαράζ-πάρκινγκ για πούλμαν) και ο όλος χώρος ενοποιείται με σήραγγες ή με στεγασμένους διαδρόμους δημιουργώντας ένα μοναδικό χώρο πολιτιστικού τουρισμού. Το Μουσείο απλώνει όλες τις κορυφαίες συλλογές του Ελληνική, Αιγυπτιακή, Ισλαμική, Ρωμαϊκή κλπ (βγαίνουν οι συλλογές από τα μπουντρούμια) και λανσάρεται ως ανταγωνιστικό των μεγάλων μουσείων της Ευρώπης και προσελκύει νέα κύματα τουρισμού, με έμφαση τα short breaks στη low season.
Καινοτομικές ιδέες υψηλής απόδοσης υπάρχουν πολλές. Σημασία έχει να γίνει η παλιννόστηση των κεφαλαίων, κάτι που θα έχει πολλαπλασιαστικά φαινόμενα στις αγορές εξωτερικού που θα θεωρήσουν μείζον τεκμήριο εμπιστοσύνης στην ελληνική οικονομία την επιστροφή των ελληνικών κεφαλαίων, ενώ θα αντιληφθούν το σχεδιαζόμενο αναπτυξιακό μπουμ…
Μια δεξαμενή πληροφοριών και σκέψης για τον πρωθυπουργό
Έχουν διατυπωθεί στην Ελλάδα από την δεκαετία του ’90 τα δόγματα «να κόψουμε δρόμο» (Στ. Ράμφος) και των «εθνικών πρωταθλητών» (Θ. Κατατζάς) που αναφέρονταν το μεν πρώτο, στην ανάγκη να υπερβούμε τις παθογένειες, τα λάθη και τα προβλήματα που αντιμετώπισαν κατά την ανάπτυξή τους οι δυτικές οικονομίες ώστε να μπορέσουμε να βγούμε μπροστά, καθώς η εμπειρία είναι δεδομένη, το δε δεύτερο, στην ανάγκη να συγκροτηθούν ορισμένοι επιχειρηματικοί όμιλοι που θα είναι διεθνώς ανταγωνιστικοί και θα σύρουν προς τα ‘πάνω ολόκληρη την ελληνική οικονομία.
Τα δόγματα αυτά είναι σκόπιμο να επανέλθουν στην τρέχουσα συγκυρία και να κυριαρχήσουν στο στρατηγικό αναπτυξιακό σχέδιο της χώρας, το οποίο, σύμφωνα με τις μέχρι στιγμής διαρροές, είναι ένα επικαιροποιημένο συμπίλημα του στιλ ολοκληρωμένος αναπτυξιακός σχεδιασμός, αναβάθμιση της δημόσιας διοίκησης, βελτιστοποίηση του χρηματο-οικονομικού τομέα, αποτελεσματική εποπτεία αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας, διασύνδεση ερευνητικών ιδρυμάτων-κράτους, επιχειρήσεων κ.ο.κ. Δυστυχώς, αυτά ανακοινώνονται από την αρχή της μεταπολίτευσης, δεν έγιναν ποτέ πραγματικότητα και αποτελούν ιστορικό τεκμήριο μιας 45ετούς «ιστορίας χαμένων ευκαιριών».
Παρ΄ όλα αυτά, οι πραγματικές παραγωγικές δυνατότητες της χώρας είναι υψηλές, ακόμη και στο οργανωτικό επίπεδο, όπως αποδείχθηκε με την τέλεια διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 που αποτελούσαν άσκηση υψηλής πολυπαραγοντικής δυσκολίας.
Επειδή η χώρα χάνει στην οργάνωση και στην συνέχεια των επιτευγμάτων της, και δεδομένου ότι ζούμε στην εποχή της πληροφορίας και της διάσπαρτης γνώσης στο διαδίκτυο, είναι σκόπιμο να συμπεριληφθεί στο προαναφερθέν Εθνικό Αναπτυξιακό Σχέδιο η δημιουργία μιας δεξαμενής σκέψης στο Γραφείο Πρωθυπουργού σκοπός της οποίας θα είναι η συστηματική ενημέρωση του πρωθυπουργού και των επιτελών του, ενίοτε και του υπουργικού συμβουλίου, για τις διεθνείς τάσεις σε όλους τους τομείς της ανάπτυξης του ανθρώπου και η επεξεργασία προτάσεων για την ενσωμάτωση ιδεών αιχμής στο ελληνικό γίγνεσθαι. Ειδικότερα η εργασία της εν λόγω δεξαμενής σκέψης που θα μπορούσε να ονομαστεί «Συμβούλιο Καινοτομικών Ιδεών», θα είναι:
· Η συστηματική καταγραφή των διεθνών τάσεων σε τομείς αιχμής (σκέψη- κοινωνία, παιδεία, συστήματα εκπαίδευσης, εικόνα, ψυχαγωγία, τεχνητή νοημοσύνη, βιοτεχνολογία, οικολογικές τεχνολογίες, άμυνα, γεωργία, κτηνοτροφία, κ.ο.κ.).
· Η συλλογή εκμεταλλεύσιμων κοινωνικοπολιτικών ιδεών, συστημάτων οργάνωσης και τεχνολογιών από όλο τον κόσμο.
· Η δυναμική και ποιοτική ανάλυση των χρηματο-οικονομικών τάσεων και νέων επενδυτικών εργαλείων, τεχνικές προσέλκυσης κεφαλαίου κ.ά.
· Η πρόσκληση για ακροάσεις σε στενό κύκλο (workshop) επιφανών Ελλήνων και ξένων επιστημόνων και προσωπικοτήτων από το εξωτερικό.
· Η συστηματική οργάνωση και επεξεργασία των πληροφοριών που θα συγκεντρώνονται και ο υβριδικός σχεδιασμός ολοκληρωμένων καινοτομικών προτάσεων-παρεμβάσεων σε όλους τους τομείς του κράτους και της αυτοδιοίκησης.
Οι δραστηριότητες αυτές είναι ενδεικτικές και προφανώς οι τομείς «ελέγχου» θα εντοπιστούν από μια ομάδα νέων αναγνωρισμένων επιστημόνων με ερευνητική και επιτελική εμπειρία που θα καθοδηγούν μια ομάδα νεώτερων και θα καλύπτουν σε υψηλό επίπεδο όλους τους τομείς αιχμής.
Ο φιλόσοφος και το εργοστάσιο του μέλλοντος
Παρενθετικά, να σημειώσουμε εδώ ότι στη δεκαετία του ’90 ο όμιλος Mitsubishi που περιελάμβανε τράπεζες, χρηματο-οικονομικές εταιρείες, βιομηχανίες κ.ά. αντιμετώπιζε πρόβλημα διαχείρισης του τεράστιου όγκου πληροφορίας που εισέρρεε από όλες τις θυγατρικές του ομίλου που ήταν διάχυτες στην Ασία, την Ευρώπη, τη Λατινική Αμερική και αλλού.
Αποφασίστηκε λοιπόν να ανατεθεί σε ένα νέο σε ηλικία καθηγητή φιλοσοφίας να συγκροτήσει μια υπηρεσία που θα διαχειριζόταν την πληροφορία (συλλογή, κατηγοριοποίηση, αξιολόγηση, συνδυασμός κλπ) και να διανέμει επιλεκτική πληροφόρηση, σε διάφορα επίπεδα διαβάθμισης εμπιστευτικότητας, καθημερινά ή εβδομαδιαίως στα στελέχη του ομίλου ανάλογα με την θέση τους.
Το «Συμβούλιο Καινοτομικών Ιδεών» θα μπορούσε να μοιάζει με αυτό.
Ο κόσμος τρέχει και εμείς πρέπει να κόψουμε δρόμο.
Στις γενικές συνελεύσεις μεγάλων πολυεθνικών ομίλων ο απολογισμός, οι αναλύσεις και οι προοπτικές που παρουσιάζονται από τους επιτελείς για την παγκόσμια αγορά είναι συγκλονιστικές από πολιτική, κοινωνική και επιστημονική οπτική.
Τα δυνατότερα μυαλά των μεγάλων πολυεθνικών της Δύσης δουλεύουν εμμονικά εδώ και καιρό σε ένα σχέδιο που αποβλέπει στην ριζική αλλαγή της «αλυσίδας της αξίας» με τον δραστικό περιορισμό ή και την κατάργηση ενδιάμεσων σταδίων δημιουργίας προστιθέμενης αξίας.
Το σχέδιο λέγεται factory of the future (εργοστάσιο του μέλλοντος) και ουσιαστικά εκμηδενίζει τα logistics (και εκατομμύρια θέσεις εργασίας κλασικού τύπου).
Ήδη, ο τρισδιάστατος εκτυπωτής που τροφοδοτείται με 3-4 διαφορετικά πολυμερή, θα αλλάξει τα δεδομένα για την Ασία των φθηνών εργατικών χεριών.
Ο κόσμος τα επόμενα πέντε χρόνια θα αλλάξει δραματικά και όσοι ανέβουν στο πύραυλο (το τρένο δεν υπάρχει πια) θα έχουν μέλλον. Στο executive board της Adidas είναι όλοι 35άρηδες…
Πρέπει να μπουν φρέσκα μυαλά στο ελληνικό σύστημα, υψηλής κατάρτισης και ευφυΐας, που θα δουλεύουν με μεγάλο βαθμό ελευθερίας. Αυτό δεν μπορεί να γίνει μέσα στο κουτί, αλλά εκτός, στο «θερμοκήπιο» του Γραφείου Πρωθυπουργού.
Έχουμε το παράδειγμα του Πανεπιστημίου Κρήτης που συγκροτήθηκε από Έλληνες επιστήμονες του εξωτερικού, εκτός της μιζέριας και της διαφθοράς του κέντρου, με αποτέλεσμα να λάμψει.
Το Συμβούλιο Καινοτομικών Ιδεών μπορεί να μοιάζει με κάτι τέτοιο…
Ο θεσμικός λαϊκισμός και η ηθική της πολιτικής
Η κυβέρνηση μπροστά στο ενδεχόμενο να καταρρεύσει το όποιο «ηθικό πλεονέκτημα» της έχει απομείνει, ετοιμάζεται να καταργήσει την επιδότηση ενοικίου για τους βουλευτές της επαρχίας και τους εξωκοινοβουλευτικούς υπουργούς.
Το επίδομα δεν πρέπει να καταργηθεί, απλώς πρέπει να μπούνε εισοδηματικά κριτήρια, ιδιαίτερα για όσους βουλευτές εξακολουθούν να ασκούν επάγγελμα και ίσως να μειωθεί στα 800 ευρώ το μήνα.
Στην πραγματικότητα, η Βουλή θα έπρεπε να αγοράσει δυο-τρεις πολυκατοικίες στην Πλατεία Βικτωρίας για παράδειγμα, να τις ανακαινίσει, να τις επιπλώσει και να παρέχει δωρεάν τα διαμερίσματα στους βουλευτές που τα χρειάζονται.
Η ακύρωση του νόμου που κατάγεται από την περίοδο ΝΔ και ΠΑΣΟΚ από την κυβέρνηση θα ήταν ένας θεσμικός λαϊκισμός.
Άλλωστε, στην πολιτική ηθική δεν υπάρχει, όπως ξέρουμε από την περίπτωση του Λένιν που έφτασε στην Αγία Πετρούπολη με χρηματοδότηση του Κάιζερ, για να σταματήσει τον πόλεμο ή το περίφημο σύμφωνο Ρίμπεντροπ-Μολότωφ που οδήγησε στο διαμελισμό της Πολωνίας.
Στην πολιτική ηθική δεν υπάρχει, όπως άλλωστε και στην καθημερινή ζωή.
Η ηθική είναι κατασκεύασμα της εκκλησίας και της εξουσίας. Αντίθετα, εκείνο που υπάρχει είναι η ανθρωπιά και το αίσθημα του δικαίου, καθώς και η αλήθεια.
Στην πολιτική η αλήθεια αποτελεί τεράστιο όπλο εάν διατυπώνεται εγκαίρως και κυρίως πριν τα γεγονότα. Η αλήθεια εκ των υστέρων είναι κι αυτή μέσο μικροπολιτικής.
Ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας είχε πολλές ευκαιρίες να πει εγκαίρως αλήθειες, αλλά δεν το έκανε.
Αποκορύφωμα ήταν η μετατροπή του ΟΧΙ σε ΝΑΙ.
Η ανάληψη ευθυνών ή η αυτοκριτική είναι υποκριτικά μέσα του παλιού κόσμου που φεύγει.
Εάν πράγματι, ο κ. Τσίπρας και ο ΣΥΡΙΖΑ φιλοδοξούν να αποτελέσουν το καινούργιο, έχουν ελάχιστο χρονικό διάστημα να που τις αλήθειες που είναι αναγκαίες για να προχωρήσουμε.
Η αλήθεια αν ειπωθεί εγκαίρως αποκτά κύρος πολιτικά μεταφράσιμο και ακυρώνει τον λαϊκισμό των άλλων.
Ειδικά στην οικονομία που η βία έχει προσλάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις.
Η επίλυση δύο εθνικών ζητημάτων και ο τερματισμός του μνημονίου, αν και είναι βαρυσήμαντα ιστορικώς ζητήματα, δεν επαρκούν για την ανάκτηση της εμπιστοσύνης του εκλογικού σώματος.
Ούτε ο θεσμικός λαϊκισμός επαρκεί. Χρειάζεται εξομολόγηση και κοινωνία των αχράντων μυστηρίων έναντι του λαού.