Του Μάκη Ανδρονόπουλου
Η επικείμενη συμφωνία Ελλάδας-ΔΝΤ για την πρόωρη αποπληρωμή του 50% των δανείων της χώρας προς το Ταμείο, ήτοι 4-5 δισ. ευρώ σε σύνολο οφειλών 9,8 δισ. ευρώ θα αποδώσει ένα όφελος της τάξεως των 100-150 εκατ. ευρώ στη χώρα.
Το μεγάλο όφελος για την οικονομία, όμως, έγκειται στη θετική αντίδραση των αγορών. Ήδη η απόδοση του 10ετούς ομολόγου έπεσε από τα 3,9% στο 3,3%, χαμηλότερα δηλαδή και από το 5ετές (3,6%). Οι εξελίξεις αυτές προοιωνίζονται την επιτυχία της επόμενης έκδοσης τον Μάιο, καθώς αναμένεται και νέα αναβάθμιση του αξιόχρεου της χώρας από τους οίκους αξιολόγησης.
Το θετικό κλίμα για τα ελληνικά ομόλογα καταγράφεται στο χρηματιστήριο, όπου ο Γενικός Δείκτης ανήλθε στα υψηλότερα επίπεδα τιμών των τελευταίων εννέα μηνών (754,42 μονάδες). Εντυπωσιακά είναι τα κέρδη του τραπεζικού κλάδου, ο οποίος σημειώνει κέρδη από 28% έως 86%, ενώ ταυτόχρονα το παιχνίδι φαίνεται να το κερδίζουν οι θεσμικοί επενδυτές κόντρα στους σορτάκηδες.
Η δυναμική της ελληνικής οικονομίας δεν καταγράφεται μόνο στο χρηματιστηριακό ταμπλό, αλλά κυρίως στην πραγματική οικονομία, γεγονός που δεν περνά απαρατήρητο από τους ξένους. Ο Economist υπό τον τίτλο «Οι ελληνικές εξαγωγές συνεχίζουν την άνοδο» επισημαίνει ότι αυτές αυξάνουν κατά μέσο όρο 17,4% ετησίως. Στο Spiegel, ο Τόμας Φρίκε διερωτάται πως «η άλλοτε περίφημη βιομηχανία μας κατευθύνεται όλο και βαθύτερα προς την κρίση, η ελληνική οικονομία αναπτύσσεται όλο και περισσότερο. Είμαστε καλά;».
Σημειωτέον ότι στο εμπορικό ισοζύγιο του Φεβρουαρίου, μειώθηκε το έλλειμμα στο 1,7 δισ. ευρώ, περί τα 61 εκατομμύρια ευρώ λιγότερο (3,6%) από το προηγούμενο έτος, γράφει ο Economist, ανατρέποντας την κόπωση που είχε καταγραφεί στο τέλος του 2018. Οι εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 9,3%, ξεπερνώντας την αύξηση 4% της αξίας των εισαγωγών κατά την ίδια περίοδο. Οι εξαγωγές προς χώρες εκτός ΕΕ αυξήθηκαν κατά 16,4% ετησίως, έναντι 3,5% για πωλήσεις σε άλλα μέλη της ΕΕ.
Πού πρέπει να δοθεί βάρος στην οικονομία
Η διατήρηση, ωστόσο, αυτής της εξαγωγικής δυναμικής απαιτεί την ανάκαμψη των παραγωγικών επενδύσεων που ενσωματώνουν τεχνολογικές καινοτομίες και προσδίδουν ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα. Οι επενδύσεις στις τεχνολογίες πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών (ICT), καθώς και υποδομών ενέργειας είναι καθοριστικές για την οικονομική σύγκλιση της Ελλάδας με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, επισημαίνει στο τελευταίο Δελτίο της η Alpha Bank, όπου προτείνει:
Πρώτον, η χώρα μπορεί να μετατρέψει το brain drain σε brain gain. Πολλά επενδυτικά προγράμματα μπορούν να στηριχθούν στις δεξιότητες που έχουν αποκτήσει οι Έλληνες εργαζόμενοι που έχουν μεταναστεύσει στη διάρκεια της κρίσης στο εξωτερικό και εργάζονται σε επιχειρήσεις υψηλής ψηφιακής τεχνολογίας.
Δεύτερον, η Ελλάδα διαθέτει ορισμένα πλεονεκτήματα για την έναρξη νέων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και επενδυτικών πρωτοβουλιών (start-ups, scale-ups), τα οποία αφορούν κυρίως την ευνοϊκή γεωγραφική και γεωπολιτική της θέση, καθώς και το υψηλό ποσοστό -σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη- αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Παρά ταύτα, οι απόφοιτοι τμημάτων Πληροφορικής, ενώ παρουσιάζουν τη μεγαλύτερη άνοδο μεταξύ 2004 και 2016 (μέση ετήσια άνοδος 8,4%), ως ποσοστό επί του συνόλου των αποφοίτων ανώτατης εκπαίδευσης αποτελούν μόλις το 3% του συνόλου (ΙΟΒΕ, Εκπαίδευση και αγορά εργασίας στην Ελλάδα: Επιπτώσεις της κρίσης και προκλήσεις 2018). Σύμφωνα με το European Semester Country Report: Greece, February 2019, η χώρα υστερεί τόσο όσον αφορά το ενδιαφέρον των ΜΜΕ για την επιχειρηματική δράση όσο και για την εκπαίδευση στην επιχειρηματικότητα.
Τρίτον, το 2017 και κατά το πρώτο τρίμηνο του 2018 υιοθετήθηκαν σημαντικά μέτρα για την υποστήριξη της καινοτομίας, συμπεριλαμβανομένων των φορολογικών εξαιρέσεων για τις καινοτόμες επιχειρήσεις, της ισχυρότερης προστασίας των πνευματικών δικαιωμάτων για καινοτόμες επιχειρηματικές ιδέες και της εισαγωγής ενός σύγχρονου συστήματος αδειοδότησης ευρεσιτεχνιών.
Τέταρτον, ένα σημαντικό εργαλείο για την ενίσχυση των επενδυτικών πρωτοβουλιών που ενσωματώνουν ψηφιακό εξοπλισμό είναι η αξιοποίηση των κοινοτικών πόρων του προγράμματος ΕΣΠΑ 2014-2020.
Η υψηλότερη απόδοση στην ΕΕ
Σημειωτέον ότι σύμφωνα με το Enhanced Surveillance Report (ESR, Φεβρουάριος 2019) της Κομισιόν, παρά το γεγονός ότι μέχρι και το 2017 η Ελλάδα είχε μια από τις υψηλότερες επιδόσεις στην ΕΕ ως προς την απορρόφηση των κοινοτικών πόρων, η εικόνα αυτή φαίνεται να ανατράπηκε το 2018, επηρεάζοντας αρνητικά όχι μόνο τα εθνικά αλλά και τα συγχρηματοδοτούμενα επενδυτικά προγράμματα. Εκτιμάται ότι υπάρχει και πρόβλημα ποιότητας των προγραμμάτων.
Πάντως, κατά το Υπουργείο Οικονομίας και Ανάπτυξης για τους κοινοτικούς πόρους του προγράμματος ΕΣΠΑ 2014-2020, από το σύνολο των 19,8 δισ. ευρώ που έχουν προϋπολογισθεί, έχουν υπογραφεί μέχρι σήμερα συμβάσεις ύψους 13,4 δισ. ευρώ και έχουν πραγματοποιηθεί δαπάνες συνολικού ύψους 5,1 δισ. ευρώ.
Τέλος, το πρόγραμμα ΕΣΠΑ για την περίοδο 2021-2027, σύμφωνα με την πρόταση της Κομισιόν, η οποία ωστόσο δεν έχει οριστικοποιηθεί, η Ελλάδα επωφελείται από μια καθαρή αύξηση πόρων της τάξης του 8%. Αυτό το ποσοστό σε απόλυτους αριθμούς αντιστοιχεί σε 21,7 δισ. ευρώ (σε τρέχουσες τιμές), έναντι 15,7 δισ. ευρώ της προγραμματικής περιόδου 2014-2020. Η εξέλιξη αυτή κρίνεται σημαντική, τονίζει η Alpha Bank, δεδομένου ότι η Κομισιόν προτείνει συνολική μείωση των πόρων για την Πολιτική Συνοχή στην ΕΕ κατά 7%