Περίπου 42 εκατομμύρια εργαζόμενοι στην Ευρωπαϊκή Ένωση – δηλαδή το 15% του εργατικού δυναμικού – δεν είχαν τη δυνατότητα να αντέξουν οικονομικά ούτε μια εβδομάδα διακοπών μακριά από το σπίτι τους το 2023, σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat που δημοσιοποίησε η Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Συνδικάτων (ETUC).
Παρά το γεγονός ότι το ποσοστό ενδέχεται να φαίνεται συγκρατημένο, ο απόλυτος αριθμός φανερώνει τη σοβαρότητα μιας κοινωνικοοικονομικής πραγματικότητας που βαθαίνει.
Ακόμη και στις τέσσερις μεγαλύτερες οικονομίες της ΕΕ – Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία και Ισπανία – περισσότεροι από 5 εκατομμύρια εργαζόμενοι σε κάθε χώρα δεν είχαν την οικονομική δυνατότητα για βασικές διακοπές, αποκαλύπτοντας ότι η φτώχεια των διακοπών δεν αφορά πλέον μόνο τις περιφέρειες, αλλά και τα ισχυρότερα κράτη-μέλη. Συγκεκριμένα, το 2023, 6,2 εκατομμύρια εργαζόμενοι στην Ιταλία, 5,8 εκατομμύρια στη Γερμανία, 5,6 εκατομμύρια στην Ισπανία και 5,1 εκατομμύρια στη Γαλλία δεν μπόρεσαν να κάνουν διακοπές. Στην Ελλάδα, το 20% των εργαζομένων – δηλαδή ένας στους πέντε – δεν μπορούσε να αντέξει οικονομικά ούτε μία εβδομάδα μακριά από το σπίτι του, ποσοστό σημαντικά υψηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ.
Το φαινόμενο της «φτώχειας στις διακοπές» καταγράφει αύξηση για τρίτο συνεχές έτος. Από 40,5 εκατομμύρια εργαζομένους το 2022, ο αριθμός αυξήθηκε κατά 1 εκατομμύριο μέσα σε ένα έτος. Η ETUC αποδίδει την άνοδο αυτή στο αυξανόμενο κόστος ζωής – διαμονής, μεταφορών και τροφίμων – σε συνδυασμό με την πτώση της αγοραστικής δύναμης και την εντεινόμενη κερδοσκοπία.
Οι γεωγραφικές ανισότητες είναι εξίσου έντονες. Στη Ρουμανία, το 32% των εργαζομένων δεν μπορεί να αντέξει διακοπές, ενώ υψηλά ποσοστά καταγράφονται σε Ουγγαρία (26%), Βουλγαρία (24%), Πορτογαλία και Κύπρο (23%), Σλοβακία (22%) και Ελλάδα (20%). Αντίθετα, οι χαμηλότεροι δείκτες φτώχειας διακοπών εντοπίζονται στις σκανδιναβικές χώρες, τη Σλοβενία, την Ολλανδία και το Λουξεμβούργο, όπου το ποσοστό δεν ξεπερνά το 7%. Στην Αυστρία και την Ολλανδία, περισσότεροι από 550.000 εργαζόμενοι δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα για μια εβδομάδα ανάπαυσης, παρά το ότι εργάζονται ή διατηρούν επιχείρηση.
Η ETUC προειδοποιεί πως η αδυναμία διακοπών αποτελεί σύμπτωμα μιας βαθύτερης κρίσης που υπονομεύει το ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο. «Το διάλειμμα με την οικογένεια ή τους φίλους είναι σημαντικό για τη σωματική και ψυχική μας υγεία και αποτελεί βασικό μέρος του ευρωπαϊκού κοινωνικού συμβολαίου», τόνισε η γενική γραμματέας της Συνομοσπονδίας, Esther Lynch, προσθέτοντας ότι «είναι αδιανόητο οι διακοπές να γίνονται πολυτέλεια για λίγους».
Τα στατιστικά στοιχεία δείχνουν ότι, παρότι υπάρχει μέτρια αρνητική συσχέτιση ανάμεσα στο εισόδημα και την αδυναμία διακοπών, η σχέση αυτή δεν είναι απόλυτη. Η Ιρλανδία, για παράδειγμα, είχε από τα υψηλότερα καθαρά εισοδήματα στην ΕΕ το 2023, όμως η φτώχεια διακοπών παρέμενε υψηλή. Από την άλλη, η Σλοβενία, με χαμηλότερα εισοδήματα, καταγράφει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά εργαζομένων που δεν μπορούν να φύγουν έστω για λίγες μέρες.
Παράλληλα, η σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό αναδεικνύει μια ακόμα μεγαλύτερη διάσταση του προβλήματος. Το 29% των Ευρωπαίων ηλικίας 16 ετών και άνω δεν μπορούσε το 2023 να αντέξει οικονομικά διακοπές – διπλάσιο ποσοστό από εκείνο των εργαζομένων. Στη Ρουμανία, το ποσοστό φτάνει στο 60%, ενώ στο Λουξεμβούργο μόλις στο 11%.
Οι διαφορές αυτές αντανακλούν τις επιμέρους οικονομικές αντοχές των κρατών-μελών, αλλά και την πολιτική βούληση σε ζητήματα εισοδήματος και κοινωνικής συνοχής. Η ETUC καλεί τις εθνικές κυβερνήσεις να εφαρμόσουν πλήρως την ευρωπαϊκή οδηγία για τον κατώτατο μισθό και ζητά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ενισχύσει τη δέσμη μέτρων για την ποιοτική απασχόληση, θεσπίζοντας κανόνες που να διασφαλίζουν ότι η συλλογική διαπραγμάτευση αποτελεί προϋπόθεση πρόσβασης σε δημόσιες συμβάσεις.
Η αδυναμία εκατομμυρίων εργαζομένων να ξεκουραστούν για μια εβδομάδα μακριά από το σπίτι δεν είναι απλώς μια ένδειξη προσωπικής δυσκολίας· είναι έντονη προειδοποίηση ότι το ευρωπαϊκό κοινωνικό συμβόλαιο βρίσκεται σε κρίσιμη καμπή.