Ο πληθωρισμός δεν είναι μόνο καλός, αλλά και αναγκαίος, λένε οι κεντρικοί τραπεζίτες
Ο Αμερικανός δημοσιογράφος Henry Hazlitt είπε κάποτε ότι για να θεραπευτεί ο πληθωρισμός πρέπει να σταματήσει η πληθωριστική πολιτική, αλλά, προς έκπληξή του, οι περισσότεροι οικονομολόγοι και πολιτικοί δεν θέλουν θεραπεία.
Πιστεύουν ότι o πληθωρισμός δεν είναι μόνο καλός, αλλά και αναγκαίος. Σύμφωνα με αυτή την άποψη, ο πραγματικός φόβος είναι ο αποπληθωρισμός -«μια γενική μείωση των τιμών», κατά τον Ben Bernanke- και για αυτό ο εκάστοτε κρατικός μονοπωλιακός διαχειριστής του χρήματος κάνει τα πάντα ώστε οι τιμές να αυξάνονται συνεχώς.
Φυσικά, οι πολίτες δεν ενθουσιάζονται βλέποντας την αξία των χρημάτων τους να οδηγούνται στην άβυσσο, αλλά δεδομένου του φόβου για τον αποπληθωρισμό, καθώς και του κέρδους που αποκομίζουν κάποιοι συνδεδεμένοι με τη διαδικασία της παραχάραξης, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα καταστρέφει το χρήμα μας, ούτως ή άλλως.
Αναγνωρίζεται δε ότι, όταν η δουλειά σου είναι να τυπώνεις χαρτί που έχει οριστεί ως νομισματικό μέσο με ελάχιστο κόστος, με τέτοιο τρόπο ώστε το ευρύ κοινό να μην αντιλαμβάνεται τον πόνο που θα ακολουθήσει, και μάλιστα να μην έχει καμία ιδέα για το ποια ακριβώς είναι η δουλειά σου, εκτός από το να κάνεις ασαφείς δημόσιες δηλώσεις, τα πράγματα μπορεί μερικές φορές να ξεφύγουν από τον έλεγχο.
Σε μια ακραία περίπτωση, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε πληθωριστικές καταστροφές, όπως αυτές που συνέβησαν στη Γερμανία, την Ουγγαρία, την Κίνα, την Ελλάδα, το Ισραήλ, τη Ζιμπάμπουε (δύο φορές), την Γιουγκοσλαβία, το Περού, την Αργεντινή, τη Βενεζουέλα και πιο πρόσφατα το Λίβανο.
Για παράδειγμα, το 2018, ο ετήσιος πληθωρισμός στη Βενεζουέλα, που κάποτε ήταν ευημερούσα, έφτασε το 1.000.000%.
Στη Ζιμπάμπουε, αφότου ο πληθωρισμός έφτασε στο 89,7 δισεκατομμυρίων τοις εκατό τον Νοέμβριο του 2008, ηρέμησε και στη συνέχεια αναζωπυρώθηκε φτάνοντας το 737% μέχρι τον Ιούλιο του 2020.
Ένας πρώην Λιβανέζος επιχειρηματίας, ο οποίος έχασε τα πάντα κατά τη διάρκεια της οικονομικής καταρράκωσης της χώρας του, καταγράφει την εμπειρία του:
Είδα απλούς ανθρώπους να καταφεύγουν στο έγκλημα και τη βία απλά για να ταΐσουν τα παιδιά τους και να φροντίσουν άρρωστα συγγενικά τους πρόσωπα – αυτό είναι το αναπόφευκτο αποτέλεσμα μιας νομισματικής κατάρρευσης.
Στις ΗΠΑ, ο πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας, Paul Volker, που διορίστηκε από τον Πρόεδρο Κάρτερ το 1979 για να βάλει φρένο στον πληθωρισμό που θα κορυφωνόταν στο 11,6% την επόμενη χρονιά, ακολούθησε μια ψυχρή προσέγγιση και απλώς σταμάτησε να τυπώνει χρήματα αντί να αυξήσει τα επιτόκια.
Ερωτηθείς κατά τη διάρκεια της ακρόασης της επιβεβαίωσής του στη Γερουσία, ο Volker τους είπε, «…η προσφορά χρημάτων είχε “αυξηθεί με αρκετά γρήγορο ρυθμό” και δεν υπήρχε ένδειξη ότι το έθνος υποφέρει από έλλειψη χρημάτων».
Τι συμβαίνει όταν κάποιος που βρίσκεται σε κατάσταση υπερβολής σταματά απότομα;
Μέχρι το τέλος του 1980, η οικονομία υπέφερε, καθώς το επιτόκιο έφτασε το 20%.
Όπως λέει και η παροιμία, «Όπως ο σκύλος επιστρέφει στον εμετό του, έτσι και οι ανόητοι επαναλαμβάνουν την ανοησία τους», και τα πιεστήρια έτσι έχουν δουλέψει από την εποχή του Volker.
Σύμφωνα με την Ομοσπονδιακή Τράπεζα του Σεντ Λούις, ως απάντηση στους περιορισμούς λόγω της πανδημίας το 2020, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα αύξησε τον δείκτη M1 από 1,5 τρισεκατομμύριο δολάρια τον Ιανουάριο του 2020 σε 7,3 τρισεκατομμύρια δολάρια μέχρι τον Ιανουάριο του 2022.
Αντιφατικές νομισματικές ιστορίες
Ο Alan Greenspan, ο οποίος ακολούθησε τον Volker στον θώκο του προέδρου της Ομοσπονδιακής Τράπεζας το 1987, μίλησε κάποτε για την απόδοση της Ομοσπονδιακής Τράπεζας ως φύλακα της νομισματικής σταθερότητας, λέγοντας στο Οικονομικό Κλαμπ της Νέας Υόρκης το 2002:
«…δύο δεκαετίες μετά την εγκατάλειψη του χρυσού κανόνα το 1933, ο δείκτης τιμών καταναλωτή στις Ηνωμένες Πολιτείες σχεδόν διπλασιάστηκε.
Και τέσσερις δεκαετίες μετά, οι τιμές πενταπλασιάστηκαν.
Η νομισματική πολιτική, που απελευθερώθηκε από τον περιορισμό της εσωτερικής δυνατότητας μετατροπής σε χρυσό, είχε επιτρέψει μια υπερβολική ροή χρημάτων».
Πιο αποκαλυπτικό ήταν αυτό που είπε πριν από το παραπάνω απόσπασμα:
Αν και ο χρυσός κανόνας δύσκολα μπορεί να παρουσιαστεί ως περίοδος ηρεμίας των τιμών, γεγονός είναι ότι το επίπεδο τιμών το 1929 δεν ήταν πολύ διαφορετικό, συνολικά, από ό,τι είχε γίνει το 1800.
Σκεφτείτε τι περιλάμβανε η περίοδος 1800-1929: καταστροφικούς πολέμους, δουλεία και κατάργησή της, την εκρηκτική ανάπτυξη της βιομηχανίας, των σιδηροδρόμων, των εφευρέσεων και του πληθυσμού, ειδικά από τη μετανάστευση, και μείωση των αγροτικών θέσεων εργασίας λόγω κυρίως της τεχνολογίας.
Ο Thomas Edison μόνος του δημιούργησε 1.093 πατέντες. Τα έργα ηλεκτροδότησης εναλλασσόμενου ρεύματος Tesla-Westinghouse άλλαξαν τα εργοστάσια και τις πόλεις και έφεραν τη νέα εποχή οικιακών συσκευών όπως πλυντήρια και ψυγεία.
Τα αυτοκίνητα, τα ραδιόφωνα και, σε κάποιο βαθμό, τα αεροπλάνα έγιναν προσιτά στην μεσαία τάξη.
Η ευημερία κατά την περίοδο αυτή, ειδικά στα τέλη του 19ου αιώνα, εκτοξεύτηκε.
Ακόμα και υπό ένα κυβερνητικό ελεγχόμενο χρυσό κανόνα, οι τιμές το 1929 ήταν μόνο 1,36 φορές υψηλότερες από ό,τι ήταν κατά μέσο όρο το 1800.
Αυτό ακούγεται μάλλον σαν μια περίοδος αποπληθωρισμού παρά πληθωρισμού.
Και διαπιστώνουμε ότι οι τιμές το 2024 είναι 18,44 φορές υψηλότερες από τις μέσες τιμές το 1929.
Ο Greenspan είχε δίκιο: απελευθερώνοντας τους περιορισμούς της «εσωτερικής μετατροπής σε χρυσό», οι πληθωριστές της Ομοσπονδιακής Τράπεζας έχουν καταστρέψει την αξία του δολαρίου και είχαν ανακατανείμει τον πλούτο των χρηστών του δολαρίου.
Ωστόσο, ο Ben Bernanke, που πέτυχε σχεδόν τέλειο σκορ στο SAT κατά τα σχολικά του χρόνια στο Ντίλον της Νότιας Καρολίνας, απέκτησε διδακτορικό στην οικονομία από το MIT, αναδείχθηκε Πρόσωπο της Χρονιάς από το Time Magazine το 2009 και κέρδισε το Νόμπελ Οικονομικών Επιστημών το 2022 για το έργο του στη Μεγάλη Ύφεση, έκανε αυτό το σχόλιο για τον πληθωρισμό:
«Από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο πληθωρισμός -η φαινομενικά ακαταμάχητη αύξηση των τιμών αγαθών και υπηρεσιών- ήταν η κατάρα των κεντρικών τραπεζιτών.
Οικονομολόγοι διαφόρων απόψεων υποστήριξαν ότι ο πληθωρισμός είναι το αναπόφευκτο αποτέλεσμα (διαλέξτε την αγαπημένη σας αιτία) της εγκατάλειψης των μεταλλικών νομισματικών προτύπων, της έλλειψης δημοσιονομικής πειθαρχίας, των κραδασμών στην τιμή του πετρελαίου, των αγώνων για τη διανομή του εισοδήματος, της υπερβολικής δημιουργίας χρημάτων, των αυτοεκπληρούμενων προσδοκιών πληθωρισμού, της πληθωριστικής προκατάληψης στις πολιτικές των κεντρικών τραπεζών και άλλων.
Υποστήριξε δε ότι η αιτία του πληθωρισμού είναι υποκειμενική, ένα θέμα γνώμης («διαλέξτε την αγαπημένη σας αιτία»), αλλά όποια και αν είναι, είναι «φαίνεται ακαταμάχητη». Πώς κατάφερε η οικονομία να αποφύγει σημαντική αύξηση των τιμών κατά την περίοδο που ανέφερε ο Greenspan —1800-1929;
Δεν υπάρχει τίποτα ακαταμάχητο εκεί, εκτός από τη μακροχρόνια σταθερότητα των τιμών.
Από την άλλη πλευρά, σε αντίθεση με σήμερα, οι περισσότερες από αυτές τις περιόδους ήταν… περιορισμένες από τη «μετατροπή σε χρυσό».
Αν ένα χρυσωρυχείο εισαγάγει το προϊόν του στην οικονομία, τότε αυξάνει την προσφορά χρήματος (υποθέτοντας ότι ο χρυσός γίνεται αποδεκτός ως χρήμα), αλλά είναι δίκαιο να το αποκαλέσουμε πληθωρισμό;
Ο περιορισμένος όγκος του χρυσού είναι ένας από τους λόγους που έχει γίνει αποδεκτός ως χρήμα.
Ούτε το χρυσωρυχείο παραβιάζει τα δικαιώματα ιδιοκτησίας κάποιου, εξάγοντας και ανταλλάσσοντας το χρυσό του με αγαθά ή υπηρεσίες.
Στην πραγματικότητα, ασκεί εμπόριο.
Το γεγονός ότι ο χρυσός είναι καθολικά αποδεκτός στο εμπόριο και καλείται χρήμα, κάποιες φορές θολώνει την κατάσταση.
Το χαρτονόμισμα που βγαίνει από τα πιεστήρια χωρίς υποκείμενο αγαθό δεν έχει ποτέ γίνει αποδεκτό χωρίς τη νομική εξουσιοδότηση της κυβέρνησης.
Παράγει τη δύναμή του από τα όπλα πίσω του με τη μορφή νόμων νομισματικής υποχρέωσης.
Οι κεντρικές τράπεζες, όπως η Ομοσπονδιακή Τράπεζα, είναι οι ιδιωτικοί πλαστογράφοι του κράτους.
Επειδή το κράτος εξακολουθεί να μας εμποδίζει να χρησιμοποιούμε χρυσό, πολλοί άνθρωποι -συμπεριλαμβανομένου του Λιβανέζου επιχειρηματία που αναφέρθηκε προηγουμένως- βρίσκουν νομισματική ασφάλεια στο Bitcoin.
Αν και υπάρχουν επιφυλάξεις για το χρήμα που υπάρχει μόνο στον κυβερνοχώρο, χωρίς φυσική υπόσταση, εντούτοις έχει ιδιότητες που το καθιστούν κατάλληλο για μέσο ανταλλαγής και προτιμότερο από το χρήμα fiat.