Κρίσιμης σημασίας για μια βιώσιμη αλυσίδα εφοδιασμού της ΕΕ με σπάνια μέταλλα είναι ο ορυκτός πλούτος της Ελλάδας, καθώς σύντομα θα είναι πιο σημαντικά και από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο.
Ο ορυκτός πλούτος της χώρας μας θα μπορούσε να δώσει λύσεις για την έλλειψη των μετάλλων στην Ευρώπη και δη σπάνιων μετάλλων, τα οποία είναι απαραίτητα για την κατασκευή όλων των προϊόντων σύγχρονης τεχνολογίας, αλλά και για την ενεργειακή μετάβαση. Χαρακτηριστική περίπτωση αποτελεί σημαντικό κοίτασμα μολυβδαινίτη στη Θράκη, όπου εντοπίζεται μία από τις υψηλότερες περιεκτικότητες σε ρήνιο, ένα από τα ακριβότερα βιομηχανικά μέταλλα, λόγω της χαμηλής διαθεσιμότητάς του και της υψηλής ζήτησής του, ιδιαίτερα στη διαστημική τεχνολογία
Για το θέμα αυτό μίλησε ο καθηγητής του Τμήματος Γεωλογίας του ΑΠΘ Βασίλης Μέλφος σε ημερίδα που συνδιοργάνωσε το Τμήμα με την φοιτητική ομάδα AUTH SEG Student Chapter με τίτλο «Επιθερμικά κοιτάσματα χρυσού – Τεκτονική, μαγματισμός και εξαλλοιώσεις».
«Περνάμε σε μία εποχή που χρειαζόμαστε μέταλλα. Το λίθιο και οι σπάνιες γαίες (σ.σ. ομάδα 17 μετάλλων που περιλαμβάνουν, τις 15 λανθανίδες, το ύττριο και το σκάνδιο) θα είναι σύντομα πολύ πιο σημαντικά από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, καθώς για να μπορέσουμε να περάσουμε στη νέα εποχή χρειαζόμαστε αυτές τις πρώτες ύλες. Άρα υπάρχει ένα θέμα. Μία χώρα, η Κίνα, διαχειρίζεται αυτή τη στιγμή και ελέγχει ουσιαστικά το εμπόριο αυτών των μετάλλων. Έτσι λοιπόν, για να μην υπάρχει εξάρτηση της Ευρώπης, όπως συνέβη με τη Ρωσία το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, πρέπει να κάνουμε κάτι ως Ευρωπαϊκή Ένωση», επισήμανε ο καθηγητής του Τμήματος Γεωλογίας του ΑΠΘ Βασίλης Μέλφος, μιλώντας σε ημερίδα με τίτλο «Επιθερμικά κοιτάσματα χρυσού – Τεκτονική, μαγματισμός και εξαλλοιώσεις», που συνδιοργάνωσε το Τμήμα με την φοιτητική ομάδα AUTH SEG Student Chapter.
«Εδώ και πάνω από δέκα χρόνια υπάρχουν επιτροπές ειδικών στην ΕΕ που μελετούν την οικονομική σημασία των μετάλλων, σε σχέση με τον κίνδυνο για να έχουμε πρόσβαση σε αυτά τα μέταλλα», είπε ο καθηγητής, διευκρινίζοντας ότι τα μέταλλα με «κόκκινη βούλα», για τα οποία μπορεί να υπάρχει κρίση ως προς τη διαθεσιμότητά τους κατά τα αμέσως επόμενα χρόνια, περιλαμβάνονται στις σπάνιες γαίες, όπως το γερμάνιο, ο γραφίτης, ο βωξίτης, το λίθιο, το κοβάλτιο, το βολφράμιο.
Ο καθηγητής πρόσθεσε ότι υπάρχουν και κάποια μέταλλα όπως το τελούριο, το νικέλιο και το χρώμιο που μπορεί να μην χαρακτηρίζονται κρίσιμα ως προς τη διαθεσιμότητα, αλλά είναι πάρα πολύ σημαντικά για όλη την παγκόσμια βιομηχανία. Στην Ελλάδα υπάρχει μεγάλος αριθμός τέτοιων κοιτασμάτων, τα οποία θα μπορούσαν να συμβάλλουν στη διασφάλιση μιας βιώσιμης αλυσίδας εφοδιασμού για ορυκτά και μέταλλα στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
«Τα μέταλλα υψηλής ζήτησης που υπάρχουν στην Ελλάδα»
Εξειδικεύοντας τα κοιτάσματα που υπάρχουν στην Ελλάδα ο κ. Μέλφος εξήγησε ότι «μπορούμε να δούμε διάφορα μαγματικά πετρώματα, είτε τους οφιόλιθους, χαλυβουργίτες, είτε διάφορα ενδιάμεσης σύστασης μαγματικά πετρώματα».
«Με τους οφιολίθους έχουμε αρκετά κοιτάσματα χρωμίτη που όμως δεν λειτουργούν σήμερα, δεν γίνονται εξορύξεις, οι εξορύξεις αυτές σταμάτησαν τη δεκαετία του ’80, παρά το ότι το χρώμιο είναι πολύ απαραίτητο για τη χαλυβουργία, για την κατασκευή του ανοξείδωτου χάλυβα, και η Κίνα αυτή τη στιγμή και όλες οι μεγάλες χώρες που έχουν τεράστιο όγκο κατασκευαστικών έργων χρειάζονται και τεράστιες ποσότητες σε χρώμιο. Γι’ αυτό το χρώμιο έχει σημασία. Μαζί με τα κοιτάσματα χρωμίτη υπάρχουν 2-3 περιοχές στην Ελλάδα που έχουν μεταλλοφορίες ορυκτών της ομάδας της πλατίνας, όμως δεν έχουν μεγαλύτερες έρευνες για να ξέρουμε αν αυτές οι ποσότητες είναι σημαντικές».
Σε σχέση με τους οφιολίθους, υπογράμμισε ότι έχουν σχηματιστεί στην Ελλάδα κοιτάσματα σιδηρονικελιούχου λατερίτη από την αποσάθρωση των οφιολιθικών πετρωμάτων και η Ελλάδα αυτή τη στιγμή είναι μία από τις χώρες της ΕΕ που έχει τα μεγαλύτερα κοιτάσματα στην Ευρώπη. Τα οφιολιθικά κοιτάσματα στην Ελλάδα, όπως πρόσθεσε, έχουν έως 0,2 % κοβάλτιο που είναι απαραίτητο για τις επαναφορτιζόμενες μπαταρίες.
Εκτός από τους λατερίτες, η Ελλάδα έχει και τα μεγαλύτερα κοιτάσματα βωξίτη για την παραγωγή αλουμινίου και είναι η πρώτη χώρα σε παραγωγή αλουμινίου στην ΕΕ και τα κοιτάσματα αυτά του βωξίτη έχουν σημαντικές περιεκτικότητες σε σκάνδιο. «Υπάρχουν και σπάνιες γαίες αλλά κυρίως το σκάνδιο είναι σε υψηλές περιεκτικότητες και ήδη η εργαστηριακή και βιομηχανική παραγωγή έχει προχωρήσει αρκετά», τόνισε ο καθηγητής, σημειώνοντας ότι το σκάνδιο είναι απαραίτητο στην τεχνολογία της πράσινης ενέργειας.
«Η τεράστια αξία του κοιτάσματος της Θράκης»
Μιλώντας ειδικά για τη Βόρεια Ελλάδα, ο κ. Μέλφος σημείωσε ότι στο Κιλκίς υπάρχουν κοιτάσματα που περιέχουν αντιμόνιο (Sb), βολφράμιο (W), τελούριο (Te), σπάνιες γαίες (REE), στην περιοχή του Παγγαίου και της Καβάλας τελούριο (Te) και βισμούθιο (Bi), ενώ «η Θράκη είναι ίσως η πιο σημαντική περιοχή», όπου τα κοιτάσματα Σαπφών, Κίρκης και Μαρώνειας περιέχουν υψηλές περιεκτικότητες σε ρήνιο (Re), μολυβδαίνιο (Mo), τελούριο (Te), γάλλιο (Ga), γερμάνιο (Ge), ίνδιο (In), αντιμόνιο (Sb). Ειδικά για το ρήνιο, που εντοπίζεται μέσα στον μολυβδαινίτη σε κοίτασμα στη θέση Παγώνη Ράχη (ΒΑ Κίρκης) ο κ. Μέλφος εξήγησε ότι «έχουμε τις υψηλότερες περιεκτικότητες σε ρήνιο μέσα στον μολυβδαινίτη, περιέχει ως 5% ρήνιο, που το χρησιμοποιούμε για τα υπερκράματα που εφαρμόζουν στα σκάφη που φεύγουν στο διάστημα και η ζήτηση για ρήνιο είναι όλο και μεγαλύτερη».
Σε ό,τι αφορά την προοπτική αξιοποίησης των κοιτασμάτων ο κ. Μέλφος εξήγησε ότι έχουμε πολλά κοιτάσματα και από αυτό να επωφεληθεί και η οικονομία της Ελλάδας, όμως, «αυτό που δεν υπάρχει είναι η αναζήτηση, η έρευνα, η εξερεύνηση των κοιτασμάτων» και αυτό γιατί «όλοι θέλουμε ηλεκτρικά αυτοκίνητα, αλλά δε θέλουμε εξορύξεις». Σε κάθε περίπτωση εξήγησε πως «πρέπει να ξέρουμε ότι ξεκινώντας την έρευνα τώρα θα είμαστε έτοιμοι σε 15-20 χρόνια, άρα έχουμε αργήσει πάρα πολύ».
Στην ημερίδα μίλησαν δύο διακεκριμένοι κοιτασματολόγοι από το Πανεπιστήμιο της Οττάβα του Καναδά, η καθηγήτρια Κέικο Χατόρι και ο δρ Τζέφρυ Χέντενκουιστ.