Η Ενεργειακή κρίση ξεκίνησε τουλάχιστον μισό χρόνο πριν την Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Το ράλι των ανατιμήσεων στις τιμές των καυσίμων είχε κάνει την εμφάνισή του από το καλοκαίρι του 2021. Η Ρώσο-Ουκρανική κρίση απλά συνέτεινε την επίσπευση της ενεργειακής κρίσης, η οποία ακόμα κι αν δεν είχε συμβεί η εισβολή στην Ουκρανία, η κρίση θα είχε πραγματοποιηθεί, ίσως όχι σε αυτή την έκταση και το μέγεθος που ζούμε σήμερα. Οι πιο σημαντικοί λόγοι που συνέβαλαν στην έναρξη της ενεργειακής κρίσης ήταν :
Η αλματώδης αναπτυξιακή πορεία της Κίνας, της Ινδίας και άλλων χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας. Αυτές οι χώρες στην τελευταία σύνοδο στην Γλασκώβη για το κλίμα, δεν συμφώνησαν στην πράσινη μετάβαση μέχρι το 2050 για την επίτευξη της πλήρους απανθρακοποίησης, αλλά αποφάσισαν τα αναπτυξιακά τους μοντέλα να τα στηρίξουν περαιτέρω στις παραδοσιακές πηγές ενέργειας, δηλαδή στα συμβατικά καύσιμα. Η εξίσωση του ενεργειακού ισοζυγίου Δύσης και Ανατολής και με δεδομένο την αποθάρρυνση των μεγάλων παραγωγών – εξαγωγικών χωρών του OPEC να αυξήσουν τις ποσότητες εξόρυξης θα δημιουργούσαν αργά ή γρήγορα ένα μεγάλο εκρηκτικό μείγμα.
Η στροφή των μεγάλων παραγωγών ενέργειας του πλανήτη, κυρίως των ΗΠΑ και της ΕΕ από ορυκτά καύσιμα σε πράσινες μορφές ενέργειας, επιβράδυναν τις εξορύξεις υδρογονανθράκων, αλλά κυρίως τη μείωση εισαγωγών πετρελαίου, άνθρακα και φυσικού αερίου.
Οι λόγοι ήταν και γεωστρατηγικοί, όπως η μεθοδευμένη και συστηματική πίεση των ΗΠΑ προς την ΕΕ να απεξαρτηθεί ενεργειακά από τη Ρωσία. Η ΕΕ τις τελευταίες δύο δεκαετίες έχει αλλάξει το ενεργειακό της μείγμα για την ηλεκτροπαραγωγή, απομειώνοντας τα ποσοστά συμμετοχής του άνθρακα , του πετρελαίου, ακόμα και της πυρηνικής ενέργειας, αντικαθιστώντας κυρίως τα ποσοστά αυτά με εισαγόμενο φυσικό αέριο από την Ρωσία και δευτερευόντως με εισαγόμενο υγροποιημένο αέριο από ΗΠΑ, Αλγερία, Χώρες του Κόλπου κ.λπ. Αυτό άρχισε να ανησυχεί τις Η.Π.Α, ότι κάποια στιγμή η Ρωσία θα μετέτρεπε την Ευρώπη σε μία ενεργειακή ‘’αποικία’’, άκρως εξαρτώμενη και ελεγχόμενη, όχι μόνο ενεργειακά και οικονομικά, αλλά κυρίως γεωστρατηγικά.
Η Γερμανία, η πλέον οικονομικά ισχυρή χώρα στην ΕΕ, έφθασε να εξαρτάται από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες (αέριο και πετρέλαιο), σε ποσοστό πάνω από 65%. Οι ενεργειακές επενδύσεις σε έργα και υποδομές υποδοχής ρωσικών υδρογονανθράκων είχαν εκτοξευθεί σε πολύ υψηλά επίπεδα. Οι διπλωματικές πιέσεις των ΗΠΑ προς τις Βρυξέλλες και κυρίως προς το Βερολίνο τα τελευταία χρόνια, επί προεδρίας Biden, έδειχναν να μην πείθουν για τη σταδιακή ενεργειακή απεξάρτηση της ΕΕ από τη Ρωσία. Εξάλλου δεν είναι τυχαίο ότι ο πανάκριβος αγωγός Νord Stream 2, που θα πρόσθετε επιπλέον 50 bcm αερίου στη Γερμανία -ενώ είχε ολοκληρωθεί δύο χρόνια πριν την έναρξη του πολέμου-, ποτέ δεν ενεργοποιήθηκε, όχι γιατί δεν πληρούσε τις τεχνικές προδιαγραφές πιστοποίησης, αλλά γιατί αποτελούσε ένα ‘’ casus belli’’ των ΗΠΑ προς την Γερμανία. Ο Πόλεμος με την Ουκρανία ήταν το καλύτερο άλλοθι των Αμερικανών για να απεξαρτήσουν ενεργειακά την Ευρώπη από την Ρωσία.
Επίσης δεν μπορεί να μην αναφερθεί ως ένας επιπλέον λόγος, η κατακόρυφη αύξηση της ζήτησης για κάλυψη των ενεργειακών αναγκών των αναπτυγμένων χωρών του πλανήτη, κυρίως της Δύσης, μετά από δύο χρόνια επιβράδυνσης της λειτουργίας της βιομηχανικής παραγωγής και των μεταφορών ένεκα της πανδημίας. Τα αποθέματα σε καύσιμα μέσα σε αυτήν την διετία της πανδημίας ήταν οριακά, μη μπορώντας να καλύψουν το ενεργειακό peak της ζήτησης.
Μια βίαιη απεξάρτηση έχει και οδυνηρές συνέπειες για τις ευρωπαϊκές οικονομίες, όπως την εμφάνιση πληθωριστικών φαινομένων, την αύξηση επιτοκίων, την αύξηση του μέσου δείκτη της ενεργειακής φτώχειας και μία επαπειλούμενη επισιτιστική κρίση, αφού το κόστος ενέργειας επηρεάζει αρνητικά τον αγροκτηνοτροφικό τομέα και όχι μόνο.
Δυστυχώς η αλλαγή του ενεργειακού χάρτη της Ευρώπης είναι δεδομένη, τουλάχιστον για το επόμενο μεσοπρόθεσμο διάστημα δεν πρόκειται να επανέλθουν οι τιμές των καυσίμων στην προ κρίσης εποχή. Η πράσινη μετάβαση με ορίζοντα το 2050 θα καθυστερήσει, αφού επανέρχονται νέα πανάκριβα ενεργειακά project επί ευρωπαϊκού εδάφους με μεταβατικό καύσιμο τώρα πλέον το υγροποιημένο φυσικό αέριο. Ποιος επιχειρηματίας θα επενδύσει δισεκατομμύρια ευρώ σε έργα υποδομών LNG για να μην τα αποσβέσει ποτέ, αν την επόμενη εικοσαετία, το αέριο θα σταματήσει ως μεταβατικό καύσιμο;
Εν κατακλείδι, το ερώτημα που γεννάται είναι, μήπως ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι το χρήσιμο αφήγημα των Αμερικανών για να καθηλώσουν την οικονομία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και να τρομάξουν τον ευρωπαϊκό λαό;
Χριστοδουλίδης Μιχάλης
Διπλ. Μηχανολόγος Μηχανικός ΑΠΘ – Ενεργειακός Επιθεωρητής