Συντάκτης: Μάριος Χριστοδούλου
Μια χρονιά με σημαντικές προκλήσεις για τη χώρα, την οικονομία, τους φορολογούμενους, τις επιχειρήσεις, ακόμη και για τα πολιτικά κόμματα θα είναι το 2019, που μας επιφυλάσσει αρκετές εκπλήξεις.
Παρά τα πολλά μέτωπα το μομέντουμ εκκίνησης του 2019 είναι θετικό, γεγονός που διευκολύνει τα σχέδια επίτευξης των στόχων που έχουν τεθεί για την επόμενη χρονιά και μεταξύ άλλων αφορούν: τον ρυθμό ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας, το πρωτογενές πλεόνασμα, τις επενδύσεις, τις μεταρρυθμίσεις, το πρόγραμμα των εκδόσεων, τις δικαστικές αποφάσεις για τα αναδρομικά, την εξαφάνιση των capitals controls από τον τραπεζικό χάρτη, ακόμη και το αφορολόγητο όριο – όπου η σημερινή κυβέρνηση θα πιέσει για την κατάργηση της διάταξης που επέβαλε το ΔΝΤ για μείωση του ορίου σε μισθωτούς, συνταξιούχους και αγρότες.
Με τόσο πολλά στοιχήματα στον χώρο της οικονομίας και με τρεις εκλογικές αναμετρήσεις μέσα στο 2019 το μόνο σίγουρο συμπέρασμα είναι ότι δεν πρόκειται να βαρεθούμε!…
Αναλυτικότερα οι προκλήσεις του 2019 για τη χώρα και την οικονομία είναι:
ΕΚΛΟΓΕΣ: Το νέος έτος θα πραγματοποιηθούν τρεις εκλογικές αναμετρήσεις (ευρωεκλογές, δημοτικές, εθνικές εκλογές), οι οποίες θα δοκιμάσουν τις αντοχές της ελληνικής οικονομίας. Τα καμπανάκια για τους κινδύνους που εγκυμονεί ο εκλογικός κύκλος έχουν χτυπήσει από νωρίς. Τελευταία, μάλιστα, υπήρξε ομοβροντία επί αυτού του θέματος από διάφορες εκθέσεις, εντός και εκτός ελληνικών συνόρων, που είδαν το φως της δημοσιότητας. Ο προβληματισμός ήταν κοινός και συνδεόταν με τον αυξημένο κίνδυνο χαλάρωσης της κρατικής μηχανής που θεωρείται ένας από τους βασικούς λόγους που κάνει τις αγορές να ανησυχούν.
ΑΦΟΡΟΛΟΓΗΤΟ: Ενα από τα μεγαλύτερα στοιχήματα για την κυβέρνηση που θα προκύψει από τις εθνικές εκλογές θα είναι η απόσυρση της διάταξης για την περικοπή στο αφορολόγητο ποσό από 1ης Ιανουαρίου του 2020. Η μη εφαρμογή του μέτρου για την περικοπή των συντάξεων ήταν από τα πλέον εμβληματικά γεγονότα που συνέβησαν το 2018 με αποτέλεσμα ο πήχης να έχει ανέβει πολύ ψηλά. Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ έχει δεχτεί τη μείωση του αφορολογήτου από το ΔΝΤ ως βασικό δημοσιονομικό μέτρο για να ξεμπλοκάρει η δεύτερη αξιολόγηση. Εφόσον το μέτρο εφαρμοστεί από το 2020 η επιβάρυνση θα είναι μεγάλη. Θα ανέλθει στα 650 ευρώ σε ετήσια βάση καθώς η έκπτωση φόρου ή διαφορετικά το έμμεσο αφορολόγητο μετά το «ψαλίδι» θα διαμορφωθεί ως εξής:
- Για άγαμο φορολογούμενο η έκπτωση φόρου μειώνεται από τα 1.900 ευρώ σήμερα σε 1.250 ευρώ και το έμμεσο αφορολόγητο όριο από 8.636 ευρώ σε 5.685 ευρώ.
- Για φορολογούμενο με ένα παιδί, η έκπτωση φόρου από 1.950 ευρώ θα υποχωρήσει σε 1.300 ευρώ και το αφορολόγητο όριο από 8.864 ευρώ σε 5.905 ευρώ.
- Για οικογένεια με δύο παιδιά, η έκπτωση φόρου θα διαμορφωθεί σε 1.350 ευρώ από 2.000 σήμερα και το αφορολόγητο σε 6.135 ευρώ από 9.090 ευρώ.
- Για φορολογούμενους με τρία παιδιά και άνω, η έκπτωση φόρου από 2.100 ευρώ θα μειωθεί σε 1.450 ευρώ και το έμμεσο αφορολόγητο θα διαμορφωθεί σε 6.595 ευρώ από 9.545 ευρώ.
Το καθαρό ποσό για τα ταμεία εκτιμάται ότι θα φτάσει, αν δεν ξεπεράσει, το 1,8 δισ. ευρώ ή το 1% του ΑΕΠ.
ΑΝΑΠΤΥΞΗ: Ο στόχος για ανάπτυξη 2,5% του ΑΕΠ το 2019 από 2,1% που είναι η εκτίμηση για το 2018 θεωρείται επίσης σημαντική πρόκληση για τη χώρα που έχει πάνω από δέκα χρόνια να πιάσει αυτές τις ταχύτητες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά ότι η Ελλάδα θα αναπτυχθεί με ρυθμό κοντά στο 2,3%, ενώ ΟΟΣΑ και ΔΝΤ προβλέπουν ανάκαμψη 2,2% και 2,4% αντίστοιχα για το 2019. Το αρνητικό βέβαια για την ελληνική οικονομία είναι ότι καλείται να κάνει την υπέρβαση σε ένα ρευστό διεθνές περιβάλλον, οπότε σε αυτή την περίπτωση έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην εγχώρια ζήτηση (επενδύσεις και κατανάλωση) προκειμένου να αντισταθμιστούν οι ενδεχόμενες διεθνείς αντιξοότητες του 2019. Οι στρατηγικές επενδύσεις με βαρύτητα στη βιομηχανία και την καινοτομία μαζί με το πακέτο των θετικών μέτρων που θα εφαρμοστεί τη νέα χρονιά μπορούν να τονώσουν την κατανάλωση.
ΑΝΕΡΓΙΑ: Η ανάπτυξη αποτελεί βαρόμετρο για την ανεργία η οποία εκτιμάται ότι το 2019 θα σημειώσει περαιτέρω πτώση στο 18,2% από 19,6% φέτος. Βέβαια αυτό συμβαίνει μόνο στα χαρτιά διότι οι αριθμοί διαφέρουν πολύ από την πραγματικότητα.
ΠΛΕΟΝΑΣΜΑΤΑ: Η πρόβλεψη για πλεόνασμα 3,6% του ΑΕΠ το 2019, οριακά πάνω από τον μνημονιακό στόχο του 3,5% του ΑΕΠ, διατηρεί την πίεση στα νοικοκυριά παρά τις ελαφρύνσεις ύψους 910 εκατ. ευρώ που ενεργοποιούνται από το νέο έτος. Τα περιθώρια για παροχές με βάση την πρόβλεψη για τον δημοσιονομικό χώρο του 2019, δηλαδή το υπερπλεόνασμα, ξεκινούν από τα 199 εκατ. ευρώ, έναντι 885 εκατ. ευρώ που διαμορφώθηκαν φέτος.
ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ: Οι ευρωπαϊκοί θεσμοί έχουν αρχίσει ήδη να ενοχλούνται από τη μεταρρυθμιστική απραξία της ελληνικής πλευράς και αυτό το νόημα είχαν οι κίτρινες κάρτες που εκδόθηκαν μαζί με την πρώτη έκθεση μεταμνημονιακής αξιολόγησης. Ουδείς στο κτίριο της Κομισιόν αποκλείει το ενδεχόμενο να υπάρξουν συστάσεις προς την ελληνική πλευρά στο πρώτο Eurogroup του 2019 που θα πραγματοποιηθεί στις 21 Ιανουαρίου. Υπενθυμίζεται ότι οι μεταρρυθμίσεις είναι συνδεδεμένες με την επιστροφή των κερδών από τα ANFA’s αλλά και με την ακύρωση του επιτοκιακού πέναλτι σε μέρος των δανείων που έλαβε η χώρα με το 2ο Μνημόνιο (συνολικό ετήσιο όφελος 1,5 δισ. ευρώ).
ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΣ ΔΑΝΕΙΣΜΟΣ: Υπέρτατη πρόκληση θεωρείται ο στόχος για φτηνό δανεισμό το 2019. Οι αγορές παραμένουν νευρικές και η Ελλάδα περιμένει την κατάλληλη ευκαιρία όταν οι αποδόσεις των ελληνικών ομολόγων υποχωρήσουν να προχωρήσει στην πρώτη μεταμνημονιακή έκδοση. Δεν βιάζεται διότι οι χρηματοδοτικές ανάγκες το 2019 είναι μικρές, μόλις 11,74 δισ. ευρώ σύμφωνα με τον προϋπολογισμό, ενώ έχει και το μαξιλάρι των 26,4 δισ. ευρώ που την προστατεύει και γι’ αυτό δεν πιέζεται.
Οι υποχρεώσεις για την κάλυψη ομολόγων ανέρχονται σε 8,778 δισ. και σε δάνεια 2,780 δισ. ευρώ (προς το ΔΝΤ, την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και την ΕΚΤ). Με βάση το πρόγραμμα δανεισμού που ανακοίνωσε ο Οργανισμός Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους για το νέο έτος υπάρχουν τρία διαφορετικά σενάρια εκδόσεων. Με τους νέους τίτλους χρέους που θα εκδοθούν η χώρα θα επιχειρήσει να αντλήσει ρευστότητα από 3 έως και 7 δισ. από τις αγορές. Συγκεκριμένα, το 2019 ο ΟΔΔΗΧ θα πρέπει να καλύψει χρηματοδοτικές ανάγκες ύψους 9,2 δισ. ευρώ. Οι λήξεις ομολόγων όπως προαναφέρθηκε ανέρχονται σε 11 δισ. ευρώ, ενώ θα πρέπει να καλυφθούν και 5,6 δισ. ευρώ δαπάνες τόκων. Από το άθροισμα των 16,6 δισ. ευρώ, κεφάλαια 7,4 δισ. ευρώ θα προέλθουν από το πρωτογενές πλεόνασμα περιορίζοντας τις χρηματοδοτικές ανάγκες σε 9,2 δισ. ευρώ.
- Το πρώτο σενάριο του ΟΔΔΗΧ προβλέπει την έκδοση νέων τίτλων αξίας 3 δισ. ευρώ, χρήση 5 δισ. ευρώ από το μαξιλάρι διαθεσίμων και 1,2 δισ. ευρώ από τα ANFA’s.
- Το δεύτερο σενάριο προβλέπει έκδοση νέων αξιόχρεων 5 δισ. ευρώ, χρήση 2,4 δισ. ευρώ από το μαξιλάρι διαθεσίμων με παράλληλη μείωση των εκδόσεων έντοκων γραμματίων κατά 800 εκατ. ευρώ. Παράλληλα προβλέπονται έσοδα αποκρατικοποιήσεων 1,4 δισ. ευρώ.
- Στο τρίτο σενάριο οι νέες εκδόσεις φτάνουν τα 7 δισ. ευρώ, οι εκδόσεις έντοκων γραμματίων περιορίζονται κατά 1,5 δισ. ευρώ, οι αποκρατικοποιήσεις εισφέρουν 1,4 δισ. ευρώ και χρήση κεφαλαίων μόλις 1,1 δισ. ευρώ από το μαξιλάρι.
ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΡΕΟΣ: Η εξόφληση μέρους των ακριβών δανείων που έχει η χώρα απέναντι στο ΔΝΤ, ήτοι 9,8 δισ., είναι σημαντική πρόκληση για την κυβέρνηση ώστε να μειώσει το κόστος εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους. Το δημόσιο χρέος εκτιμάται ότι θα κατέλθει στα 323,5 δισ. ευρώ ή 167,8% ως ποσοστό του ΑΕΠ, παρουσιάζοντας μείωση κατά 12,6 ποσοστιαίες μονάδες έναντι του 2018. Φέτος, το δημόσιο χρέος εκτιμάται ότι θα διαμορφωθεί σε 335 δισ. ευρώ ή 180,4% του ΑΕΠ, έναντι 317,4 δισ. ευρώ ή 176,1% του ΑΕΠ το 2017.
CAPITAL CONTROLS: Η δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών στην οικονομία (επενδύσεις, αποκρατικοποιήσεις κ.ά.) που θα συμβάλουν στην περαιτέρω αύξηση των καταθέσεων είναι μια πρόκληση για το οικονομικό επιτελείο και τον προϋπολογισμό που θα επιτρέψουν την πλήρη άρση των capital controls. Ο προϋπολογισμός προσβλέπει σε καταθέσεις 137,4 δισ. ευρώ το 2019 από 132,8 δισ. ευρώ που είναι η εκτίμηση για το 2018.
ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ: Χωρίς ξένες επενδύσεις ο στόχος για ανάπτυξη 2,5% το 2019 καθίσταται από τώρα έωλος. Στον προϋπολογισμό η πρόβλεψη για αύξηση των ιδιωτικών επενδύσεων είναι κατά 11,9% το 2019 όταν ο αντίστοιχος στόχος για το 2018 ήταν μόλις 0,8%. Επίσης, η καρατόμηση κονδυλίων ύψους 550 εκατ. ευρώ από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων του 2019 για να μπορέσουν να χρηματοδοτηθούν οι εξαγγελίες της Θεσσαλονίκης δεν είναι ό,τι καλύτερο για την ενυδάτωση της πραγματικής οικονομίας. Οι επενδυτικοί πόροι που θα διατεθούν το 2019 αναμένεται να φτάσουν στα 6,750 δισ. ευρώ.
ΔΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ: Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καλεί την κυβέρνηση να βρίσκεται σε επαγρύπνηση σε περίπτωση που τα ανώτατα δικαστήρια ανατρέψουν μνημονιακές συνταξιοδοτικές μεταρρυθμίσεις που εφαρμόστηκαν στα έτη 2012, 2015 και 2016, όπως επίσης και στην περίπτωση που καταπέσουν οι μνημονιακοί νόμοι για την κατάργηση του 13ου και του 14ου μισθού στο Δημόσιο.
ΛΗΞΙΠΡΟΘΕΣΜΑ ΧΡΕΗ: Η ολική εξόφληση των ληξιπρόθεσμων οφειλών που έχει το κράτος απέναντι στους ιδιώτες θεωρείται μεγάλο στοίχημα για την κυβέρνηση, η οποία θα πρέπει από την άλλη να αποκλείσει το ενδεχόμενο συσσώρευσης νέων χρεών. Στο τέλος Οκτωβρίου οι οφειλές αυτές διαμορφώθηκαν στα 2,6 δισ. ευρώ. Πρόσφατα στη Βουλή ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών Γιώργος Χουλιαράκης εξέφρασε την άποψη ότι από τα ληξιπρόθεσμα χρέη του Δημοσίου, το κράτος οφείλει πραγματικά μόνο το 1 δισ., ενώ το υπόλοιπο 1,5 δισ. αφορά υποθέσεις (Δημοσίου και προμηθευτών) για τις οποίες εκκρεμεί η έκδοση σχετικών δικαστικών αποφάσεων.