Στη δίνη του κυκλώνα βρίσκονται τους τελευταίους μήνες όλοι οι επαγγελματίες που σχετίζονται με τη βιομηχανία χάρτου σε κάθε της μορφή: εκτυπώσεις, συσκευασίες προϊόντων, βιβλιοπαραγωγή, όπως και το σύνολο της έντυπης ενημέρωσης, από τις εφημερίδες και τα περιοδικά μέχρι την οπτική προβολή και επικοινωνία, ακόμα και τη γραφική ύλη. Ανθρωποι από τον χώρο του βιβλίου, των εκδόσεων, των γραφικών τεχνών, εισαγωγείς και έμποροι χάρτου κάνουν λόγο για μια κρίση άνευ προηγουμένου, με πρωτόγνωρες ανατιμήσεις 40%-60% ώς και 80% σε ένα χρόνο, ανάλογα με την ποιότητα και το είδος του χαρτιού, ενώ διψήφιες αυξήσεις έχουν γίνει ήδη από την αρχή του 2022.
Παράλληλα, περιγράφουν ένα τοπίο πλήρους αβεβαιότητας, με το λειτουργικό κόστος να αυξάνεται εκθετικά ακολουθώντας το ράλι της ενέργειας και την εκτόξευση των μεταφορικών, ενώ τα εργοστάσια χαρτοποιίας του εξωτερικού βάζουν πλέον πλαφόν στο ύψος των παραγγελιών, οι οποίες καθυστερούν να παραδοθούν οδηγώντας σε αναθεώρηση, ακόμα και ακύρωση συμβολαίων. «Αυτό που βιώνουμε τώρα, δεν το έχουμε ξαναζήσει.
Οχι μόνο εγώ που είμαι 16 χρόνια στην εταιρεία, αλλά και πολύ μεγαλύτεροι άνθρωποι», λέει στην «Εφ.Συν.» η Ελεάνα Τσώλη, επικεφαλής της «Τσώλης Α.Ε.», μιας από τις σημαντικότερες εταιρείες εμπορίας και εισαγωγής χάρτου, που σύντομα συμπληρώνει 50 χρόνια λειτουργίας. Αντίστοιχες παρατηρήσεις έκαναν στην «Εφ.Συν.» στελέχη εκτυπωτικών και εκδοτικών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται δεκαετίες στον κλάδο, ενώ ανησυχία όλων είναι ότι όχι μόνο δεν διαφαίνεται άμεσα εκτόνωση της κρίσης, αλλά αντίθετα οι προβλέψεις για τους επόμενους μήνες είναι εξαιρετικά δυσοίωνες. «Οι τιμοκατάλογοι από το εξωτερικό αλλάζουν από μήνα σε μήνα. Οταν πέρυσι παραγγέλναμε χαρτί π.χ. με 800 ευρώ τον τόνο μέση τιμή, τώρα κοστίζει 1.300-1.400 ευρώ και οδεύουμε στα 1.500 ευρώ», εκτιμά ο Κώστας Βγόντζας, διευθύνων σύμβουλος της «Λυχνία Α.Ε.», επιχείρησης εκτύπωσης και εφαρμογών προβολής και επικοινωνίας που λειτουργεί από το 1972, ενώ ο ίδιος βρίσκεται στο τιμόνι της εδώ και 35 χρόνια.
Μια άλλη κοινή παραδοχή είναι ότι οι ανατιμήσεις και οι ελλείψεις στο χαρτί αποτελούν παγκόσμιο φαινόμενο, που ξεκίνησε στα απόνερα της πανδημίας, συνδυάστηκε με το έμφραγμα στις διεθνείς μεταφορές, τα προβλήματα στα λιμάνια της Ασίας, με τον πενταπλασιασμό του κόστους των ναύλων να καθιστά τη φτηνή μέχρι τότε Κίνα ασύμφορη για εισαγωγές. Αποτέλεσμα, οι εκτυπωτικές επιχειρήσεις της Ευρώπης να στραφούν στα εργοστάσια χάρτου εντός Ε.Ε., τα οποία αδυνατούν να καλύψουν τη ζήτηση, αυξάνοντας με τη σειρά τους τις τιμές.
Ο πόλεμος του χαρτιού είναι άλλο ένα κομμάτι του παζλ του διεθνούς γεωπολιτικού παιχνιδιού, των εμπορικών πολέμων μεταξύ ΗΠΑ – Κίνας και προσφάτως Ε.Ε. – Κίνας, αλλά και της ενεργειακής κρίσης. Κατεξοχήν ενεργοβόρες επιχειρήσεις, οι ευρωπαϊκές χαρτοβιομηχανίες, οίκοι ή «μύλοι χαρτιού» όπως τους αποκαλούν οι Ελληνες εισαγωγείς (από το Paper Mills), βασίζονται κυρίως στο φυσικό αέριο, οι τιμές του οποίου πανευρωπαϊκά έχουν ώς και τριπλασιαστεί.
Η ενεργειακή θηλιά πνίγει και τις ελληνικές εκτυπωτικές επιχειρήσεις, που βλέπουν τους λογαριασμούς ρεύματος να υπερδιπλασιάζονται αθροίζοντας νέα βάρη στο κόστος παραγωγής. «Ο λογαριασμός της ΔΕΗ από 4.300 ευρώ πήγε 9.900 ευρώ, με 5.300 ευρώ να είναι μόνο οι ρήτρες αναπροσαρμογής», λέει ενδεικτικά ο Κώστας Σκηνιώτης της «Καμπύλη ΑΕΒΕ», μιας από τις πιο αξιόπιστες και ποιοτικές επιχειρήσεις στον χώρο. Αυξήσεις πάνω από 100% στο ρεύμα είδε και η «Λυχνία», με τον λογαριασμό να εκτινάσσεται τον Δεκέμβριο στις 26.000 ευρώ, από 12.500 τον Οκτώβριο.
Τα ποσοστά των αυξήσεων που απαριθμούν οι εκπρόσωποι των ελληνικών επιχειρήσεων κόβουν την ανάσα και καλύπτουν όλη την γκάμα της παραγωγής. «Από τους τιμοκαταλόγους που μας στέλνουν βλέπουμε ότι το χαρτί έχει ακριβύνει κατά μέσο όρο 35%, οι τσίγκοι παραγωγής 17%, τα αναλώσιμα, όπως η αιθυλική αλκοόλη 25%», μας λέει ο Κώστας Σκηνιώτης. «Χάνουμε έναν μήνα ρευστότητας κάθε τρεις μήνες. Επειδή δεν μπορούμε όλο αυτό το επιπλέον κόστος ούτε να το μετακυλίσουμε στους πελάτες μας ούτε να το απορροφήσουμε, φοβόμαστε ότι θα βρεθούμε σε εξαιρετικά δύσκολη θέση στα μέσα του 2022, όπως κάθε επιχείρηση που θέλει να είναι συνεπής», ανησυχεί ο ίδιος, απευθύνοντας έκκληση στην πολιτεία να λάβει άμεσα μέτρα στήριξης ειδικά των μικρομεσαίων επιχειρήσεων του κλάδου που έχουν υποστεί δριμύ πλήγμα την τελευταία δεκαετία, με εκατοντάδες λουκέτα και απώλεια δεκάδων χιλιάδων θέσεων εργασίας. Ο κλάδος των γραφικών τεχνών – εκδόσεων – εκτυπώσεων εκτιμάται ότι απασχολεί σήμερα περίπου 22.000 εργαζόμενους, όταν πριν από την κρίση απασχολούσε 47.000.
Το τελευταίο δίμηνο κλιμακώνονται οι ελλείψεις στο χαρτί, εξηγεί η κ. Τσώλη. «Τα ευρωπαϊκά εργοστάσια βάζουν πλαφόν στο όριο παραγγελιών, καθώς αντιμετωπίζουν δυσκολίες εξεύρεσης πρώτων υλών, από τον χαρτοπολτό μέχρι τα χημικά για τη λεύκανση του χάρτου. Εκεί που μπορούσες να παραγγείλεις π.χ. 300 τόνους χαρτί, τώρα υπάρχει όριο ώς 80 τόνους. Οι οποίοι μάλιστα φτάνουν με μεγάλη καθυστέρηση, ώς και έξι μήνες. Εχω δεχτεί ώς 3 διαδοχικές ανατιμήσεις σε υπογεγραμμένες παραγγελίες, που φτάνουν ώς και 50% της αρχικής τιμής», μας λέει.
Οι επιπτώσεις των ανατιμήσεων και των ελλείψεων στο χαρτί και στο χαρτόνι συσκευασίας διαχέονται σε όλη την αλυσίδα της παραγωγής με απρόβλεπτες συνέπειες. Μέρος των αυξήσεων είναι ήδη ορατό στα ράφια των σούπερ μάρκετ αλλά και των φαρμακείων, αφού ειδικά για τα καλλυντικά μεγάλο μέρος του κόστους αφορά τη συσκευασία. Πολυεθνικές εταιρείες ακυρώνουν προωθητικές καμπάνιες, μικρότερες εταιρείες αλλάζουν την πολιτική επικοινωνίας τους, περιοδικές εκδόσεις στρέφονται στο ίντερνετ, πολυσέλιδα βιβλία «μπαίνουν στον πάγο», εκδοτικοί οίκοι μειώνουν το τιράζ και τον αριθμό των νέων τίτλων, ακόμα και μπεστ σέλερ δυσκολεύονται να ανατυπωθούν επειδή… αυξήθηκαν τα έξοδα. Ο κόσμος του χαρτιού ζει το δικό του «Φαρενάιτ 451», όχι εξαιτίας κάποιας δυστοπικής αστυνομίας σκέψης που καίει τα βιβλία, όπως στο αριστούργημα του Ρέι Μπράντμπερι, αλλά ως απόρροια της παγκόσμιας ενεργειακής και εφοδιαστικής κρίσης, η οποία δεν έχει ακόμα κορυφωθεί.