Oι Ολυμπιακοί Αγώνες του Τόκιο προσφέρουν μια κατάλληλη αναλογία για προβληματισμό σχετικά με τους πολύ πιο σημαντικούς Γεωπολιτικούς Αγώνες στους οποίους η Κίνα προκαλεί τις Ηνωμένες Πολιτείες σήμερα.
του Μιχάλη Ψύλου
Ξέρετε πότε η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας πήρε για πρώτη φορά μετάλλια σε Ολυμπιακούς Αγώνες; Μόλις το 1984,στην Ολυμπιάδα του Λος Αντζελες. Οι κινέζοι αθλητές είχαν πάρει τότε συνολικά 32 μετάλλια (15 χρυσά). Αντίθετα, οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν κυριαρχήσει εντυπωσιακά στην Πόλη των Αγγέλων, κερδίζοντας 174 μετάλλια (83 χρυσά).
Από τότε κύλησε πολύ νερό στον Ατλαντικό και τον Ειρηνικό και η ισορροπία άλλαξε δραματικά: Ένα τέταρτο του αιώνα αργότερα, στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Πεκίνου, το 2008, η Κίνα εκτόπισε τις Ηνωμένες Πολιτείες από τη συνηθισμένη θέση τους ως το Νο 1-παίρνοντας 48 χρυσά μετάλλια, έναντι 36 των Αμερικανών.
Στους Ολυμπιακούς του Τόκιο, μέχρι την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές, η Κίνα ήταν πρώτη στα χρυσά μετάλλια (28), με τις Ηνωμένες Πολιτείες να ακολουθούν με 21 χρυσά. Συνολικά βέβαια, οι Αμερικανοί αθλητές προηγούνται με 61 μετάλλια στο σύνολο, έναντι 58 των Κινέζων, αλλά αυτό μάλλον ως παρηγοριά στον άρρωστο μπορεί να εκληφθεί. Ο επικεφαλής της Γενικής Διοίκησης Αθλητισμού της Κίνας, Γκου Ζονγκουέν, δεν έκρυψε άλλωστε τον στόχο της Κίνας. «Οι Αγώνες του Τόκιο αποτελούν το βήμα για να γίνει η Κίνα παγκόσμια αθλητική δύναμη έως το 2035».
Όπως λέει ο καθηγητής Κυβερνητικής στο Χάρβαρντ, Γκρέιαμ Αλισον, η εντυπωσιακή άνοδος του Πεκίνου στον αθλητισμό αντανακλά το γεγονός ότι «η Κίνα τις τελευταίες δύο δεκαετίες, αυξήθηκε περισσότερο και γρηγορότερα στους περισσότερους τομείς από οποιοδήποτε άλλο έθνος στην ιστορία. Αποτέλεσμα; Εχει εξελιχθεί στον πιο σοβαρό αντίπαλο της μοναδικής υπερδύναμης του κόσμου», τονίζει ο καθηγητής Αλισον.
Και οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Τόκιο προσφέρουν μια κατάλληλη αναλογία για προβληματισμό σχετικά με τους πολύ πιο σημαντικούς Γεωπολιτικούς Αγώνες στους οποίους η Κίνα προκαλεί τις Ηνωμένες Πολιτείες σήμερα.
Μεταμόρφωση σε 20 χρόνια
Μόλις πριν από δύο δεκαετίες, στην αυγή του 21ου αιώνα, η Κίνα δεν εμφανιζόταν καν στους πίνακες των «πρωταθλητών» σε οποιαδήποτε αναμέτρηση Γεωπολιτικού χαρακτήρα : «Από Οικονομικής άποψης, μόλις πριν 20 χρόνια η Κίνα, χαρακτηριζόταν «φτωχή, αναπτυσσόμενη χώρα» (και έτσι μπόρεσε να ενταχθεί στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου με όρους που προορίζονταν για τις αναπτυσσόμενες οικονομίες). Με κατά κεφαλήν εισόδημα περίπου στο ίδιο επίπεδο με τη Γουιάνα και τις Φιλιππίνες, οι Κινέζοι πολίτες δεν είχαν αρκετά χρήματα για να αγοράσουν προηγμένης τεχνολογίας υπολογιστές ή κινητά τηλέφωνα. Πολύ περισσότερο η Κίνα δεν είχε καν τους πόρους για την παραγωγή τους. Στρατιωτικά, το Κινεζικό Υπουργείο Άμυνας ήταν ασήμαντο, καλυπτόμενο από το δόγμα της «μικρότερης απειλής». Και στο διπλωματικό πεδίο, το Πεκίνο καθόταν ήσυχα, ακολουθώντας τη γραμμή του Ντενγκ Ξιαοπινγκ : Χαμηλό προφίλ στα διεθνή θέματα και να μην διεκδικούμε ηγετικό ρόλο», λέει ο Αμερικανός καθηγητής.
Αλλά αυτά ήταν τότε. Το 2012, όταν ανέλαβε τα ηνία της χώρας ο πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ, πέταξε στα σκουπίδια το δόγμα του Ντενγκ, διατυπώνοντας το δικό του «κινεζικό όνειρο». Και σε μια δεκαετία έχει μεταμορφώσει την Κίνα από μια χώρα μέσου επιπέδου ευημερίας, σε υπερδύναμη της ψηφιακής οικονομίας και ειδικά της τεχνητής νοημοσύνης, προκαλώντας τεράστια ανησυχία στις ΗΠΑ. Πρόσφατα, το Πεκίνο, εντυπωσίασε με τις διαστημικές αποστολές στον Αρη και την έναρξη κατασκευής του κινεζικού διαστημικού σταθμού. Το μέσο εισόδημα των πολιτών ανέβηκε στα 11.000 δολάρια, αλλά παραμένει φυσικά πολύ μακριά από τα επίπεδα της Δύσης. Οι κοινωνικές ανισότητες υποχώρησαν κάπως, ενώ η κινεζική ηγεσία δεν δίστασε να τα βάλει με μεγιστάνες, όπως ο ιδρυτής της Alibaba,Τζακ Μα.
Παγκόσμιο εργαστήρι
«Ποια χώρα είναι σήμερα το Παγκόσμιο κατασκευαστικό εργαστήρι; Ποιος είναι ο Νο 1 εμπορικός εταίρος των περισσότερων εθνών στον κόσμο; Ποιος ήταν ο κύριος κινητήριος μοχλός της οικονομικής ανάπτυξης τη μιάμιση δεκαετία μετά τη μεγάλη ύφεση του 2008;», είναι τα ερωτήματα που θέτει ο καθηγητής Αλισον. Ερωτήματα με γνωστή την απάντηση φυσικά!
Το 2020, το εμπορικό πλεόνασμα της Κίνας έναντι των Ηνωμένων Πολιτειών αυξήθηκε κατά 7%. Οσο για την πανδημία; Αν και ξεκίνησε από την Κίνα, όχι μόνο δεν την έπληξε, αλλά την ευνόησε έναντι των ανταγωνιστών της, καθώς είναι η μόνη μεγάλη οικονομία του πλανήτη που αυξήθηκε και μάλιστα κατά 2,3%, το 2020. Αποτέλεσμα; Η Κίνας εξελίσσεται σε κύρια ατμομηχανή της παγκόσμιας ανάπτυξης και σε πολύτιμο στήριγμα των χειμαζόμενων δυτικών οικονομιών. Οι περισσότεροι αναλυτές εκτιμούν ότι η Κίνα θα ξεπεράσει την Αμερική και θα γίνει η πρώτη οικονομία του κόσμου πολύ νωρίτερα από ό,τι αναμενόταν μέχρι πέρυσι, πιθανόν το 2028. Ήδη το 2020, η Κίνα έγινε ο πρώτος προορισμός των άμεσων ξένων επενδύσεων, ξεπερνώντας για πρώτη φορά τις ΗΠΑ. Την ίδια χρονιά, και πάλι για πρώτη φορά, το Πεκίνο είχε τη δυνατότητα να δανείζεται από τις διεθνείς αγορές με αρνητικό επιτόκιο, προνόμιο που ακόμη και η Γερμανία έχει πλέον χάσει. Πολλοί θα αμφισβητήσουν το ειδικό βάρος αυτών των εξελίξεων, υπογραμμίζοντας τα φαινόμενα υπερθέρμανσης- υπερσυσσώρευσης στην κινεζική οικονομία. Οι επισημάνσεις αυτές είναι βέβαια σωστές, μόνο που δεν εμπόδισαν την Κίνα να κερδίζει διαρκώς έδαφος στο διεθνή καταμερισμό εργασίας και είναι αμφίβολο αν θα την εμποδίσουν στο ορατό μέλλον. Όπως γράφει ο Μαξιμίλαν Κάλκοφ, ανταποκριτής της γερμανικής Die Welt στο Πεκίνο, «το 2021 είναι από τις πιο σημαντικές χρονιές του αιώνα για την Κίνα γιατί γιόρτασε τα 100 χρόνια από την ίδρυση του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος (Κ.Κ.Κ.), θέτοντας έναν μεγάλο στόχο που θα πρέπει να έχει επιτευχθεί το 2049, όταν η Λαϊκή Δημοκρατία θα γιορτάζει τα 100 της χρόνια : Να έχει εκθρονίσει την Ουάσιγκτον ως υπερδύναμη».
Σύγκρουση ή συναίνεση ;
Πόσο ρεαλιστικοί είναι αυτοί οι στόχοι του Πεκίνου; Την απάντηση δίνει μια πολύ σημαντική Εκθεση της Ομάδας Εργασίας του Χάρβαρντ με θέμα : «Μεγάλος ανταγωνισμός: Κίνα εναντίον των ΗΠΑ στον 21ο αιώνα». Το συμπέρασμα της έκθεσης του Χάρβαρντ; «Η Κίνα δεν αυξάνεται μόνο. Έχει ήδη φτάσει σε ένα σημείο που έχει ανατρέψει τη μεταπολεμική τάξη: γεωπολιτικά, οικονομικά, τεχνολογικά, στρατιωτικά, διπλωματικά και πολιτικά. Ηρθε η ώρα να αναγνωρίσουμε την Κίνα ως ισότιμο ανταγωνιστή των Ηνωμένων Πολιτειών. Ως εκ τούτου, αποτελεί τη σοβαρότερη γεωπολιτική πρόκληση, από ό, τι έχουν δει ποτέ μέχρι σήμερα οι ζώντες Αμερικανοί πολίτες», προειδοποιεί ο καθηγητής Αλισον.
Όλα αυτά ανησυχούν βέβαια την Ουάσιγκτον με τον Αμερικανό πρόεδρο Τζο Μπάιντεν να θέτει πλέον ως πρώτο στόχο της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής την ανάσχεση της Κίνας και την «αποσύνδεση» της δυτικής οικονομίας από το Πεκίνο. Συναντώντας βέβαια αντιδράσεις, κυρίως από τη Γερμανία και τους δορυφόρους της, που βλέπουν την ασιατική και κινεζική αγορά ως τον νέο «κήπο της Εδέμ».
Το ζήτημα είναι βέβαια -όπως γράφει το αμερικανικό περιοδικό Foreign Affairs -αν οι Ηνωμένες Πολιτείες, αντί να προσπαθούν να την απομονώσουν την Κίνα με κάθε κόστος, θα ήταν καλύτερα να επιχειρήσουν να εντάξουν το Πεκίνο σε ένα σταθερό διεθνές πλαίσιο…Αλλιώς θα κερδίσει η αστάθεια και η προοπτική μιας στρατιωτικής σύγκρουσης».
Σίγουρα, οι ψύχραιμες φωνές δεν λείπουν, αλλά υπάρχει και η αιώνια αλήθεια :Οσο πιο ψηλά ανεβαίνεις, τόσο πιο σφοδροί και απειλητικοί είναι οι άνεμοι…