Καθώς ο κορονoϊός εξαπλωνόταν πέρα από την Κίνα την περασμένη άνοιξη, οι βασικοί φορείς προγνώσεων πρόσθεταν τάχιστα δύο ποσοστιαίες μονάδες στις προβλέψεις τους για την ανάπτυξη το 2021.
Οι αναβαθμίσεις τους, ωστόσο, δεν σηματοδοτούσαν αισιοδοξία. Ήταν συνέπεια της βαθύτερης ύφεσης που προέβλεπαν για το 2020. Με μια βαθιά ύφεση ως νέο βασικό σενάριο, η μερική ανάκαμψη που ανέμεναν θα αποτελούσε μια μεγάλη ποσοστιαία αύξηση της παραγωγής σε ετήσια βάση.
Και να που φτάσαμε στο 2021. Η Covid-19 αφαιρεί περισσότερες ζωές από ποτέ και τα εμβόλια διανέμονται πιο αργά από το αναμενόμενο, οπότε η οικονομική δραστηριότητα θα κινηθεί και φέτος πολύ χαμηλότερα της προ-πανδημικής τροχιάς της. Το Bloomberg Economics προβλέπει αύξηση 4,9% στο παγκόσμιο ΑΕΠ και αύξηση 3,5% για εκείνο των ΗΠΑ – την ισχυρότερη από το 2005.
Η οικονομική ανάπτυξη είναι δύσκολο να προβλεφθεί ακόμη και σε ένα κανονικό έτος. Είναι απεριόριστα πιο δύσκολο με μια πανδημία να μαίνεται. Τα εμβόλια αναπτύχθηκαν σε χρόνο-ρεκόρ. Ωστόσο, νέα μεταδοτικά στελέχη του Covid εξαπλώνονται γρήγορα, η διανομή εμβολίων αποδεικνύεται προβληματική και πολλοί άνθρωποι εξακολουθούν να μη λαμβάνουν προφυλάξεις για τον εαυτό τους και τους γύρω τους. “Θα υπάρξουν αναταράξεις στην πορεία”, αναφέρει το Bloomberg Economics.
Σε αναζήτηση… βεβαιοτήτων
Υπάρχουν λίγες βεβαιότητες για το 2021 πλην των εκλείψεων του ηλίου και των βροχών μετεωριτών. Ο Ραούλ Κάστρο αναμένεται να παραιτηθεί από τη θέση του α’ γραμματέα του ΚΚ Κούβας, τερματίζοντας 62 χρόνια διακυβέρνησης από τον ίδιο και τον αδελφό του, Φιντέλ. Η Άνγκελα Μέρκελ, η πιο ισχυρή ηγέτης της Ευρώπης από το 2005, θα αποσυρθεί από τη θέση της καγκελαρίου της Γερμανίας μετά τις ομοσπονδιακές εκλογές της 26ης Σεπτεμβρίου. Θα υπάρξουν επίσης σημαντικές εκλογές σε Αιθιοπία, Χονγκ Κονγκ, Ιράν, Ιράκ, Ισραήλ, Ολλανδία και Περού. Η Ιαπωνία προβληματίζεται κατά πόσο θα είναι ασφαλές να φιλοξενήσει τους Θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 2020, προγραμματισμένους πια για το 2021.
Ο ιός SARS-CoV-2 επισκιάζει φυσικά τα πάντα, ως ένας εχθρός που έχει σκοτώσει περισσότερα από 2 εκατ. ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένων περισσότερων από 400.000 στις ΗΠΑ. Μια εξαιρετικά μολυσματική “βρετανική” παραλλαγή του πιθανόν να έχει κυριαρχήσει στις ΗΠΑ έως τον Μάρτιο.
Τοπικές και εθνικές κυβερνήσεις διατάσσουν lockdowns για να περιορίσουν την “υπερφόρτωση” των μονάδων υγείας, σε ένα τεράστιο πλήγμα στην οικονομική ανάπτυξη.
Λιγότερο προφανείς είναι οι “ουλές” που αφήνει στο πέρασμά του ο Covid. Τα παιδιά που μένουν πίσω στο σχολείο δεν θα μπορέσουν ποτέ να καλύψουν πλήρως τα κενά. Οι δε “εκτοπισμένοι” εργαζόμενοι μπορεί να έχουν πρόβλημα να ενταχθούν στον μετα-πανδημικό εργασιακό χώρο, επειδή οι δεξιότητές τους θα έχουν ατροφήσει ή δεν θα έχουν πλέον ζήτηση.
Είναι γνωστό σε πολλούς άνεργους ότι οι προσωρινές απολύσεις είναι στην πραγματικότητα μόνιμες. Πολλοί, βεβαίως, έχουν ανακληθεί πίσω στην εργασία. Στις ΗΠΑ ο αριθμός των ατόμων που αναφέρουν ότι βρίσκονται σε προσωρινή αναστολή εργασίας μειώθηκε από 18 εκατ. τον Απρίλιο σε 3 εκατ. τον Δεκέμβριο. Την ίδια περίοδο, ωστόσο, ο αριθμός εκείνων που δηλώνουν ότι η ανεργία τους δεν είναι προσωρινή αυξήθηκε κατά 60% σε περισσότερα από 4 εκατ., τον υψηλότερο αριθμό από το 2014.
Οι απώλειες θέσεων εργασίας ήταν μεγαλύτερες στα επαγγέλματα με τις χαμηλότερες αποδοχές. Το ποσοστό ανεργίας για άτομα στο κατώτερο 25% της μισθολογικής κλίμακας είναι “πιθανότατα πάνω από 20%”, σύμφωνα με αξιωματούχο της Fed.
Το ποτάμι δεν γυρίζει πίσω
Όπως και με τους εργαζομένους, έτσι και με τις εταιρείες: oρισμένες επιχειρηματικές δραστηριότητες δεν θα επιστρέψουν ποτέ, καθώς ο Covid άλλαξε οριστικά συνήθειες δεκαετιών. Αυτό θα γίνει προφανές φέτος όταν η οικονομική παλίρροια αρχίσει να “φουσκώνει” και πολλοί κλάδοι, όπως η μίσθωση γραφείων, δεν θα μπορέσουν να επιπλεύσουν.
Εδώ εγείρεται το ερώτημα εάν οι κυβερνήσεις κάνουν λάθος να υποστηρίζουν εταιρείες με δυσλειτουργικό επιχειρηματικό μοντέλο. “Οι πόροι διάσωσης θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν για να γεφυρώσουν το χάσμα μόνο σε βιώσιμες δραστηριότητες που επλήγησαν λόγω πανδημίας, έτσι ώστε να μην επηρεάσουμε αρνητικά τη δυναμική της οικονομίας”, σημειώνει ο Vikram Mansharamani, λέκτορας στο Χάρβαρντ.
Στη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, χρειάστηκαν μόνον έξι ημέρες για το 2021 ώστε να αποδείξει ότι θα μπορούσε να είναι εξίσου κακό με το 2020. Η βίαιη εισβολή στο Καπιτώλιο που υποκίνησε ο πρόεδρος Τραμπ προκάλεσε μόνιμη ζημία στους δημοκρατικούς θεσμούς της Αμερικής και στη θέση της στον κόσμο. (Επιπλέον, οι ταραχές θα μπορούσαν να εμπνεύσουν διεθνώς περισσότερες ανάλογες ενέργειες στο μέλλον.) Μια ημέρα αργότερα, το Covid Tracking Project κατέγραψε ημερήσιους θανάτους-ρεκόρ στις ΗΠΑ λόγω κορονοϊού.
Ο αμερικανικός λαός πλήττεται από δύο ιούς, με τον ένα να πλήττει σώματα και τον άλλο μυαλά. Οι άνθρωποι φοβούνται να αρρωστήσουν, ωστόσο είναι απογοητευμένοι με τα lockdowns του Covid. Μερικοί αντιδρούν με δυσαρέσκεια, καχυποψία και ολοένα και πιο αχαλίνωτη συμπεριφορά.
Οι προοπτικές για τις ΗΠΑ φέτος εξαρτώνται από το εάν ο πρόεδρος Μπάιντεν μπορεί να καθαρίσει το “μίασμα”. Η επίλυση της υγειονομικής κρίσης θα μπορούσε να διευκολύνει την πολιτική και οικονομική πρόοδο. Η πρώτη “βολή” του νέου προέδρου είναι ένα πακέτο τόνωσης 1,9 τρισ. δολ., που περιλαμβάνει επιχορηγήσεις 1.400 δολ. κατ’ άτομο, συμπληρωματικές παροχές ανεργίας, βοήθεια για οικογένειες χαμηλού εισοδήματος, αύξηση του ομοσπονδιακού κατώτατου μισθού σε 15 δολ. την ώρα και βοήθεια προς τις πολιτειακές και τοπικές κυβερνήσεις για τη διανομή εμβολίων.
Τα πολιτικά πάθη μπορεί να κατασιγαστούν εάν ο ιός κατασταλεί και η οικονομία ανακάμψει. Ωστόσο οι Ρεπουμπλικάνοι σε Βουλή και Γερουσία θα μπορούσαν να μπλοκάρουν το μεγαλύτερο μέρος του πακέτου Μπάιντεν με διάφορες μεθόδους. Το Bloomberg Economics προέβλεψε στις 15 Ιανουαρίου ότι το νομοσχέδιο θα περικοπεί στο 1 τρισ. δολ., οδηγώντας όμως ακόμη κι έτσι σε οικονομική ανάπτυξη άνω του 5%.
Αχτίδα ελπίδας το 2020 ήταν η επιταχυνόμενη υιοθέτηση σε όλο τον κόσμο του cloud computing, της τηλεδιάσκεψης και άλλων επιχειρηματικών εργαλείων που βελτιώνουν την αποδοτικότητα. Ο Jimmy Etheredge, διευθύνων σύμβουλος της Accenture για τη Βόρεια Αμερική, λέει ότι ένας πελάτης του συμβούλου, εταιρεία λιανικών με 1.000 και πλέον καταστήματα 1.000 σε ΗΠΑ και Καναδά, ανησυχούσε πριν από την πανδημία ότι το 12μηνο χρονοδιάγραμμά του για την ενεργοποίηση της παραλαβής ενδεχομένως να ήταν βεβιασμένο. Μόλις χτύπησε ο Covid, προχώρησε σε παραλαβή μέσα σε δύο εβδομάδες για όλα τα καταστήματά του.
Ήταν συναρπαστικό, αλλά αγχωτικό. “Μεγάλο μέρος του 2020 ήταν διαχείριση μέσω αδρεναλίνης”, αναφέρει ο Etheredge, προσθέτοντας ότι το 2021 μοιάζει μια από τα ίδια. “Νομίζω ότι προσπαθούμε ακόμα να τρέξουμε μαραθώνιο”.
Η Ασία, η Ευρώπη και ο αναδυόμενος κόσμος
Η αναταραχή στις ΗΠΑ έρχεται σε αντίθεση με την επιτυχία της Κίνας, η οποία συγκράτησε τον Covid με υποχρεωτική χρήση μάσκας, απομόνωση των ασθενών και αποτελεσματική ιχνηλάτηση επαφών. Το ποσοστό θνησιμότητας της Κίνας από τον ιό είναι μικρότερο από το ένα τρίτο του 1% του ποσοστού στις ΗΠΑ, ενώ εστιατόρια, σχολεία και κινηματογράφοι είναι ανοικτοί. Στις 18 Ιανουαρίου, το Πεκίνο ανακοίνωσε ότι το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 2,3% το 2020, γεγονός που καθιστά την Κίνα τη μόνη σημαντική οικονομία που απέφυγε τη συρρίκνωση. Οι εξαγωγές βοήθησαν, καθώς αυξήθηκαν 18% τον Δεκέμβριο σε σχέση με έναν χρόνο νωρίτερα, παρά την αργή αύξηση της ζήτησης στο εξωτερικό, καθώς οι Κινέζοι εξαγωγείς κατέλαβαν μερίδια αγοράς από ξένους ανταγωνιστές. Φέτος, το Bloomberg Economics προβλέπει ότι η Κίνα θα εκμεταλλευτεί την ισχυρότερη οικονομική ανάπτυξη στο εξωτερικό, αυξάνοντας το ΑΕΠ της κατά 8,2%.
Ας μην αναμένει κανείς ο Μπάιντεν να αναιρέσει σύντομα τους δασμούς Τραμπ στα κινεζικά προϊόντα. Το επιτελείο του είναι πιθανό να επιμείνει η Κίνα να τηρήσει τις δεσμεύσεις τις οποίες ανέλαβε για τις εισαγωγές, στο πλαίσιο της συμφωνίας αποκλιμάκωσης που τέθηκε σε ισχύ τον Φεβρουάριο του 2020. Θα διαφέρει από το επιτελείο Τραμπ ως προς τη σκληρότερη πίεση προς την Κίνα για τα ανθρώπινα δικαιώματα και στην αναζήτηση συμμαχιών για από κοινού καταπολέμηση αθέμιτων εμπορικών πρακτικών του Πεκίνου.
Η πανδημία χτύπησε την οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου χειρότερα από οποιοδήποτε άλλο μέλος της G7, με το ΑΕΠ να σημειώνει πτώση 10,3%, έναντι περίπου 3,6% στις ΗΠΑ. Το μόνο φωτεινό σημείο του έτους ήταν μια συμφωνία ελεύθερου εμπορίου της τελευταίας στιγμής με την Ευρωπαϊκή Ένωση προς αποφυγή ενός “χαοτικού” Brexit. Το Bloomberg Economics προβλέπει μεγέθυνση 4,2% φέτος, υπό την προϋπόθεση ότι ο ιός θα τεθεί υπό έλεγχο. Οι αρχές αναμένεται να αρχίσουν να αίρουν το τρίτο lockdown στις αρχές Μαρτίου, κλιμακωτά.
Περίπου 900 δισεκατομμύρια δολάρια σε δάνεια και επιχορηγήσεις θα αρχίσουν να ρέουν στις παραπαίουσες οικονομίες των χωρών της Ε.Ε. φέτος, χάρη σε μια συμφωνία τον Δεκέμβριο, μετά από μια “μικρή” παραφωνία Ουγγαρίας-Πολωνίας, που λύθηκε με τη μεσολάβηση της -ακόμη πιο ισχυρής μετά το Brexit- Γερμανίας.
Οι οικονομολόγοι προβλέπουν ότι η Γερμανία θα συνεχίσει να προκαλεί “πόνο” στους εμπορικούς εταίρους της, συγκεντρώνοντας μεγάλα πλεονάσματα και φέτος. Το πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της θα μπορούσε να ανέλθει στο 6,5% του ΑΕΠ φέτος, από 6,3% το 2020. Ο πιθανότερος διάδοχος της Μέρκελ στην Καγκελαρία, είναι ο Άρμιν Λάσετ, νέος ηγέτης της Χριστιανο-Δημοκρατικής Ένωσης.
Ο πρωθυπουργός της Ιαπωνίας, Γιοσιχίντε Σούγκα, ο οποίος αντικατέστησε τον Σίνζο Άμπε τον Σεπτέμβριο, πιέζεται να καταστείλει μια νέα εξάπλωση του κορονοϊού που προκάλεσε εθελοντικούς περιορισμούς σε περιφέρειες που αντιπροσωπεύουν το 60% της οικονομικής παραγωγής της χώρας. Στις 18 Ιανουαρίου δήλωσε ότι ελπίζει ακόμη να καταφέρει να διοργανώσει Ολυμπιακούς Αγώνες το καλοκαίρι. Στη Νότια Κορέα, που έχει καταπολεμήσει την πανδημία σχεδόν εξίσου επιτυχημένα με την Κίνα, ο πρόεδρος Μουν Τζε-Ιν έχει την πολυτέλεια να εστιάσει φέτος σε ένα δευτερεύον ζήτημα, καθιστώντας τη στέγαση πιο προσιτή.